پاکستان براساس برآورد سال ۲۰۲۲ با بیش از ۲۴۲ میلیون نفر جمعیت، پنجمین کشور پرجمعیت دنیا و با مساحتی بیش از ۸۸۱ هزار کیلومتر مربع، سی‌وچهارمین کشور بزرگ جهان است. این همسایه شرقی، پتانسیل زیادی برای تجارت و روابط دوجانبه با ایران دارد. این کشور موقعیت مناسبی برای سرمایه‌گذاری داشته و سبب شده تجار ایرانی صادرات به پاکستان را افزایش بدهند.

با توجه به اهمیت تجارت خارجی با پاکستان، در این گزارش به بررسی وضعیت تجارت خارجی بین دو کشور در سال های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۲ در پرداخته می‌شود.

الف) وضعیت کلی تجارت خارجی ایران و پاکستان
بر اساس جدول زیر، در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ واردات ایران از پاکستان از نظر ارزش روند صعودی داشته، به‌گونه‌ای که از ۳۴۱ میلیون دلار در سال ۱۳۹۷ به یک میلیارد دلار در پایان سال ۱۴۰۱ رسیده است.

سهم واردات ایران از پاکستان در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱تقریباً ثابت و برابر یک درصد بوده است. بیشترین سهم با ۱.۷ درصد برای سال ۱۴۰۱ و کمترین سهم با نیم درصد برای سال ۱۳۹۹ بوده است. انتظار داریم در پایان سال ۱۴۰۲ میزان واردات از پاکستان برابر ۶۳۲ میلیون دلار شود که سهمی نزدیک به یک درصدی از کل واردات ایران را داشته باشد.

همچنین در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱، صادرات ایران به پاکستان از نظر ارزش روند صعودی داشته، به‌گونه‌ای که از ۱.۲ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۷ به ۱.۵ میلیارد دلار در پایان سال ۱۴۰۱ رسیده است. سهم صادرات ایران به پاکستان در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱روند ثابتی داشته؛ بیشترین سهم با سه درصد برای سال ۱۳۹۸ و کمترین سهم با ۲.۶ درصد برای سال ۱۴۰۰ بوده است. انتظار داریم در پایان سال ۱۴۰۲ میزان صادرات به پاکستان به ۲ میلیارد دلار برسد که سهمی نزدیک به ۴.۱ درصدی از کل صادرات ایران را داشته باشد.

براساس نمودار زیر، در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ تراز همواره مثبت بوده به این معنا که صادرات ایران به پاکستان بیش از واردات از این کشور بوده است. با این حال انتظار داریم در پایان سال ۱۴۰۲ میزان تراز تجاری به ۱.۳ میلیارد دلار برسد که بیشترین مقدار در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۲ خواهد بود.

در واقع هم‌زمان با روی کار آمدن دولت سیزدهم و پیگیری سیاست توجه به کشورهای همسایه و منطقه برای خنثی‌سازی تحریم‌ها، روابط تجاری بین ایران و پاکستان به نفع ایران از لحاظ بهبود تراز تجاری گسترش یافته است. در واقع انتظار می‌رود این روند در سال‌های آینده نیز گسترش یابد.

ب) جزئیات تجارت خارجی ایران با پاکستان
واردات: براساس جدول زیر، در ۱۰ ماهه امسال ۲۲۱ هزار تن برنج کامل سفید شده به ارزش ۲۷۹ میلیون دلار از پاکستان وارد شده به‌گونه‌ای که سهم ۵۳ درصدی از کل واردات از پاکستان را به خود اختصاص داده است. دومین کالای وارداتی از پاکستان موز با وزن ۱۰۳ تن با ارزش ۶۲ میلیون دلار بوده که سهم ۱۲ درصدی از کل واردات از پاکستان را داشته است.

در مدت یادشده کالاهای وارداتی با ارزش بالای ۳۹ میلیون دلار شامل ۲۲ هزار تن سایر حیوانات از نوع گاو به جز مولد نژاد خالص به ارزش ۵۸ میلیون دلار و برنج نیمه سفید شده با وزن ۳۴ هزار تن به ارزش ۳۹ میلیون دلار بوده است.

صادرات: براساس جدول زیر، در ۱۰ ماهه امسال ۶۰۱ هزار تن سایر گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی شکل مایع شده غیر مذکور در ظروف هزار سانتی‌متر مکعب و بیشتر با ارزش ۲۵۴ میلیون دلار به پاکستان صادر شده به‌طوری که سهم ۱۵ درصدی از کل صادرات ایران به پاکستان را داشته است. دومین کالای صادراتی ایران به پاکستان «قیرنفت» به میزان ۳۷۲ هزار تن با ارزش ۱۳۵ میلیون دلار بوده که سهم ۸ درصدی از صادرات ایران به پاکستان را داشته است.

در مدت یادشده همچنین کالاهای صادراتی با ارزش بالا شامل گاز طبیعی مایع شده در ظروف هزار سانتی‌متر مکعب و بیشتر به میزان ۲۲۸ هزار تن با ارزش ۹۶ میلیون دلار، شیر خشک صنعتی از گاو که میزان مواد چرب آن بیشتر از ۵.۱ درصد وزنی نباشد به میزان ۳۵ هزار تن به میزان ۹۲ میلیون دلار بوده است.

جمع‌بندی
پاکستان یکی از مهم‌ترین شریک‌های تجاری ایران از سال ۱۳۹۷ تا کنون بوده به‌گونه‌ای که در ۱۰ ماهه امسال ۳.۶ میلیون تن کالا به ارزش ۱.۷ میلیون دلار به پاکستان صادر و ۴۴۶ هزار تن کالا به ارزش ۵۲۷ میلیون دلار از آن کشور وارد شده است. تراز تجاری ۱۰ ماهه امسال با پاکستان برابر ۱.۱۴ میلیارد است. عمده‌ترین اقلام وارداتی ایران از این کشور در مدت یادشده، کالاهایی همچون برنج کامل سفید شده، موز و سایر حیوانات از نوع گاو به جز مولد نژاد خاص بوده است.
اقتصاد ایران و پاکستان در حوزه تجارت خارجی مکمل یکدیگرند بنابراین پاکستان می‌تواند نقش مهم و اساسی در پیاده‌سازی نقشه ارزی و تجاری کشور داشته باشد. در واقع توسعه تجارت خارجی با پاکستان می‌تواند به ایران برای خنثی‌سازی تحریم‌ها کمک شایانی کند. این موضوع در ارتباط با پاکستان نیز از طریق کمک ایران به تأمین امنیت انرژی این کشور برای پیگیری برنامه‌های توسعه اقتصادی مطرح است.

دکتر علی نجفی _ کارشناس آمار اقتصادی