سعید لیلاز کارشناس ارشد اقتصاد و مدرس دانشگاه در گفتگو با اگزیم نیوز با اشاره به این که در تحلیل اثرپذیری اقتصاد ایران از بحران های اقتصادی باید به چند سوال مشخص پاسخ دهیم گفت: در این رابطه باید اولا بدانیم اقتصاد ایران تا چه میزان از بحران های جهانی اثر می پذیرد و ثانیا ساختارهای داخلی این اقتصاد به چه گونه ای است. به گفته وی رکود جاری در اقتصاد ایران، اولا عمیق ترین و ژرف ترین رکودی است که در تمام تاریخ اقتصاد مکتوب ایران وجود داشته. دوما این رکود اولین رکود درون زای اقتصاد ایران است. ما تا الان رکودی که به عنوان بحران ادواری سرمایه داری از آن یاد می شود را تجربه نکرده بودیم و اولین بار است که سمت تقاضا در اقتصاد ایران دچار مشکل و بحران است.

این استاد دانشگاه در ادامه و در پاسخ به سوال اول می گوید اقتصاد ایران بواسطه تک محصولی بودن صادراتش به شدت وابسته به اقتصاد جهانی است و بین 15 تا 20 درصد از تولید ناخالص داخلی ایران از واردات و صادرات کالا تامین می شود و از این منظر، وابستگی اقتصاد ایران به اقتصاد جهانی بسیار کم است و یک اقتصاد منزوی به حساب می آییم. به گفته لیلاز بخش عمده ای از درآمدهای ارزی کشور و بخش اصلی آن، دست کم تا سال ها 92  و 93 از صادرات نفت خام از محل فروش نفت خام بدست آمده و نوسانات بین المللی قیمت نفت بیش از هر عامل دیگری در تلاطم اقتصاد ایران نقش داشته است.

وی افزود: با توجه به این مسئله اقتصاد ایران یک اقتصاد منزوی است. ایران هم مثل دیگر کشورهای متوسط دنیا و با توجه به سهم بازرگانی خارجی که بیش از 15 تا 20 درصد در تولید ناخالص داخلی نیست، از نوسانات اقتصاد جهانی کم اثر می پذیرد و تنها از جنبه تغییرات قیمت جهانی نفت است که آثار تحولات جهانی بر بر اقتصاد ایران ظاهر  می شود. وی با اشاره به این که تغییرات قیمت نفت هم الزاما تابع رکود یا رونق در اقتصاد بین المللی نیست گفت: بلکه این موضوع تابع مسائل پیچیده تری در عرضه و تقاضای کل نفت در دنیاست. برای مثال یک سال بعد از بحران مالی سال های 2008-2009، اقتصاد جهان بطور متوسط در سال 3 تا 3.5 درصد رشد کرد اما از نیمه سال 2014 بود که قیمت جهانی نفت کاهش یافت و این درحالی بود که برآوردها رشد اقتصاد جهانی را نشان می داد و هیچ تحلیل و برآوردی برای افزایش تقاضای جهانی نفت خام و بهبود قیمت آن بصورت جدی وجود ندارد. به گفته وی درحال حاضر نوسانات  بازار طلای سیاه طبیعی است و آنچه در تاریخ خرید و فروش نفت استثنا بوده، رونق طولانی مدت در قیمت نفت است نه برعکس آن.

لیلاز در ادامه افزود: اقتصاد ایران اساسا از تغییرات قیمت نفت تاثیر می گیرد درحالی که قیمت نفت تابعی از رکود و رونق اقتصاد جهانی نیست و رکود اقتصادی یک اصطلاح فنی و شبه علمی در نظام اقتصاد بین المللی است که به رشد اقتصادی صفر و کمتر  در دو فصل پیاپی اشاره دارد و از این جنبه هم نه ایران نه جهان در رکود نیستند.

این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به این که مشکلات اقتصاد ایران هرچه در گذشته بوده و هرچه امروز با اطلاق هر عنوانی به آن مبتلا هستیم، تابعی از نحوه مدیریت بر اقتصاد است می گوید: همین که اقتصاد ایران از ناحیه نوسانات قیمت نفت اثرپذیر است، از مدیریت سوء آن نشات می گیرد. اقتصاد ایران برای اولین بار، اولین ضربه از افزایش وابستگی به درآمدهای نفتی را در دهه 1350 تجربه کرد. به گفته وی اقتصاد در آن سال بواسطه وابستگی بیش از حد به درآمدهای نفتی ضربه سختی خورد. این ضربه طی سال های آینده، تکرار شد و بارها و بارها درگیر مشکلات ناشی از نوسان قیمت نفت شدیم اما مدیران ایران به محض افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی، تمام آسیب های وابستگی به درآمدهای نفتی را فراموش کردند و آثار منفی ناشی از  وابستگی به نفت در اقتصاد امتداد یافته است. لیلاز ادامه داد: تعیین قیمت نفت نه تنها یک عامل خارج از کنترل ایران، بلکه عاملی خارج از کنترل قدرت های مهم و بزرگ اقتصادی و نفتی جهان مثل ایالات متحده آمریکا، روسیه و عربستان است اما  افزایش وابستگی به درآمدهای نفتی بواسطه مدیریت نادرست اقتصادی یک مسئله داخلی و قابل کنترل است.

به گفته وی اکنون اقتصاد ایران درگیر بحرانی است که به نظر من فهم نادرستی از آن در اغلب مسئولان کشور وجود دارد. بطور کلی دچار یک سوء فهم از بحران در اقتصاد ایران هستیم. ایران در حال حاضر در اولین رکود درون زای تاریخ اقتصادی به سر می برد که این رکود، نه ناشی از تحریم ها، نه ناشی از بحران های اقتصادی و نه مربوط به نوسانات قیمت جهانی نفت خام است.

به عقیده وی بحران اقتصادی امروز ایران به دلیل فروپاشی قدرت خرید توده مردم است. قدرت خرید 60 تا 70 درصد از جامعه از سال 89 تا 92 از بین رفته است و این یکی از بزرگترین سقوط آزادها در اقتصاد ایران است.