مهسا برناکی - ظرفیت های ویژه منابع طبیعی در کشور صنایع فولادی را به یکی از مهمترین تولیدات استراتژیک در اقتصاد ایران تبدیل کرده است. به همین دلیل است که مديريت صنعت فولاد نيازمند تصميمات آينده نگر، یافتن ظرفيت هاي جديد و ارتقاء تكنولوژي در زنجیره تولید می باشد.
اگزیم نیوز در گفتگو با دبیر سندیکای لوله و پروفیل ایران با بررسی ظرفیت های مزیت آور کشور در این حوزه و همچنین معرفی مهم ترین چالش های صنایع فولادی ایران به تهیه گزارشی پرداخته است.

مزیت ایران در صنایع فولاد

براساس آمارهای انجمن جهاني فولاد (WSA) ایران در سالهای اخیر رتبه نخست توليد فولاد خام در منطقه خاورميانه را به خود اختصاص داده و در رده‌بندي جهاني نیز بین 15 کشور اول جهان قرار داشته است. مطالعات اقتصادی در زمینه ظرفیت های تولید صنایع فولاد در کشور نشان می دهد بیشترین توزیع ذخایر سنگ‌آهن ایران عمدتاً در استان‌های کرمان، خراسان رضوي، یزد، کردستان، فارس و هرمزگان متمرکز است و لذا ضرورت توجه به رفع موانع تولید در این مناطق و ایجاد خطوط تولیدی در نزدیکی منابع سنگ آهن کشور از جمله موضوعات مهم این حوزه خواهد بود.
همچنین با توجه به اهمیت صادرات در حوزه صنایع فولادی شناسایی بازارهای هدف صادراتی در این حوزه اهمیت زیادی دارد؛  به گفته فعالان صنایع فولادی کشور ارمنستان ، عراق ، ترکمنستان و افغانستان مهمترین بازارهای هدف صادراتی ایران در حال حاضر هستند.

چالش ها و چشم انداز صنایع فولادی کشور

با توجه به مطرح شدن ظرفیت تولید 55 میلیون تنی فولاد خام در چشم انداز سال 1404، توسعه اکتشافات و جذب سرمایه گذاری در این حوزه برای نیل به هدف مطروحه از اهمیت بالایی برخوردار است. توسعه اکتشافات معدنی با تاکید بر کشف ذخایر پنهان و عمیق، واردات سنگ آهن متناسب با نیاز داخل، توسعه اکتشاف معادن موجود و سرمایه گذاری برای تملک معادن سنگ آهن در خارج از کشور از عوامل موثر حمایتی از صنایع تولیدی فولاد به شمار می روند. همچنین حمایت دولت از ورود جریان های سرمایه گذاری خارجی و نیز جذب سرمایه گذاری از داخل کشور نیز امری الزامی است.
همچنین، کمبود سرمایه‌گذاری را می‌توان چالشی عمده در تولید فولاد کشور دانست؛ چالشی که با شدت گرفتن تحریم‌ها به اوج رسید و عدم پیشرفت هفت طرح فولادی کشور را در سالهای تحریم در‌برداشت.
در همین رابطه عدم توانایی بخش خصوصی برای تامین مالی گسترده در صنایع فولادی به عنوان یکی از ضعف های مهم سرمایه گذاری در این صنایع به شمار می آید؛ همچنین عدم تمرکز و فقدان برنامه ریزی باثبات و مداوم از دیگر چالش های صنایع فولادی ایران است.
لازم به ذکر است، عدم سرمایه‌گذاری متناسب و متعادل و توسعه نامتوازن به عنوان مهمترین عامل در این زمینه حلقه‌های مختلف زنجیره ارزش در سال‌های گذشته را با مشکل مواجه کرده است. می توان گفت عدم سرمایه گذاری متناسب در حلقه های زنجیره فولاد ناشی از عدم تناسب سودآوری این حلقه ها در مقایسه با یکدیگر است. لذا لازم است زنجیره کامل تولید صنایع فولادی از حلقه ابتدایی شامل سنگ‌آهن دانه‌بندی، کنسانتره، گندله و آهن اسفنجی تا ماشین آلان و سایر کاربردهای مواد فولادی مورد توجه قرار بگیرد.
نکته دیگر در حوزه مشکلات صنایع فولادی، نوسانات جهانی فلزات پایه در سال های اخیر و رکود فعلی حاکم بر صنایع فولادی بوده است که صنعت داخلی ایران را نیز تحت الشعاع آثار منفی خود قرار داده است.

تجهیز بخش خصوصی، نیازمند اقدام دولت

يكي از جذابيت‌هاي بورس كالا براي توليدكنندگان محصولات فولادي امكان انجام معاملات سلف در يك بستر امن است. دبیر سندیکای لوله و پروفیل ایران با اشاره به نرخ هزینه 12 درصدی برای فروش محصولات فولادی به صورت سلف به خبرنگار اگزیم نیوز گفت: قیمت محصولات سلفی‌ بطور معمول باید پایین‌تر از قیمت جاری آن باشد.
امیرحسین کاوه با انتقاد از تبعیض قائل شدن تولیدکنندگان داخلی بین مشتری های خارج و داخل کشور گفت: حمایت از تولید داخل در اولویت است و تامین مواد اولیه خارجی با قیمت مناسب هم در راستای تقویت زنجیره تولید فولاد کشور می باشد.
دبیر سندیکای لوله و پروفیل فولادی با اشاره به هدف تولید در برنامه ششم توسعه نیز گفت: 50 میلیون تن فولاد به عنوان هدف تولیدی برنامه ششم مطرح شده است که با توجه به مشکلات تامین مواد اولیه در داخل کشور میسر نیست.
وی افزود: بخش خصوصی باید بر اساس اهداف بالادستی خود را تجهیز نماید اما با این شرایط امکان تحقق اهداف وجود ندارد. برای مثال کشیدن خط لوله بین دو سکو در محدوده عسلویه برنامه ریزی شده است و امکان تولید قوی ترین لوله های فولادی جهان برای تامین این پروژه نیز در لوله سازی ماهشهر وجود دارد اما تا زمانی که از سوی دولت برای احداث این پروژه اقدامی نشود عوامل تولید بخش خصوصی نیز بیکار خواهند ماند.
کاوه در ادامه گفت: هدفگذاری تولید فولاد مبارکه در سال 71 ، 22 میلیون تن بوده است اما هنوز بعد از گذشت سالها این ظرفیت محقق نشده و به 6 میلیون تن هم نرسیده است. همچنین براساس ظرفیت در نظر گرفته شده برای فولاد مبارکه، 30 کارخانه در نزدیکی محل آن احداث شده است که بتوانند با استفاده از مزیت نزدیک بودن منابع، از فولاد مبارکه مواد اولیه خود را تامین کنند ولی با توجه به عدم تحقق ظرفیت فوق مشکل تامین مواد اولیه برای کارخانه ها وجود دارد.

صادرات فولاد خام در تضاد با اهداف بالادستی

کاوه افزود: اولویت قرار دادن هدف صادرات برای تولیدکنندگان مواد اولیه صنایع فولادی سیاست درستی نیست و  در راستای اهداف بالادستی و کلان کشور هم قرار نمیگیرد، آنها خود را با خودروسازان مقایسه می کنند بدون توجه به اینکه خودرو کالای نهایی است و نه مواد اولیه.
وی در همین رابطه ترکیه، عراق و ارمنستان را به عنوان مقاصد صادراتی فولاد خام ایران نام برد و گفت: آنها با قیمت ارزان از ما فولاد می خرند و بعد تولیدات فولادی شان مانند پروفیل را دوباره به خودمان صادر می نمایند.

افزایش تعرفه ها، آغاز موج تورمی

به گزارش اگزیم نیوز در جلسه‌ای که هفته گذشته بین شرکت فولاد مبارکه و سندیکای تولید‌کنندگان لوله و پروفیل فولادی ایران برگزار شد، رئیس این سندیکا با انتقاد از افزایش تعرفه‌های فولاد در سال گذشته گفت: نظر بخش خصوصی و تشکل‌های مربوطه در این باره پرسیده نشده است و این افزایش تعرفه به صنایع پایین‌دستی ضربه زده است.
دبیر سندیکای لوله و پروفیل فولادی ایران در این باره به اگزیم نیوز گفت: سال گذشته ورق فولادی 250 دلار صادر شده و ما به قیمت 320 دلار آن را وارد کرده‌ایم.
کاوه در گفتگو با خبرنگار اگزیم نیوز افزود: ما حتی اعلام کردیم که حاضریم تا پنج درصد بالاتر از قیمت صادراتی فولاد تولید فولاد مبارکه را بخریم و اولویت ما و نفع کشور نیز در همین است. از سوی دیگر برای واردات و صادرات دو هزینه ترانسپورت پرداخت می‌شود که برای فروش داخل این هزینه‌ها وجود ندارد.
وی با اشاره به افزایش قیمت 64 درصدی فولاد گفت: قیمت محصولات فولادی از اسفند ماه تاکنون با افزایش حدود 65 درصدی باعث ایجاد تورم و شروع زنجیره تورم در کشور شده است.
وی افزود: زمانی که فولاد مبارکه محصول خود را به عراق با قیمت 100 دلار پایین‌تر از داخل صادر می‌کند ارزش افزوده‌ای که ما تولید می‌کنیم توان رقابت با محصولات عراق را نخواهد داشت.
کاوه با تاکید بر موضوع تعرفه واردات مواد اولیه در صنایع فولادی نیز گفت: تعرفه باید یک دیوار حمایتی برای تولیدکنندگان داخلی باشد و افزایش آن در حال حاضر به زیان تولیدکنندگان زنجیره فولاد خواهد بود.
وی افزود: افزایش تعرفه ها در این شرایط شیرینی پسابرجام را به کام تولیدکنندگان تلخ خواهد کرد و باعث رکود در این صنایع خواهد شد.
کاوه با اشاره به قیمت های جهانی فولاد تصریح کرد:  قیمت محصولات فولادی رو به افزایش است و اکنون وقت مناسبی برای افزایش تعرفه ها نیست.
کاوه افزود : وقتی قیمت ها 65 درصد افزایش می یابد زنجیره فروش در نتیجه آن مختل می شود و منجر به رکود در بازار خواهد شد.
کاوه تصریح کرد: از طرفی خطر تشدید رکود وجود دارد و از طرفی هم امکان سقوط قیمت های جهانی در صنایع فولاد تنش ایجاد کرده است؛ به این ترتیب احتمال بروز یکباره تورم در نتیجه این افزایش قیمت ها بوجود می آید؛ همچنین با توجه به ارتباط تنگاتنگ صنایع فولادی با عمده محصولات و کالاهای مصرفی کشور و سرعت تسری تورم فولاد به تمام بخش ها، زحمات دولت تدبیر و امید برای کنترل تورم را کمرنگ خواهد کرد.
وی در پایان گفت: همچنان مشکلات زیادی بر سر راه صنایع فولادی کشور وجود دارد که امید می رود مورد توجه مسئولان میانی و بالادستی دولتی قرار بگیرد؛ سود مرکب تسهیلات بانکی برای تولیدکنندگان و مصادره شهرک های صنعتی توسط بانکها در دوران رکود از دیگر موانع مهم این حوزه به شمار می آیند که لازم است مورد توجه بیشتری قرار بگیرند.