به گزارش اگزیم نیوز، سند آمایش، خیلی از آمارهای رسمی سیستان و بلوچستان، مقاله‌های خوانده شده و روزنامه‌ها و سندهای دیده شده همه در یک جمله «مهمترین مزیت سیستان و بلوچستان تجارت و ترانزیت» اتفاق نظر دارند؛ مزیتی که با وجود بنادر شهید بهشتی و کلانتری، بازارچه‌های مرزی، مناطق آزاد سیستان و چابهار و همسایگی با پاکستان و افغانستان تثبیت شده و مسیری طولانی در کنار موفقیت‌های گوناگون طی سال‌های بعد از پیروزی انقلاب داشته است.

یکی از زیرشاخه‌های اصلی مزیت تجارت و ترانزیت در سیستان و بلوچستان همسایگی این استان با کشور پاکستان است کشوری که با رویکرد اقتصاد باز در سال‌های اخیر فرایند روبه رشد و موقعیت مناسبی برای مبادلات تجاری داشته است. کشورمان هم از زمان‌های دور از طریق مرزهای شرقی خود یکی از بزرگترین و مهمترین گذرگاه‌های تجاری جهان بوده گذرگاهی که همراه با بازار بکر، قرابت‌های اجتماعی، دینی و فرهنگی با مردمان کشور دوست و همسایه پاکستان است این خطه جغرافیایی را همواره از نقاط مورد توجه برای تجارت ایران تبدیل کرده است. 

تجارت ایران با پاکستان هر چند از دهه ۴۰ با پیمان همکاری اقتصادی منطقه‌ای به نام RCD رنگ جدی گرفت اما طی سال‌های متعدد با تاثیرپذیری روابط اقتصادی از مسائل سیاسی و بین‌المللی مسیر پر فراز و نشیبی را طی کرده اما این گزارش با تیتر سوالی خود به دنبال پاسخ به این پرسش است که از مزیت تجاری همسایگی با پاکستان تا چه اندازه استفاده شده و آیا کشورمان و به صورت موردی استان سیستان و بلوچستان به عنوان همسایه دیوار به دیوار پاکستان بازیگر اصلی تجارت با این همسایه شرقی خود هست؟

از مزیت تجاری همسایگی با پاکستان تا چه اندازه استفاده شده؟

براساس اطلاعات بدست آمده از چند سایت خارجی؛ پاکستان همسایه شرقی ما با ۲۲۰ میلیون نفر جمعیت عمدتا با صادرات کالاهایی مثل برنج، نخ پنبه خالص و لباس‌های زنانه و واردات نفت خام، ماشین، نفت تصفیه شده و روغن پالم شناخته می‌شد. در همین سایت‌های خارجی آمریکا، چین، انگلیس، افغانستان، امارت متحده عربی، هلند، اسپانیا، ایتالیا و بنگلادش بیشترین صادرات را به پاکستان و کشورهای چین، امارت متحده عربی، آمریکا، عربستان صعودی، اندونزی، ژاپن، کویت، آفریقای جنوبی و تایلند بیشتر واردات را از این کشور داشتند.

۲ تصویر بالا آماری اجمالی از میزان صادرات و واردات پاکستان از کشورهای مختلف طی سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۰ را نشان می‌دهد سهم کشورمان در بین ۱۰ کشور در این ۲ سال خالی بود یعنی ما با همسایه ۲۲۰ میلیون نفری خودمان به نسبت خیلی از کشورها که به لحاظ جغرافیای نیز بسیار دورتر از ما هستند مبادلات تجاری کمتری داشتیم.

مسوولان سیستان و بلوچستان هم در رابطه با استفاده از فرصت‌های تجاری همسایگی با کشور پاکستان نظر خودشان را دارند، چندی پیش در مصاحبه‌ای مفصل یکی از همکارانم با دبیر کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز سیستان و بلوچستان به فرصت‌های تجاری و اقتصادی با پاکستان هم پرداخته شد. مجید محبی در این گفت‌وگو تاکید کرده بود: تجارت با افغانستان و پاکستان تنها در بخش صادرات از ایران فعال است در حالی که مطالبه‌ این کشورها استفاده از ظرفیت کالاهای تولیدی آن‌ها یعنی واردات به ایران است.

وی با اشاره به اینکه پاکستان تولیدات میوه‌های گرمسیری، برنج و اقلام دیگر مانند نخ و پارچه دارد که بر اساس تاکید استاندار می‌توان از این ظرفیت و تجارت ۲ سویه مرزی استفاده کرد توضیح داد: بازار مصرف پاکستان و افغانستان نیازمند تمامی کالاهای تولیدی ایران هستند.

دبیر کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز سیستان و بلوچستان با اشاره به اینکه بیشتر نیازمندی‌ها در حوزه سوخت است گفت: کشور همسایه علاقه‌مند است موادسوختی از طریق رسمی و قانونی با قیمت تمام شده از ایران خرید کند و از سوی دیگر کالاهای ایرانی مورد استقبال بازار پاکستان و افغانستان است زیرا بسیار مرغوبیت دارد که باید از این ظرفیت استفاده کرد زیرا اگر در تجارت پاکستان بازی نکنیم کشورهای حوزه خلیج فارس این کار را انجام خواهند داد همانگونه که الان انجام می شود.

وی ادامه داد: هم اینک بیشترین حجم فرآورده‌های سوختی مورد نیاز پاکستان را عربستان و قطر تامین می‌کنند و تنها خلاء موجود آنها ایالت بلوچستان پاکستان است که به دلیل نبود راه‌های دسترسی امکان تامین سوخت این ایالت را ندارند زیرا راه‌ها به لحاظ زیرساختی ضعیف و هزینه بر هستند و جمعیت قابل توجهی در ایالت بلوچستان آن کشور سکونت دارند به همین سبب بیشتر سوخت مورد نیاز این ایالت از ایران به صورت قاچاق تامین می‌شود.

سیستان و بلوچستان همسایه دیوار به دیوار پاکستان بازیگر اصلی در تجارت با این همسایه شرقی خود هست؟

اقدامات گوناگونی طی سال‌های گذشته به ویژه در سیستان و بلوچستان انجام شده به گونه‌ای که براساس آمار رسمی مجموع صادرات صورت گرفته از گمرگات و بازارچه‌های مرزی استان به کشور پاکستان، طی مدت زمان ۶ ماهه امسال ۶۰ میلیون و ۸۹۴ هزار و ۹۱۷ دلار بوده، در واقع میزان صادرات از طریق گمرکات استان به کشور پاکستان در مدت یادشده برابر با ۶۰ میلیون و ۷۶۰ هزار و ۹۹۰ دلار و صادرات از طریق بازارچه‌های مرزی استان نیز به این کشور همسایه برابر با ۱۳۳ هزار و ۹۲۷ دلار بوده است.

تفاهم‌نامه‌ توسعه تجاری بین ایران و پاکستان  از جمله اقدامات انجام شده  از سوی مسوولان سیستان و بلوچستان در پنجم آبان پارسال بود که درآن به توسعه روابط اقتصادی با پاکستان اشاره و مواردی مطرح شد www.irna.ir/news/۸۴۰۸۸۰۴۲/. افتتاح پایانه مرزی ایران و پاکستان در منطقه پیشین که جنوبی‌ترین مرز ایران و پاکستان محسوب می‌شود با نام گذرگاه "پیشین" هم نقش موثری در افزایش مبادلات تجاری با پاکستان داشت.

معبرهای کولبری و بازشدنشان به ویژه در میرجاوه نیز از دیگر اقدامات برای افزایش مبادلات مرزی با پاکستان است که در دولت سیزدهم و بعد از پیگیری و قول‌های رییس جمهوری و مسوولان سیستان و بلوچستان محقق شد ( در این زمینه گزارش معبر کولبری مرزی امکانی برای زندگی بهتر مرزنشینان  اطلاعات کافی در مورد این معبر و فوایدش در اختیار می‌گذارد. www.irna.ir/news/۸۴۵۴۰۵۴۸/)

درست است که با بررسی آماری صادرات و واردات به پاکستان سهمی در بین این ۱۰ کشور برتر مبادله‌کننده طی سال‌های ۲۰۱۹ تاکنون را نداشتیم اما مجموع این اقدامات، قول و این جمله سعید محمد دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور که گفت: هم‌اینک میزان مبادلات  مرزی شرق کشور به افغانستان و پاکستان یک و نیم میلیارد دلار است که در نظر داریم سقف مبادلات تجاری را به پنج میلیارد دلار در سال برسانیم نشان می‌دهد هر چند از بازیگر اصلی شدن در میدان مبادلات تجاری با پاکستان کمی دور هستیم اما این موضوع شدنی و نیازمند برنامه‌ریزی و اقدامات گوناگون بیشتری است و امید می‌رود در روزها و ماه‌های آینده گزارش‌هایی از افزایش سهم مبادلات تجاری با پاکستان و نقش ویژه سیستان و بلوچستان بنویسیم.

پی‌نوشت:

داده‌های ارائه شده سال ۲۰۲۰ مربوط به ۱۰ روز پیش است و آمار به روزی از میزان مبادلات تجاری پاکستان در سال ۲۰۲۱ هنوز منتشر نشده است.