به گزارش روز جمعه اگزیم نیوز، سال پرتلاطم ۱۴۰۳ با همه فراز و فرودهای آن به پایان رسید. سالی که کشور با انبوهی از مشکلات و بحران‌های سیاسی و اقتصادی ملی، منطقه‌ای و جهانی دست و پنجه نرم کرد. از سقوط بالگرد رئیس دولت سیزدهم و شهادت آیت‌الله رئیسی و همراهان تا روی کار آمدن دولت چهاردهم و جنایات رژیم اشغالگر قدس. سالی که با ناترازی‌های مختلف در زمینه آب، برق و سوخت سپری شد و این مشکلات همچنان ادامه دارد. همچنین در عرصه اقتصادی، نرخ تورم، قیمت ارز و طلا روند صعودی در پیش گرفت. سالی که رکود بخش مسکن شدیدتر از پیش شد و بار دیگر رکود تورمی بر آن حاکم شد تا خرید سرپناه دست‌نیافتنی‌تر از همیشه به نظر برسد.

مسائلی که همه به نوعی در هم تنیده و به هم مرتبطند و از یکدیگر تاثیر می پذیرند. با این حال و وجود انواع و اقسام فشارهای داخلی و بین‌المللی، دولت چهاردهم تلاش کرد تا به ساماندهی امور بپردازد. امری که در کنار اهتمام و تلاش دولت، سیاست‌گذاری هوشمندانه و همه‌جانبه‌ و البته وفاق ملی می‌طلبد.

در این زمینه، تحلیلگر مسائل مالی و اقتصادی در گفت و گویی به مهمترین رویدادهای اقتصادی سال ۱۴۰۳ اشاره کرد و افزود: سال ۱۴۰۳ را باید به عنوان یکی از پرچالش‌ترین سال‌های تاریخ معاصر ایران ثبت کرد؛ سالی که نشان داد چطور امیدها در چشم برهم‌زدنی به یأس مبدل شده و چطور بحران‌ها در غیاب برنامه‌ریزی راهبردی به معضلاتی پیچیده‌تر تبدیل می‌شوند.

حسین عبده تبریزی یادآور شد: در این میان، جامعه‌ ایران که به‌شدت تحت فشارهای اقتصادی و سیاسی قرار دارد، در جستجوی مفرّی برای عبور از این دوران پرآشوب و رسیدن به سال ۱۴۰۴ با چشم‌اندازی است که حداقل کمی روشن‌تر باشد. اما آیا اساساً چنین مفرّی وجود دارد؟ آیا می‌توان با استفاده از ظرفیت‌های موجود و درک درس‌های سالی که گذشت، مسیری نو گشود؟

عبده تبریزی اظهار داشت: سال ۱۴۰۳ واقعاً سالی پرتلاطم و پر از تغییرات بزرگ بود، هم در ایران و هم در سطح جهانی. اگر بخواهم به سال‌های گذشته نگاه کنم، چنین سالی را واقعاً به خاطر نمی‌آورم و فکر نمی‌کنم در ۲۰ سال اخیر چنین دوره‌ای را تجربه کرده باشیم. اتفاقات به‌قدری سریع و پی‌درپی رخ دادند که فرصت تحلیل و بررسی دقیقشان کم بود.

این تحلیلگر مسائل مالی و اقتصادی گفت: در سطح داخلی، مهم‌ترین نقطه‌ی عطف، وقوع حادثه‌ تلخ سقوط بالگرد مرحوم آقای رئیسی بود که تصور می‌شد باعث تغییر فضای سیاسی کشور شود؛ با آمدن آقای پزشکیان، فضای سیاسی البته اندکی تغییر کرد؛ اما مساله اینجا بود که دولت جدید نه‌تنها باید با مشکلات داخلی مثل تورم و بازار سرمایه‌ آشفته سروکله می‌زد، بلکه در همان روزهای نخست، موجی از تنش‌های بین‌المللی هم بر دولت فشار آورد.

وی خاطرنشان کرد: فقط یک روز بعد از مراسم تحلیف، حادثه‌ ترور اسماعیل هنیه رخ داد و پس از آن، جنایات رژیم اشغالگر قدس در غزه، درگیری‌ها در سوریه و لبنان و فشارهای مضاعف بر محور مقاومت، شرایط منطقه را بیش از پیش پیچیده کرد؛ در چنین وضعیتی، انتظار می‌رفت که فضای داخلی انسجام بیشتری یابد، اما متاسفانه چنین اتفاقی نیفتاد.

عبده تبریزی ادامه داد: با این اوصاف، اگر بخواهیم فقط یک یا ۲ رویداد مهم را جدا کنیم، اشتباه کرده‌ایم، مهم این است که ببینیم همه این مسائل به هم گره خورده‌اند. از تحولات داخلی گرفته تا سیاست‌های منطقه‌ای و تغییرات جهانی، همه‌شان به هم مرتبط هستند. در این وضعیت، سیاست‌گذاری هوشمندانه و همه‌جانبه‌ای لازم است که متأسفانه هنوز نشانه‌ای از آن در کشور دیده نمی‌شود.

این استاد دانشگاه صنعتی شریف در پاسخ به این پرسش که تغییر و تحولاتی که در جابه‌جایی دولت و به‌تبع آن در تیم اقتصادی قوه‌ مجریه رخ داد، چه تأثیری در تحولات اقتصادی بر جای گذاشت؟ گفت: در زمان ورود دولت چهاردهم به صحنه، در عرصه‌ اقتصادی، مدت‌ها بود که بی‌ثباتی ارزی و نوسانات شدید دلار مردم را درگیر کرده بود، این وضعیت متأسفانه تغییری نکرد.

دولت جدید با دستان خالی

وی اضافه کرد: در این چند ماه، اصلاحات اقتصادی تقریباً در حد شعار باقی مانده‌اند، چرا که دولت جدید که هنوز هم جا نیفتاده، هیچ منابعی در اختیار نداشت و از طرفی مجلس و جریان‌های سیاسی داخلی فشار زیادی به دولت وارد می‌کردند. اقتصادی که سال‌هاست دارد کوچک‌تر می‌شود و مردمی که حداقل انتظارشان ثبات قیمت‌ها و اقتصاد بود، جواب زیادی از دولت چهاردهم هم نگرفتند.

عبده تبریزی ابراز کرد: مدیریت منابع ارزی و مالی یکی از محورهای بحث و تلاش دولت بود، چگونه می‌توان اثر تحریم‌های نفتی و بانکی را کاهش داد؟ نقش اقتصاد دیجیتال، ارزهای دیجیتال و تهاتر در دور زدن تحریم‌ها چگونه ممکن است؟ یا آیا اصلاً در شرایط جدید ممکن است؟ آیا راه‌های مقابله با تحریم‌های ثانویه در دسترس است؟ آیا ایران باید به دنبال تقویت تعاملات با کشورهای غیردوست آمریکا مانند چین و روسیه باشد یا به سمت تنش‌زدایی با آمریکا حرکت کند و چگونه؟ تحریم‌زدایی از مسیر اقتصاد سیاسی چگونه ممکن است؟ آیا امکان و مجوز تعامل مستقیم با آمریکا وجود دارد؟ اگر بله، آیا حداقل‌های دوطرف برای طرف دیگر پذیرفتنی است؟

دستیار مالی رئیس جمهوری اعلام کرد: تمرکز مخالفان در مخالفت برای حضور چهره‌هایی مثل ظریف و همتی در سیاست‌گذاری‌ها، نشانه‌ مقابله با تلاش دولت برای برون‌رفت از این وضعیت بود. با توجه به عمق مشکلات که در آن دولت و حاکمیت به همه‌ نیروهای خود نیاز دارد، مخالفت‌های غیرمنطقی و غیرضروری، کار را برای دولت سخت‌تر کرد. ظریف، کسی که در سیاست خارجی سابقه‌ طولانی داشت، با موانعی روبه‌رو شد که بیشتر ریشه در رقابت‌های داخلی داشت تا مصلحت ملی. همتی هم که تجربه‌ قابل‌توجهی در اقتصاد داشت، به‌جای این‌که در مدیریت اوضاع سخت اقتصادی مورد حمایت قرار گیرد، درگیر استیضاح و فشارهای سیاسی شد.

مسکن همچنان در رکود

وی در تشریح بیشترین تغییرات و رویدادهای اقتصادی، افزود: مسکن سخت در رکود است و چشم‌انداز رونق آن وجود ندارد. بحران مسکن در ایران به مرحله‌ای بحرانی رسیده است و درصد قابل‌توجهی از شهروندان در کلان‌شهرها توانایی خرید حتی واحدهای کوچک را هم ندارند.

عبده تبریزی گفت: این بحران فقط به مشکل تامین مالی محدود نمی‌شود، بلکه نبود سیاست مشخص در مدیریت زمین، ضعف زیرساخت‌ها و فقدان برنامه‌ آمایش سرزمین نیز از عوامل اصلی این چالش محسوب می‌شود.

این تحلیلگر مسائل مالی و اقتصادی اظهار داشت: دولت طبق برنامه‌ هفتم به دنبال ایجاد فرصت‌های شغلی و توسعه‌ اقتصادی در سواحل جنوبی ایران (مانند مکران) است تا مهاجرت معکوس از کلان‌شهرها را تسهیل کند، اما پولی برای احداث زیرساخت‌ها و از جمله حمل‌ونقل دریایی و هوایی در مکران ندارد و جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی برای توسعه‌ شهرهای ساحلی هم الان کمتر در دسترس است.

نوسانات نرخ ارز و تلاش برای تک نرخی شدن

وی خاطرنشان‌کرد: در شرایط کنونی اقتصاد ایران، بیشترین تغییرات و رویدادها در حوزه‌ نوسانات نرخ ارز و تلاش برای هم‌گرایی نرخ‌های مختلف مشاهده می‌شود، اقدام اخیر برای ایجاد شرایط شبه‌تک‌نرخی موفق نبوده است. اختلاف قابل‌توجهی بین نرخ ارز توافقی و نرخ ارز آزاد وجود دارد که به حدود ۲۵ درصد می‌رسد.

عبده تبریزی افزود: این تفاوت قیمتی تأثیرات مستقیمی بر سیاست‌های ارزی، تجاری و بازار سرمایه دارد، کاهش این فاصله به افزایش سودآوری شرکت‌های صادرات‌محور منجر می‌شود و رانت ارزی را کاهش می‌دهد اما اصلاح نرخ در هر ۲ دولت سیزدهم و چهاردهم تا اینجای کار ناموفق بوده است.

این استاد دانشگاه صنعتی شریف گفت: در مجموع، نوسانات نرخ ارز و تلاش برای هم‌گرایی نرخ‌های مختلف، بیشترین تغییرات و رویدادها را در اقتصاد ایران رقم زده که به‌صورت زنجیره‌ای بر بازار بورس، تصمیمات اقتصادی دولت و نرخ تورم تأثیرگذار بوده است.

وی اذعان داشت: بازار سرمایه در ایران هم در میانه‌ این همه آشفتگی جهانی و داخلی، به‌رغم امیدواری‌ها، سال خوبی را تجربه نکرد. شاخص بورس تهران به‌عنوان مثال فقط در تیرماه ۱۴۰۳، بیش از ۲ میلیون واحد از ارزش خود را از دست داد که منجر به واکنش‌های جدی از سوی مقامات قضایی و نمایندگان مجلس شد.

عبده تبریزی افزود: افزایش بعدی قیمت‌ها تا آنجا نبود که شاخص را به تورم نزدیک کند، در هفته‌های اخیر هم به دلیل تهدیدات رژیم اشغالگر قدس و آمریکا، شاخص دوباره به مسیر منفی افتاد. تصمیمات اقتصادی بانک مرکزی، به‌ویژه در حوزه‌ سیاست‌های ارزی و نرخ بهره، تأثیرات مستقیمی بر بازار سرمایه داشته است.

دستیار مالی رئیس جمهوری تصریح‌کرد: پرش نرخ بهره‌ بدون ریسک و بی‌ثباتی اقتصادی باعث شد که سرمایه‌گذاران در سهام اعتمادشان را از دست بدهند، بورس که زمانی یکی از امیدهای اقتصاد ایران بود، عملاً به نقطه‌ای رسیده که نه دولت ابزار حمایت از آن را در اختیار دارد و نه سرمایه‌گذاران به آینده‌اش امید بسیار بسته‌اند.

وی افزود: با این همه معتقدم در سال ۱۴۰۴، عملکرد بازار سهام از بازار مسکن بهتر خواهد بود. افزایش نرخ ارز و ورود آن به کانال ۹۰ هزار تومانی، منجر به افزایش تورم شده است. این افزایش تورم، نه تنها تأثیرات مستقیمی بر زندگی روزمره‌ مردم دارد، بلکه بر تصمیم‌گیری‌ سرمایه‌گذاران در بازارهای مالی و سوق آنان به سمت بازارهای رقیب سهام مؤثر بوده است.