اروپا نیز به عنوان یکی از مقاصد اصلی واردات ایران عمل می‌کند. محصولاتی مانند دارو، لوازم خانگی، الکترونیک، ماشین‌آلات صنعتی و محصولات کشاورزی از اروپا وارد می‌شود. با این حال، در سال‌های اخیر تحریم‌های اقتصادی علیه ایران توسط برخی کشورها باعث محدودیت‌ها و مشکلاتی در روابط تجاری بین ایران و اروپا شده است. با توجه به اهمیت موضوع در این گزارش به بررسی وضعیت تجاری (صادرات و واردات) بین ایران و اروپا در هشت ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۲ می‌پردازیم.

نکته‌های صادرات ایران به اروپا
صادرات کشور در هشت ماهه ابتدایی امسال به اروپا ۱۰ میلیون تن کالا به ارزش ۵ میلیار دلار به ارزش هر تن ۵۰۰ دلار بوده که این میزان نسبت به مدت مشابه پارسال از نظر وزنی ۲۱ درصد افزایش و از لحاظ ارزشی ۵ درصد کاهش داشته است.
ترکیه نخستین مقصد کالای ایرانی در اروپا در هشت ماهه ابتدایی امسال با ۶.۱ میلیون تن کالا به ارزش ۳ میلیارد دلار بوده که نشان از سهم ۶۰ درصدی ترکیه از مجموع صادراتی ایران به اروپاست و نسبت به مدت مشابه پارسال از نظر وزنی ۱۹ درصد افزایش و از نظر ارزشی ۱۱ درصد کاهش داشته است.
در هشت ماهه امسال ارزش هر تن کالای صادراتی به ترکیه ۴۹۶ دلار است به‌گونه‌ای که نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش ۲۵ درصدی دارد. کاهش قیمت گاز و همچنین کاهش تورم جهانی، نقش مهمی در کاهش ارزش کالاهای صادراتی به ترکیه داشته است.

روسیه دومین مقصد کالای ایرانی در اروپا در هشت ماهه ابتدایی امسال با ۱.۵ میلیون تن کالا به ارزش ۶۱۶ میلیون دلار بوده که نشان از سهم ۱۲ درصدی روسیه از مجموع صادراتی ایران به اروپاست و نسبت به مدت مشابه پارسال از نظر وزنی و ارزشی به ترتیب ۶۶ و ۳۲ درصد افزایش داشته است. در مدت یادشده همچنین ارزش هر تن کالای صادراتی به روسیه ۴۱۲ دلار است که نسبت به مدت مشابه پارسال، کاهش ۲۰ درصدی دارد.

کشورهای آذربایجان با ۳۶۷ میلیون دلار، ارمنسان با ۲۷۲ میلیون دلار، گرجستان با ۱۲۷ میلیون دلار و آلمان با ۱۰۴ میلیون دلار در رده‌های بعدی خرید کالای ایرانی قرار دارند. با این حال در میان کشورهای اتحادیه اروپا، آلمان نخستین مشتری کالاهای ایرانی است.

نکته‌های واردات ایران از اروپا
واردات ایران از اروپا در هشت ماهه امسال ۸.۴ میلیون تن کالا به ارزش ۱۱ میلیارد دلار بوده که نسبت به مدت مشابه پارسال با افزایش ۷.۳ درصدی در وزن و ۱۴ درصدی در ارزش همراه بوده است. ارزش هر تن کالای وارداتی ایران از اروپا برابر با ۱۳۱۶ دلار بوده، درحالی که در هشت ماهه پارسال، ارزش هر تن کالای وارداتی از اروپا ۱۲۴۲ دلار بوده؛ یعنی کالای وارداتی از اروپا گران‌تر شده است.
ترکیه نخستین کشور اروپایی برای صادرات کالا به ایران در هشت ماهه ابتدایی امسال، با وزن ۲.۵ میلیون تن با ارزش ۴.۴ میلیارد دلار بوده که نسبت به مدت مشابه پارسال از نظر ارزشی و وزنی به ترتیب، ۱۶ و ۱۲ درصد رشد داشته است. همچنین متوسط ارزش هر تن کالای وارداتی از ترکیه در هشت ماهه امسال ۱۷۷۰ دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش سه درصدی داشته است.

در هشت ماهه امسال از نظر ارزشی آلمان دومین کشور صادرکننده کالا به ایران در بین کشورهای اروپایی با ارزش ۱.۴ میلیارد دلار است که نسبت به مدت مشابه پارسال افزایش ۲۵ درصدی داشته، اما از نظر وزنی کاهش ۲۸ درصدی داشته، به‌گونه‌ای که ارزش هر تن کالای وارداتی از آلمان برابر ۳۷۰۰ دلار بوده که جزء کالاهای‌ گران وارداتی است. در هشت ماهه امسال روسیه با ۱.۱ میلیارد دلار، بریتانیا با ۸۱۴ میلیون دلار و هلند با ۶۷۳ میلیون دلار در جایگاه‌های بعدی صادرکننده کالا به ایران در بین کشورهای اروپایی قرار دارند.

جمع‌بندی
همان‌گونه که اشاره شد، صادرات کشور در هشت ماهه ابتدایی امسال به اروپا ۱۰ میلیون تن کالا به ارزش ۵ میلیار دلار به ارزش هر تن۵۰۰ دلار بوده که این میزان نسبت به مدت مشابه سال پیش، از نظر وزنی ۲۱ درصد افزایش و از لحاظ ارزشی ۵ درصد کاهش داشته است. واردات ایران از اروپا در هشت ماهه امسال ۸.۴ میلیون تن کالا به ارزش ۱۱ میلیارد دلار بوده که نسبت به مدت مشابه با افزایش ۷.۳ درصدی در وزن و ۱۴ درصدی در ارزش همراه بوده است.

در واقع تراز تجاری ایران با قاره اروپا با منفی ۶ میلیارد دلار به نفع اروپاست. بنابراین سهم اروپا از تراز تجاری منفی ۱۰ میلیارد دلاری کشور در حدود ۶۰ درصد است. این موضوع نیز به دلیل وابستگی بالای کشور به واردات مواد اولیه و تجهیزات تولید با فناوری بالا از کشورهای اروپایی است. در حالی که انتظار میرود در بلندمدت و در چارچوب نقشه ارزی تجاری کشور، نسبت به تغییر وابستگی تولید به سمت کشورهای شرقی (چین، هند و ...) دنبال شود.

ارزش هر تن کالای وارداتی ایران از اروپا برابر با ۱۳۱۶ دلار بوده، در حالی که در هشت ماهه پارسال ارزش هر تن کالای وارداتی از اروپا ۱۲۴۲ دلار بود، یعنی کالای وارداتی از اروپا گران‌تر شده است. تراز ارزشی ایران با کشورهای اروپایی منفی ۶۰۵۶ دلار و تراز وزنی مثبت ۱۶۱۴ دلار بوده؛ یعنی کالای وارداتی گران و کالای صارداتی ارزان بوده است.

دکتر علی نجفی _ کارشناس آمار اقتصادی