هفتمین ماه از سال ۲۰۲۲ برای بخش صنعت خوش‌یمن نبود. روایت بازوی صنعتی سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که صنایع جهان در ماه ژوئیه امسال یکی از کمترین ارقام رشد تولید را تجربه کرده‌اند. بازنده اصلی این وضعیت هم قاره اروپاست که در این ماه در اغلب کشورها افت تولید را تجربه کرده و از نظر رشد تولید نسبت به مدت مشابه سال قبل درجا زده است. طبق گزارش ماه ژوئیه سازمان توسعه صنعتی ملل متحد، نرخ رشد تولید صنعتی جهان ۵/ ۲‌درصد بوده که در طول هفت‌ماه اخیر کم‌سابقه است. رشد تولید صنعتی جهان در آوریل کمتر از ژوئیه بود، با این حال در آن مقطع به دلیل بروز جنگ اوکراین، سقوط نرخ رشد تولید جهان بدیهی بود.

در ژوئیه اما کاهش نرخ رشد تولیدات صنعتی جهان به کمتر از نصف ارقامی که در فوریه ۲۰۲۲ ثبت شد، احتمالا گویای ورود جهان به یک‌دوره دیگر از رکود تولید است. یک دلیل محکم برای این موضوع نوسانی شدن نرخ تولید است. در طول چهارماه حدفاصل آوریل تا ژوئیه، نرخ رشد ماهانه تولیدات صنعتی جهان پیوسته فراز و فرود داشت. از آنجا که اخبار متعددی در خصوص اثرپذیری اقتصاد جهان از سخت‌گیری بانک‌های مرکزی منتشر شده است، به نظر می‌رسید کاهش رشد تولیدات صنعتی جهان در ژوئیه، نخستین نشانه‌ها از ورود جهان به یک‌دوره تازه از افول اقتصادی است. مرور دقیق‌تر گزارش اخیر یونیدو نشان می‌دهد که بخشی از کاهش رشد صنعتی جهان به دلیل رشد تولید منفی در سه‌رشته فعالیت مهم نظیر «خودروسازی و صنایع وابسته»، «فلزات اساسی» و «بخش مواد و کانی‌های معدنی غیرفلزی» رخ داده است. جالب اینکه با وجود رشد مثبت تولید در ۹ از ۱۲رشته فعالیت صنعتی در ماه ژوئیه، همه رشته‌ فعالیت‌های صنعتی به‌جز خودروسازی نسبت به ژوئیه سال گذشته وضعیت بدتری را گزارش کرده‌اند. در این ماه نسبت به ژوئیه ۲۰۲۱ رشد تولید بخش دارو نصف شده و رشد تولید مواد و محصولات شیمیایی هم به یک‌سوم دوره مشابه سال قبل تنزل پیدا کرده است. برنده بزرگ ژوئیه ۲۰۲۲ هم با اختلاف «صنعت تولید کامپیوتر و قطعات وابسته و اپتیکی» است که گرچه نسبت به ژوئیه ۲۰۲۱ نرخ رشد کمتری را تجربه کرده است؛ ولی کماکان در سطح قابل‌توجهی از رشد تولید قرار دارد.

از منظر جغرافیایی نیز آنچه جالب است، افول نرخ رشد تولید صنعتی در پنج‌قاره به‌جز آمریکای جنوبی است که نشان می‌دهد وضعیت اقتصادی این منطقه در سطح مناسبی بوده و قابل مقایسه با گذشته نیست. از منظر رشد تولید محصولات صنعتی و میزان فناوری آنها هم وضعیت «بنگاه‌های صنعتی با سطح فناوری بالا و متوسط رو به بالا» بهتر از بقیه بخش‌هاست. نتایج گزارش یونیدو نشان می‌دهد که در ماه ژوئیه نرخ رشد دو حوزه «کالاهای صنعتی با فناوری ساده» و «کالاهای صنعتی با فناوری ساده و متوسط» نزولی بوده که به معنی کاهش میل جهانی به تولید محصولات با فناوری پایین‌تر است. البته نرخ رشد تولید «کالاهای صنعتی با فناوری ساده»، همچنان در ژوئیه مثبت است؛ اما گزارش یونیدو حاکی از نزولی شدن میزان «کالاهای صنعتی با فناوری ساده و متوسط» در جهان است. در عین حال نرخ رشد «کالاهای با فناوری بالا و متوسط رو به بالا» در این ماه حدود ۵درصد بوده است.

جزئیات آماری گزارش ژوئیه

در گزارش به نرخ رشد سالانه تولید منطقه‌ای صنایع در جهان در ماه‌های اخیر اشاره شده است. وضعیت در ژوئیه اما اهمیت بیشتری دارد. در ژوئیه ۲۰۲۲، آسیا و اقیانوسیه رشد تولید ۳.۲ درصدی را ثبت کردند. کاهش جزئی در عملکرد، منعکس‌کننده توسعه تولید در اقتصادهای بزرگ منطقه است. در واقع در شرق آسیا بخش صنعت چین با ۳.۴ درصد، بخش صنعت کره‌جنوبی با ۳‌ درصد و بخش صنعت هند با ۳.۳ درصد نرخ رشد بهترین عملکرد را به ثبت رسانده‌اند. در عین حال ژاپن در این ماه انقباض دیگری را ثبت کرده است تا اختلال بخش صنعت این کشور تداوم پیدا کند. البته پیش‌بینی یونیدو درباره رشد تولید صنعتی ژاپن صعودی است؛ این یعنی چشم‌انداز صنایع در حال بهبود است. مهم‌ترین نشانه آن هم رشد تولید وسایل نقلیه موتوری به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین صنایع ژاپن است که قدرت بیشتری را به بخش صنایع این کشور می‌بخشد.

مرور آمارهای گزارش یونیدو همچنین نشان می‌دهد که شاخص تولیدات صنعتی در آمریکای شمالی رشد ۳درصدی را ثبت کرده که گرچه امیدبخش است؛ اما در مقایسه با ماه‌های گذشته جهش کندتری را نشان می‌دهد.

رشد تولید اقتصادهای اروپایی در ژوئیه امسال در مقایسه با ژوئیه سال قبل کندتر بود. عامل اصلی این وضعیت، ایرلند بود که ۲۵‌ درصد کاهش در تولید را در این ماه گزارش کرد. در میان بزرگ‌ترین اقتصادهای این گروه، آلمان و ایتالیا به ترتیب رشد ۱.۴ و ۱.۶ درصدی تولید را تجربه کردند. از طرف دیگر دانمارک و لهستان دو کشوری هستند که در قاره سبز به رشد بیش از ۱۰‌درصد در ژوئیه ۲۰۲۲ رسیدند. آخرین داده‌ها نشان می‌دهد که رکود در تولید تولید در اروپا، منعکس‌کننده عواقب رو به رشد تورم و بحران انرژی است که در نتیجه درگیری‌های جاری در اوکراین رخ داده و چشم‌انداز پیش‌روی اقتصاد قاره سبز را نامشخص کرده است. در چین هم تولید از اثرات قرنطینه‌های محلی کمتر اثر دیده و اندکی بهبود یافته است. در ماه‌های قبل اجرای این قرنطینه‌ها موجب شد تا بازیابی اقتصاد میسر نشود و اقتصاد چین به سمت شکنندگی حرکت کند.

داده‌های مربوط به صنایع گروه‌بندی‌شده براساس شدت فناوری نشان می‌دهد که تولید جهانی در بخش صنایع با سطح تکنولوژی متوسط و متوسط رو به بالا چشمگیر بوده، به طوری که این بخش در ژوئیه ۲۰۲۲ رشد قابل‌توجه ۴.۷ درصدی را تجربه و روند خوب گذشته را تکرار کرده است.

در حالی که صنایع با فناوری متوسط رو به پایین سطح معمول خود را حفظ کردند و در ژوئیه بدون تغییر به راه خود ادامه دادند. در عین حال، رشد تولید صنایع با فناوری پایین در سطح جهان۱.۱ درصد بود که در این ماه کمتر از گذشته بود. در چین، تولید با تکنولوژی کم و متوسط چندان بالا نبود و موتور محرک تداوم رشد تولید در این کشور به صنایع با فناوری متوسط و متوسط رو به بالا اختصاص داشت.

دوبخش دیگر نیز تقریبا در این ماه بدون هرگونه رشد کار خود را به پایان رساندند. ساخت وسایل نقلیه موتوری در صدر صنایع با بالاترین عملکرد در بخش صنعت چین در ماه ژوئیه قرار داشت. این صنعت که سالانه نه‌تنها بر چین بلکه بر کل اقتصاد جهانی اثر چشمگیری دارد، مدت‌هاست از روزهای اوج خود دور است؛ اما در ماه‌های اخیر اندکی وضعیت بهتری پیدا کرده است.

بهبود این صنعت در ماه ژوئیه موجب شد تا معادل ۱۰درصد از کل افزایش رشد تولید صنعتی در چین حاصل شود. بررسی یونیدو از دومین اقتصاد جهان حاکی از این موضوع است که بیشتر صنایع این کشور به رشد خود ادامه دادند؛ هرچند بخش ساخت فلزات اساسی، سایر محصولات معدنی و نیز صنعت داروسازی شرایط خوبی را تجربه نکرد.

شاخص تولیدات صنعتی جهان که بر مبنای سال پایه ۲۰۱۵، میزان تولید صنعتی جهان را در ۱۵۰کشور می‌سنجد، در سال ۲۰۲۲ روند اکیدا سینوسی را تجربه کرده که عمدتا نتیجه شرایط بسیار متغیر و غیرقابل پیش‌بینی جهان ناشی از وضعیت‌های ژئوپلتیک است. برمبنای بررسی صورت گرفته، جهان که در ماه‌های گذشته دو مقوله کنترل کووید و شروع جنگ در اوکراین را از سر گذرانده، از منظر اقتصادی یکی از ‌دوره‌های متزلزل خود را طی دهه اخیر پیش‌رو دارد. به‌رغم اینکه کووید و سرایت آن موجب انقباض اقتصاد و کاهش تولید جهان شد؛ اما چشم‌انداز تولید در دوره کووید تا زمان کشف واکسن قابل پیش‌بینی بود. با این‌حال این روزها جهان در آتش جنگ‌های منطقه‌ای و فراگیر می‌سود و نبردهای تجاری و جدال‌های سیاسی بین‌المللی موجبات کاهش همکاری را ایجاد کرده است. مصداق بارز این موضوع در پدیده میکروچیپ‌ها رخ داده که در دو کشور چین و تایوان به عنوان مراکز اصلی ساخت آن تولید شده و به دلیل کشمکش میان چین و آمریکا، صنایعی نظیر خودروسازی متضرر شده‌اند.

از آنجا که صنعت خودرو و سازندگان وابسته یکی از موتورهای رشد جهان به شمار می‌روند، تا زمانی که مساله جنگ صنعتی-تجاری فعلی بین چین و آمریکا حل نشده و شعله جنگ اوکراین که فضای اقتصاد اروپا را به هم ریخته خاموش نشود، امید به ثبات تولید و رشد تجارت چندان معقول نیست. بنابراین می‌توان ادعا کرد که افق شاخص تولیدات صنعتی جهان تا پایان سال‌جاری اگر نزولی نباشد، دست‌کم سینوسی و توام با نوسان است؛ نوسانی که بیشترین تاثیر خود را بر سرمایه‌گذاری صنعتی و تقاضای تولید و همچنین رفاه جهانی خواهد گذاشت. از آنجا که آمریکا به عنوان اقتصاد اول جهان تلاش دارد سیاست صنعتی خاصی را پیگیری کند تا در نتیجه آن مشاغل و واحدهای صنعتی به داخل آمریکا یا قاره آمریکا حد فاصل دو بخش شمالی و جنوبی بازگردند، به نظر می‌رسد زنجیره تامین جهانی دوره دگرگونی را تجربه خواهد کرد و همین عامل اثرات نامشخصی بر جهت‌گیری‌های تولید صنعتی در جهان طی سال‌های پیش‌رو خواهد داشت.