با توجه به تاکید بر توسعه صادرات در برنامه های پنجم و ششم توسعه همچنین حضور در بازارهای جهانی، سازمان ها و وزارت خانه ها با همکاری و تعامل سعی بر فراهم کردن زیر ساخت‌های اولیه در این خصوص دارند، اما در این میان گمرک را می توان یکی از مهم ترین سازمان ها عنوان کرد، چرا که ایفای نقش قوانین در مرزهای کشور بر عهده این سازمان است. در این میان اگزیم نیوز به گفت و گو با سید محمود بهشتیان، مشاور عالی رئیس گمرک پرداخته است.

نقش گمرک در تجارت فرامرزی چیست؟

تجارت به معنای خرید و فروش است، زمانی که مراودات تجاری با سایر کشورها صورت می‌گیرد در واقع تجارت فرامرزی یا همان صادرات و واردات انجام شده است که قوانینی مجزا از تجارت داخلی دارد. سیاست‌های کشورمان درباره تجارت در راستای حمایت از اشتغال، توسعه صنایع، ممانعت از خروج ارز، رونق فرهنگ، ممنوعیت های اسلام و... است که گمرک مجری بخشی از این سیاست ها است، لازم به ذکر است که گمرک تعیین کننده تعرفه ها و ممنوعیت ورود یا خروج کالاها رابر عهده ندارد، "کمیسیون ماده یک" که متشکل از کارشناسان صنعتی است با کارشناسان گمرک در مورد حقوق و عوارض تصمیماتی میگیرند که با تایید وزیران به مرحله اجرا می رسد.گمرک سازمانی دولتی و مسئول اجرای مقررات صادرات و واردات و کنترل تردد های مرزی است، گمرک هنوز هم جزء یکی از سازمان های وصولی است نه مالیاتی.  تجارت در رشد اقتصادی یک کشور بسیار حائز اهمیت است،  به طور مثال در سال 1975 کره جنوبی میزان صادرات و واردات را 2 میلیارد دلار تعیین می‌کند اما هم اکنون به 60 میلیارد دلار رسیده است،  بنابراین رشد اقتصادی یک کشور وابسته به تجارت بین المللی است. اصطلاحا گفته می شود کشورهایی که تعاملات بین‌المللی دارند رفاه بیشتری نسبت به دیگر کشورها دارند.

چالش های اصلی گمرک برای توسعه تجارت چیست؟

صنایع ما قابلیت رقابت با دنیا ندارند، تا زمانی که کشوری مانند چین کالاهای ارزان قیمتی به جهان ارائه می‌کند ایران نمی‌تواند با سطح کیفیت کالاهای چینی وارد بازارهای بین المللی شود، در این راستا گمرک با رعایت قوانین می تواند تا حدودی از صنعت حمایت کند. سرعت ترخیص کالا در دنیا مهم ترین اقدام گمرک است، اگرتسریع روند ترخیص نباشد قطعا کارایی گمرک به حداقل می رسد یعنی مقررات به درستی اجرا نشده است، دقت و سرعت گمرک یکی از عوامل توسعه تجارت بین المللی است که در کشورمان با توجه به کمبود تجهیزات با مشکلاتی همراه است. نبودن تجهیزات یکی از معضلات اصلی در گمرک است، کشورهای توسعه یافته مانند آمریکا برای رونق روزافزون تجارت خود در کشورهای مختلف نیروی انسانی و دستگاه های ایکس ری گذاشته شده تا در ترخیص کالا از کشور مبدا به مقصد مشکلی بوجود نیاید. یا کشوری مانند هلند در عرض 8/. ثانیه کل کالا را ارزیابی و ترخیص می‌کند. در صورتی که در کشور ما کالا به کشور می رسد سپس مورد بررسی و چک کردن اطلاعات می‌کنند که روزهای زیادی صرف این موضوع می شود.

برای تهیه دستگاه ها سرمایه زیادی نیاز است که فعلا کشورما قادر به تامین آن نیست، تفاوت گمرک ها در تجهیزات و سیستم های موجود در آن است  برای تجارت، قبل از ورود، در حین ورود و زمان خروج یک کالا مورد بررسی قرار  می‌گیرد اما این روند در گمرک ایران تنها در حین خروج کالا بررسی می شود که موجب شده گمرک های کشور پر از کالاهای ترخیص نشده باشد، در برخی مواقع طولانی شدن زمان ترخیص باعث از بین رفتن یک کالا مانند دارو می شود. فرایند گمرک با توجه به نبود تجهیزات لازم طولانی است به همین منظور شرکت هایی که نیازمند اقلام دارویی یا مواد اولیه هستند برای اینکه گرفتار امور گمرکی نشوند حجم بالایی را وارد می‌کنند این موضوع مانع گردش سرمایه می شود.

چه اقداماتی برای گمرک های همجوار صورت گرفته است؟

پیشنهاد شده تا مرزهای همجوار برای کاهش مدت زمان ترخیص یک گمرک داشته باشند چرا که فرایند های مشابه در هر دو کشور باید صورت گیرد اما می توانند با تعامل این موضوع را سرعت ببخشند. به طور مثال در مرز ایران و ترکیه اگر قرار است کامیونی از ایران به ترکیه برود بهتر است در یک گمرک مشترک با گذر از یک دستگاه ایکس ری قوانین خود را اعمال کنند. البته عدم هماهنگی سازمان های داخلی یکی دیگر از مشکلاتی است که باید قبل از اصلاح امور گمرکات مشترک اصلاح شود. سازمان هایی مانند استاندارد سازی، مبازره با قاچاق و... در ترخیص یک کالا موثر است اما هماهنگ نبودن یا طولانی شدن امور هر کدام از این سازمان ها باعث تاخیر در ترخیص کالا می شود و در نهایت به اسم گمرک تمام می شود.

آیا تسهیلاتی در خصوص پروانه های صادراتی در نظر گرفته شده است؟

بله، برای صادرات، قانونا کالا باید وارد گمرک شود سپس با ارزیابی آن پروانه صادراتی برای اعطا شود اما یک ماده از قانون وجود دارد که می تواند پروانه صادراتی تولیدات صادرات محور را در محل تولید ارائه دهد،  صادرکنندگان می تواند با ارائه درخواستی مبنی بر کسب پروانه صادراتی کالای خود، ارزیاب را به کارخانه خود فراخواند تا از طولانی بودن فرایند گمرکی کمی جلو بیوفتد. برخی مرز ها با توجه به  حجم بالای واردات و صادرات به صورت شبانه روزی در حال فعالیت هستند تا کالاها در گمرک انبار نشود و هر چه زودتر به کشورهای هدف برسد. برخی مرزها مانند مرزهای لطف‌آباد یا سرخس با داشتن شرایط مطلوب در گمرک ایران درگیر حواشی سیاسی می شوند که بدین منظور جلسات متعددی برای تسریع امور گمرکی برگزار می شود.

آیا برای برطرف شدن مشکلات وارداتی در سال جاری تسهیلاتی ارائه می شود؟

حضور واردکنندگان تا چند سال اخیر به منظور انجام دادن فرایندهای لازم اجباری بود اما از آنجایی که زمان زیادی صرف این کار می شد هم اکنون سامانه جامع گمرکی ایجاد شده تا فرد وارد کننده به صورت اینترنی و آنلاین کارهای لازم را از هر شهرانجام دهد، درست است که این اصول ابتدایی است اما راه اندازی شدن این سامانه یکی از اقدامات موثر در تحول امور گمرکی است.

عدم افزایش تعرفه ها چه تاثیری بر تجارت دارد؟

اگر ما عضو سازمان تجارت جهانی  (WTO) باشیم این موضوع باعث رشد تجارت بین المللی می شود، اما برای  توسعه این امر گمرک یک مانع است،  چرا که قوانین را برای ورود و خروج دنبال می کند، در هر کشور گمرک نظاره گر و کنترل کننده  اجرای موانع تعرفه ای و غیر تعرفه ای است.برخی  موانع غیر تعرفه ای برای ممنوعیت ها وجود دارد، اما برای حمایت از برخی صنایع تعرفه هایی تعین می شود به طور مثال برای حمایت از صنعت خودروسازی تعرفه های 45 تا 55 درصدی گمرک وجود دارد. از آنجایی که تجارت فرامرزی عاملی برای رشد اقتصاد است هر کشور بر اساس قوانین وضع شده می تواند در این زمینه فعالیت هایی داشته باشد، البته سازمان جهانی تجارت که مشوق تجارت بین المللی است مخالف هر گونه موانع غیر تعرفه ای برای کشورها است.

از نظر شما چه کشورهایی می توانند شرکای تجاری خوبی برای ما باشند؟

برای حضور در بازارهای جهانی باید کشورهای متنوعی انتخاب کنیم از آنجایی که رویدادهای سیاسی غیر قابل پیش‌بینی هستند نباید صادرات را به چند کشور محدود کرد ،باید در گزینش کشورهای مقصد وسواس کمتری داشته باشیم. تا بحال بیشترین حجم صادرات کالاهای ایرانی ازآن کشورهای چین، عراق، امارات، هند، کره بوده است، اما در میان کشورهای اروپایی آلمان و ایتالیا شرکای بهتری نسبت به دیگر کشورها هستند.