به گزارش روز شنبه اگزیم‌نیوز از اتاق بازرگانی ایران، سازوکار مالی اینستکس که قرار بود نجات دهنده برجام باشد، پنج‌شنبه شب، هیجدهم اسفندماه با بیانیه مشترک تروئیکای اروپایی منحل شد. در بخشی از بیانیه تروئیکای اروپایی آمده است: «سهام‌داران اینستکس یعنی بلژیک، دانمارک، فنلاند، فرانسه، آلمان، هلند، نروژ، اسپانیا، ‌ سوئد و انگلیس تصمیم به منحل کردن اینستکس گرفته‌اند.»

آن‌ها ادعا کرده‌اند: «ایران به طور سیستماتیک و به دلایل سیاسی از انجام وظایف اینستکس جلوگیری کرده است. ایران تنها در اوایل در ۲۰۲۰ به یک تبادل مالی برای واردات کالاهای پزشکی از اروپا به ایران راضی شد. ایران پس از آن به طور پیوسته و عامدانه جلوی پیشنهادات برای تبادل میان انگلیس، نروژ، اتحادیه اروپا و ایران را گرفته است. این مساله ناشی از عزم سیاسی برای ممانعت از استفاده از اینستکس تحت هیچ شرایطی بوده است. به همین خاطر، دولت ایران تصمیم گرفته تا با عدم همکاری برای صادرات دارو و دیگر کالاهای نجات‌دهنده علیه منافع مردم خود عمل کند.»

در بیانیه سه کشور اروپایی آمده است: اینستکس در سال ۲۰۱۹ توسط فرانسه، آلمان و انگلیس راه‌اندازی شد تا تجارت قانونی میان ایران و اروپا به‌ویژه در زمینه بشردوستانه را تسهیل کند. در طی چهار سال اخیر، اینستکس به طور مداوم تلاش کرده تا تبادلات تجاری میان ایران و اروپا را تسهیل کند. تقاضای قوی از صوی صادرکنندگان اروپایی - عمدتاً در بخش بشردوستانه - برای استفاده از سازوکار اینستکس وجود داشت. سهامداران اینستکس به دلیل ممانعت مستمر ایران از تبادل با شرکت به این نتیجه رسیدند که دیگر دلیلی برای حفظ فعالیت اینستکس وجود ندارد. سهامداران اینستکس در مجمع عمومی نهم مارس ۲۰۲۳ به نفع انحلال اینستکس رأی دادند. این تصمیم تماماً به دلایل تجاری اتخاد شده است.

این ادعا توسط کشورهای اروپایی درحالی مطرح می‌شود که ناصر کنعانی، ‌ سخنگوی وزارت خارجه درباره تعطیلی اینستکس می‌گوید: این مساله بخشی از عدم التزام دولت‌های اروپایی به تعهدشان در مسیر جبران خروج غیرقانونی و یک جانبه آمریکا از برجام بود و روشن شد که عملاً اقدام لازم را انجام ندادند.

کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران تصمیم کشورهای سهامدار اینستکس برای تعطیلی این سامانه دلیل اصلی ناکامی اینستکس را نبود اراده جدی و ناتوانی دولت‌های اروپایی در ایفای تعهداتشان در مسیر جبران خروج یکجانبه آمریکا از برجام و همراهی آن‌ها با تحریم‌های غیرقانونی آمریکا دانست.