جایگزینی مالیات به جای نفت همواره موضوعی بوده که دولت های مختلف تلاش کردند آن را عملیاتی کنند اما به جرات می توان گفت هیچ دولتی تاکنون موفق به انجام آن نشده است. کارشناسان معتقدند ساختار اقتصاد ایران به گونه ای آمیخته با نفت است و اکنون این ساختار به گونه ای تغییر یافته که اجرای این تصمیم مهم به سختی امکان پذیر است. در مقابل برخی می گویند با توجه به تحریم نفتی کشور الان زمان بسیار مناسبی برای عملیاتی کردن این تصمیم است زیرا دولت نفت زیادی برای فروش ندارد و باید این تصمیم را اجرایی کند.

این در شرایطی است که بررسی وضعیت اقتصادی کشور نشان دهنده پیچیدگی های زیادی برای اجرای این تصمیم است.

از یک سو اقتصاد کلان با شرایط رکود تورمی سختی دست و پنجه نرم می کند و سیاست انقباضی می تواند تاثیر بدی روی این شرایط گذاشته و از یک سو رکود را تقویت کند و از سوی دیگر به تورم بالاتر منتهی گردد. به عبارتی دولت باید برای انجام این سیاست مراقب هزینه هایی که ممکن است برای تولید ایجاد کند باشد.

از سوی دیگردرآمد نفتی دولت کاهش یافته و این مساله پرداخت های انتقالی دولت را کمرنگ می کند در نتیجه دولت مجبور به اتخاذ سیاست های کاهشی در هزینه های خود است که این امر رکود را تقویت می کند.

در این بین تحریم و مشکلات ناشی از آن که کسب درآمدهای ارزی را برای دولت سخت کرده ضرورت اتخاذ سیاست های تسهیل گر در داخل را افزایش داده است بنابراین به نظر می رسد شرایط در مقایسه با گذشته برای طراحی بودجه سخت تر شده است.

در این رابطه رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس می‌گوید مستقل شدن بودجه از درآمدهای نفتی الزام بودجه سال آینده است و این امر با تعریف پایه‌های مالیاتی جدید محقق می‌شود.

غلامرضا تاجگردون با اشاره به برنامه‌ریزی دولت برای ارائه لایحه بودجه دو سالانه به مجلس و مستقل شدن بودجه از درآمدهای نفتی، گفت: مستقل شدن بودجه سنواتی از درآمدهای نفتی یکی از تکالیف اصلی برنامه‌های توسعه‌ای کشور از برنامه چهارم تاکنون است، اگرچه براساس این حکم وابستگی بودجه به نفت باید سالانه 10 درصد کاهش یابد، اما بالارفتن مصارف از تحقق آن جلوگیری کرد.

نماینده مردم گچساران و باشت در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه ناگزیر به کاهش آمدهای نفتی در بودجه سنواتی هستیم، افزود: مستقل شدن بودجه از درآمدهای نفتی الزام بودجه سال آینده است، اگرچه این امر مشکل بوده و حدود 60 هزار میلیارد تومان به دولت فشار می‌آورد اما این تصمیم باید اجرایی شود.

رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در پاسخ به این پرسش که کاهش استفاده از درآمدهای نفتی در بودجه در مالیات اخذ شده از مردم تاثیری ندارد؟ اظهار کرد: پایه‌های مالیاتی باید تغییر کرده و پایه های جدید تعریف شود.

محمد بخشی، سخنگوی کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس نیز می‌گوید برای مستقل شدن بودجه از درآمدهای نفتی، باید از ظرفیت مالیات‌ها و مولدسازی دارایی‌های دولت استفاده کرد.

خدابخشی با اشاره به جلسه ستاد تنظیم بودجه 99، گفت: دو موضوع در این نشست مورد بررسی قرار گرفت؛ نخست تبصره‌ها و دوم دستگاه‌های سیاست گذار، برنامه‌های مرتبط و دستگاه‌های اجرایی ذیل آنها. مقرر شد؛ تبصره های موجود در لایحه بودجه 99، به گونه ای تنظیم شود که امکان اصلاحات ساختاری را فراهم کرده و مجوز لازم را بدهد.

نماینده مردم الیگودرز در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه جدول شماره (7) که دربردارنده خلاصه بودجه دستگاه‌های سیاست گذار و برنامه‌های مرتبط به این دستگاه‌ها است، نیز بررسی شد، اظهار کرد: اختلاف نظرهایی درباره اینکه دستگاه‌های مجری ذیل کدام یک از دستگاه‌های سیاست گذار فعالیت کنند، وجود داشت، به همین دلیل و برای رفع این اختلاف نظر مقرر شد؛ هر پیشنهادی که به شکل مطلوب‌تری به اصلاح ساختار بودجه کمک کند، مورد پذیرش قرار گیرد.

سخنگوی کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس ادامه داد: مستقل شدن بودجه از درآمدهای نفتی درگرو استفاده از ظرفیت یارانه‌های پنهان انرژی، مالیات‌ها و مولدسازی دارایی‌های دولت است.