همه ساله پس از تحویل سال، مقام معظم رهبری به ایراد بیاناتی می پردازند که برجسته ترین قسمت این بیانات، شعار سال می باشد. شعاری که امروزه تبدیل به یک سیاست گفتمانی در نظام حکمرانی ما شده است و بدین ترتیب سیاستگذاری کلان کشور را هم برای دولت و هم برای مردم تبیین می‌کند.

اهمیت توجه به این نکته آنجاست که ظهور و بروز مردم در جایگاه پیشبرد این هدف بار ها توسط رهبر انقلاب تبیین شده است. نمونه‌های اهمیت نقش مردم در منظومه فکری ایشان بسیار است. رهبر معظم انقلاب در دیدار با کارگزاران نظام، ایشان می‌فرمایند: «مردم در همه‌ی این دوران‌ها قهرمان اصلی ماجرا و سرگذشت انقلاب بوده‌اند.»( ۱۴۰۱.۰۶.۰۸)؛ در جایی دیگر ایشان می‌فرمایند:«ما ابزارهای نظامی، ابزارهای سیاسی، ابزارهای اقتصادی را قدرت‌افزا و قدرت‌زا میدانیم برای کشور، امّا هیچ کدام به اندازه‌ی حضور مردم نیست؛ حضور مردم، نظام جمهوری اسلامی را به معنای واقعی کلمه قدرتمند میکند.» (۲۶/ ۰۳/ ۱۴۰۰) مثال های فراوانی از این قبیل می توان در منظومه فکری رهبر معظم انقلاب پیدا کرد.

معنای تولید و مسیر جهش آن

شعار سال در سنوات گذشته همواره با تاکید بر مسئله اقتصاد و معیشت مردم همراه بوده، کمااینکه در سال جاری نیز شعار « جهش تولید با مشارکت مردم » نامگذاری شده است، اما ابتدا باید دید تولید به مثابه یک امر اقتصادی به چه معناست؟

اصولا تولید (Production) عبارت است از خلق کالا یا خدمات ارزشمند که باعث افزایش رفاه و مطلوبیت افراد و جامعه شود. مولفه تولید همچنین یکی از ابزار های ارزیابی رشد اقتصادی کشور ها می‌باشد. از نشانه‌های یک اقتصاد سالم، جریان تولید و چرخش سرمایه در بنگاه های تولیدی است. اهمیت تولید در توسعه اقتصادی غیرقابل انکار است.

کشور کره جنوبی پس از پنجاه سال اشغال و استعمار توسط ژاپن و تقسیم شدن به دو نیم تبدیل به یک کشور فقیر و جنگ زده شده بود، اما با کمک چئبول ها (کارخانه ها و شرکت های با زمینه کاری متفاوت که ذیل یک بنگاه بزرگ گاها چندملیتی اداره می شوند) و با راهبرد جهش تولید توانست طی بیست سال به یکی از توسعه یافته ترین کشور های جهان تبدیل شود. کاری که برای برخی کشور ها دهه ها طول کشید و برای برخی دیگر هنوز یک آرزوی دست نیافتنی تلقی می شود. این جهش تولید با ورود مردم به عرصه تولید همراه بود.

اهمیت مصرف و شناسایی بهترین بازار مصرف برای شرایط فعلی

یکی از اساسی ترین مسائل در اقتصاد، مصرف محصولات یا خدمات تولیدی می باشد. در اصل تولیدی که به مصرف نرسد عملا فقط هزینه های تولید را به عنوان زیان با خود به همراه دارد؛ بنابر این امر مصرف در مفهوم تولید اهمیت فراوانی دارد.

کشور ما در بسیاری از محصولات دارای ظرفیت مصرف فراوانی می باشد که در مسیر خودکفایی این دسته از محصولات باید گام برداشته شود، اما در سوی دیگر میدان نیز محصولاتی وجود دارند که میزان تولید آن ها در حال حاضر جوابگوی نیاز داخلی ما می باشد و از این نظر می‌توان گفت در تولید آن‌ها خودکفا هستیم. اما پس از خودکفایی در تولید این محصولات باید گام بعدی را در تولید برداریم. خلق مزیت در این محصولات امری است که می تواند در مسیر توسعه اقتصاد کشور مورد استفاده قرار گیرد.

با توجه به شرایط کنونی ما در کشورمان، محصولات غیرنفتی باید در مسیر ایجاد مزیت و شناسایی بازارهای مصرفی بین المللی قرار بگیرند. سازمان توسعه تجارت و معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه، دو بال تسهیل‌گر این امر مهم به شمار می روند که باید با ورود خود به عرصه تسهیل‌گری و تنظیم ریل، به سیاستگذاری و هدایت این مسیر بپردازند؛ از طرف دیگر هم علی‌رغم تمام تهدیدهایی که افزایش قیمت دلار در مقابل ریال برای ما بوجود آورده است، اما می توان یک فرصت را از میان این تهدید ها شناسایی و آن را تبدیل به نقطه قوت کرد.

پایین بودن قیمت ریال و ارزش کمتر آن نسبت به دلار می‌تواند این فرصت را برای ما ایجاد کند که تولیدات خود را به کشور های دیگر صادر کنیم؛ تولیداتی که به دلیل قیمت کمتر به شدت مقرون به صرفه هستند و می توانند به راحتی در بازار های رقابتی بین المللی برای ما عواید ارزی داشته باشند. در اصل این ابتکار در کشوری مانند چین نیز به کار بسته می شود و بوسیله کنترل ارزش پول ملی و گاه با کاهش تعمدی ارزش آن باعث می‌شوند تا خرید تولیدات این کشور برای دیگر کشورها مقرون به‌صرفه و ارزشمندتر به نظر برسد.

جمع‌آوری نقدینگی مردمی و تبدیل آن به قوای محرکه اقتصاد

با توجه به اشاراتی که در حوزه تولید و مصرف انجام شد، حال نقش آفرینی مردم در تحقق این اهداف را باید تبیین کرد. در این دیدگاه باید گفت مردم نقش قابل توجهی در به ثمر رسیدن این اهداف دارند. مردم همواره مقداری نقدینگی دارند که مایل هستند تا مقدار آن را افزایش دهند.

در یک اقتصاد سالم و درست، مردم نقدینگی خود را در جهت رشد بنگاه های تولیدی و در نمای کلی در جهت رشد و اعتلای اقتصاد ملی خود به کار می‌برند؛ اما امروزه در کشور ما به دلیل شرایط حال حاضر، نقدینگی مردم به سمت سوداگری و سرمایه‌گذاری‌های راکد سوق یافته است. در این نقطه باید دولت ورود کرده و با بسترسازی برای ایجاد بنگاه های اقتصادی مردمی، نقدینگی اندک گروه های کوچک مردمی را در قالب همین بنگاه ها تجمیع کند و با اعتبارات بودجه‌ای تدارک دیده شده از قبیل تبصره ۱۸ قانون بودجه، اقدام به هدایت این ظرفیت‌های سرمایه گذاری در جهت جهش تولیدِ محصولات دارای مزیت و سپس صادرات این محصولات و دریافت عواید ارزی آن کند. در اصل در این نقطه دولت باید از طریق تشکیل و تاسیس نهادی که کارویژه آن رسیدگی به امر تجمیع نقدینگی مردم و مشارکت سرمایه مردم در اقتصاد است، ضمن القای مشارکت و منفعت به مردم، بتواند از سرمایه آن ها در مسیر بودجه ریزی در امور پیشران و نیز پرسود بهره‌مند شود.

مقصود این است که دولت با ایجاد صندوق هایی برای مردم بتواند این نقدینگی مردم را جمع‌آوری کرده و همچنین مدیریت این صندوق‌ها را نیز به خود مردم واگذار کند و برای بهره‌وری و استفاده از نقدینگی این صندوق ها در صادرات محصولات دارای مزیت و ارزش بالای صادراتی سیاستگذاری انجام دهد. این امکان باعث می‌شود رشد تولید در مسیر آسان‌تری دنبال شود و راه برای تاسیس و رونق شرکت های صادراتی بزرگ که توسط مردم تاسیس و هدایت می شوند باز شود.

از این طریق مردم می توانند تحت شرایطی که قیمت ارز دچار نوسان می‌شود، درآمد ارزی داشته باشند و همچنین نقدینگی خود را در یک سرمایه‌گذاری مولد منجر به رشد اقتصادی جریان و سریان دهند. دولت نیز با تسهیل‌گری خود می تواند تولید خالص ملی را افزایش دهد و اشتغال‌زایی نماید. این امر در نهایت منجر به پیوند و نزدیکی منافع مردم و دولت نیز خواهد بود که قهرا در کنار آن شاهد کاهش گسل های اجتماعی و سیاسی نیز خواهیم بود.

مصطفی پورصمد پژوهشگر دفتر مطالعات راهبردی رونق تولید