با توجه به پیچیدگی های امر صادرات و وجود رقابت های فزاینده میان شرکتهای مختلف در جهان، دقت و تصمیمگیری مطلوب و اتخاذ سیاستهای مناسب در سطوح مختلف ضروری گشته است. واسطه های صادراتی یکی از ابزارهایی است که در بسیاری از کشورها از آن برای توسعه صادرات بنگاههای کوچک و متوسط استفاده میشود. شرکتهای مدیریت صادرات یکی از انواع واسطه های صادراتی بشمار میآیند که به صورت کاملا مستقل در جهت کمک به بنگاههای اقتصادی برای ورود به بازارهای جهانی فعالیت میکنند. این شرکتها میتوانند مدیریت تمام یا بخشی از فعالیتهای صادراتی بنگاههای اقتصادی بخصوص بنگاههای کوچک یا متوسط را بر عهده گیرند. تعهد در قبال حفظ روابط بلندمدت با تولیدکنندگان و مصرفکنندگان ماهیت شرکت مدیریت صادرات را از سایر واحدهای تجاری متمایز میکند. این شرکت ها در آمریکا با نام ( EMC) Export Management Company در اروپا به نام Trading House و در ژاپن و کشورهای جنوب شرق آسیا General Trading Companyشناخته می شوند. این شرکتها در تمام دنیا خدمات تقریبا مشابهی را ارائه میدهند. اغلب این شرکتها نماینده ها و شبکه های گستردهای از توزیع کنندگان و دلالان را در هر بازاری دارند که برای انجام امور صادراتی خود از آن ها استفاده میکنند. به طور کلی خدمات شرکتهای مدیریت صادرات شامل خدماتی است که برای ایجاد تقاضا در بازارهای بین المللی میباشد و یا خدماتی که این شرکتها به بنگاههای کوچک و متوسط ارائه میدهند تا آن ها را در پاسخ به تقاضای مشتریان بین المللی یاری دهند.
به طور کلی خدمات یک شرکت مدیریت صادرات بسیاری از جنبه های مربوط به صادرات از جمله انجام تحقیقات بازار، امور حمل و نقل، تعیین توزیع کننده یا نماینده خارجی، حضور در نمایشگاههای خارجی، انجام امور مربوط به تبلیغات، تنظیم اسناد و صورت حسابها را پوشش میدهد. یک شرکت مدیریت صادرات در جهت ارائه بهتر خدمات و ایجاد روابط کاری موفق باید شرایطی مانند دانش فنی و محصولی، داشتن اطلاعات خاص هر کشور و تخصص در امور حمل و نقل، تهیه اسناد و اعتبارات را دارا باشد .
محمود بازاری، مدیر کل دفتر توسعه صادرات کالای سازمان توسعه تجارت در خصوص ماهیت این شرکت ها به خبرنگار پایگاه خبری- تحلیلی اگزیم نیوز توضیح داد: شرکتهای مدیریت صادراتی، شرکتهایی هستند با سهام داری و مشارکت تولیدکنندگان و صادرکنندگان، که حلقه ارتباط بین تولیدکننده و بازار را تشکیل میدهند. این شرکتها با هدف کاهش هزینههای صادرکنندگان، فعالتر کردن آنها و دسترسی سریعتر و آسانتر به بازارهای هدف تشکیل میشوند. تعدادی شرکت مدیریت صادراتی در کشور وجود دارند اما متاسفانه به طور تخصصی در این حوزه فعالیت نمیکنند. در واقع برای رسیدن به نقطه عملیاتی کردن اینگونه شرکتها در کشور نیاز به زمان داریم.
وی در ادامه تشریح کرد: آنچه به طور معمول در کشور ما وجود دارد آن است که شرکتهایی که در بازارهای مختلف تجربه صادراتی و دفاتر صادراتی دارند و در واقع اطلاعات کافی در این زمینه دارند اطلاعات خود را در اختیار سایر شرکت ها قرار میدهند. حتی ممکن است بنگاهی در زمینه فولاد فعالیت دارد اما اطلاعاتی از آن بازاری که خود در آن فعالیت میکند در اختیار صادرکننده خشکبار یا پتروشیمی قرار دهد بنابراین میتوان گفت هر چند این شرکتها نقش شرکتهای مدیریت صادرات را بازی میکنند اما فعالیت آنها تخصصی نمیباشد. از همین رو سازمان توسعه تجارت در نظر دارد تا در هر صنعت شرکتهای تخصصی مدیریت صادراتی برای بازاریابی و تسهیل صادرات راه اندازی نماید.
بازاری افزود: برای ایجاد چنین شرکتهایی نیاز داریم تا به تولیدکنندگان و تجار آموزش داده و آن ها را ترغیب نماییم تا خود در این شرکتها سهام دار شده و مشارکت نمایند. اگر تولیدکنندگان از مزایای اینگونه شرکتها مطلع شوند و از آن بهره ببرند به طور قطع خود داوطلبانه حاضر به همکاری در اینگونه شرکتها خواهند شد. وی ادامه داد: فرض کنید یک شبکه مشتمل بر 50 شرکت صنایع غذایی یک شرکت مدیریت صادراتی ایجاد نمایند، شرکت مذکور در بازارهای مختلف براساس نیاز بازاریابی کرده و اطلاعات خود را در اختیار تمامی این شرکتها میگذارد در اینصورت از یک سو سبب کاهش هزینههای سربار صادرات شده است و بخش بزرگی از هزینههای این صادرکنندگان را پوشش داده است از سوی دیگر به طور تخصصی کالاهای ایرانی را در بازارهای هدف معرفی و بازاریابی میکند. آنچه در اینجا مهم است آن است که این شرکتها باید برآمده از آن صنعت باشند چرا که بدون شناخت کامل از یک صنعت نمیتوان آن صنعت را در حوزه بازار هدف راهبری کرد.
می توان گفت یک شرکت مدیریت صادرات علاوه بر داشتن دانش و اطلاعات فنی و محصولی، باید ویژگیهای خاص دیگری همانند داشتن اطلاعات خاص هر کشور از جمله فرهنگ، بازار و صنعت و نیز تخصص در امور حمل و نقل، بسته بندی، قوانین و مقررات صادرات واردات و مدیریت امور مالی را داشته باشند تا بتوانند در این زمینه به صورت تخصصی فعالیت نماید.
شرکت های خدمات صادراتی ضرورت توسعه صادرات غیرنفتی
کشورهای ژاپن، کره جنوبی و آمریکا از جمله کشورهایی هستند که در خصوص راه اندازی اینگونه شرکت ها تجربیات موفقی داشتهاند. در اواخر دهه 1990 شرکت های مدیریت صادرات در ژاپن حدود 10 درصد صادرات جهان و 50 درصد کل تجارت ژاپن را برعهده داشتند. در کره جنوبی نیز شرکتهایی مانند سامسونگ، هیوندایی، دوو و ال جی که امروزه دارای نام و نشان تجاری در دنیا هستند فعالیت خود را بعنوان شرکت خدمات صادراتی آغاز کردهاند. ویژگی اصلی این شرکتها در ژاپن داشتن روابط قوی با نهادهای دولتی است. در این خصوص خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی اگزیم نیوز گفتگویی با محمد لاهوتی، رییس کنفدراسیون صادرات اتاق بازرگانی تهران داشته است. وی در این باره توضیح می دهد: یکپارچه شدن چند واحد تولیدی کوچک در راستای برند سازی سیاستی است که نتیجه مثبتی در کشورهای توسعه یافته داشته است، نمونه بارز این موضوع را میتوان کره جنوبی عنوان کرد چرا که حضور برندهای خود در بازارهای جهانی را مرهون تقویت بخشهای تولیدی خود است. یکپارچگی باعث دقت بیشتر و تسریع کسب رتبه مطلوب جهانی میشود، بجای اینکه شرکتهای تولیدی کوچک با حضور کمرنگ خود سعی بر صادرات مقدار ناچیز کالا داشته باشند می توانند با اتحاد و تولید برای یک برند معتبر ملی نقش عظیمی در ارتقاء رقم صادراتی کشور داشته باشند.
محمد لاهوتی با تاکید بر اینکه تاسیس این شرکتها یک ضرورت برای توسعه صادرات است بیان کرد: تاسیس شرکتهای خدماتی صادراتی از سوی سازمان توسعه تجارت، وزارت صنعت، معدن و تجارت درحال پیگیری است اما نکته قابل توجه تاسیس این شرکتها در مقیاس بزرگ است به جای ترغیب هر فعال اقتصادی(در بخش تولید) به تولیدهایی با حجم بالا برای صادرات بهتر است در جهت رشد کیفیت محصولات، واحدهای کوچک تولیدات کم اما با کیفیت مطلوبی را برای یک برند خاص داشته باشند.
لاهوتی اظهار کرد: علیرغم اینکه از ابتدای انقلاب اسلامی تجارت مبنای توسعه اقتصاد قرار گرفته است تاکنون نتوانستیم در حوزه صادرات موفقیت قابل قبولی داشته باشیم، حتی در برخی موارد توسعه تجارت با تغییر رویکرد به توسعه واردات منجر شده است.
رییس کنفدراسیون صادرات بیان کرد: لزومی ندارد یک شرکت تولیدکننده صرفا صادرکننده هم باشد، تاسیس شرکتهای خدماتی صادراتی، تسهیلات ویژهای برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان مهیا میکند در صورتی که یک شرکت مستقل برای تولید و صادرات نیازمند بخشهای مدیریتی متفاوتی است که هزینههای دو چندانی ایجاد میکند. در حال حاضر شرکتهای سنتی نسبت به شرکتهای مدرن موفقیت نسبی بیشتری دارند چرا که ساختار اصلی اقتصاد سنتی است، با این اوصاف تلفیق تولیدات سنتی و تاسیس شرکتهای حمایتگر(خدماتی صادراتی) نتیجه مطلوبی را رقم خواهد زد. همچنین این شرکتها با کاهش هزینه ها، تامین منابع مالی باعث تسریع ورود کالاهای ایرانی در بازارهای جهانی می شوند.
محمدرضا فولادگر عضو کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی مجلس شورای اسلامی نیز شرکتهای خدمات صادراتی را جزو ضرورتهای توسعه صادرات دانست و افزود: در بندهایی از قانون رفع موانع تولید به ایجاد چنین شرکتهایی اشاره شده است در این میان گمرک نیز باید کمکرسان متولیان راهاندازی این شرکت ها یعنی وزارت صنعت، معدن تجارت و سازمان توسعه تجارت باشد.
وی ادامه داد: تعاملاتی با گمرک در این باره انجام شده، استقرار سامانههای الکترونیکی گام اولیه بوده، بخش خصوصی نیز با بررسی شرکتهای صادراتی می تواند در ایجاد این شرکتها تاثیر گذار باشد.
این نماینده مجلس شورای اسلامی بیان کرد: برخی موانع و خلاهای قانونی برای اجرا این طرح وجود دارد که در بررسی احکام برنامه ششم توسعه می توانیم در کمیته مقررات زدایی برخی را حذف و برخی را پیشنهاد کنیم.
اگزیم بانکها اهرم پوشش ریسک و تامین مالی شرکتهای مدیریت صادرات
به طور کلی در کنار عزم دولت ها برای ایجاد شرکتهای مدیریت صادرات، باید به مقوله تامین مالی اینگونه شرکتها نیز توجه نمود. در کشورهای مختلف دنیا بسته به سیاستهای دولت تسهیلات متفاوتی را در اختیار اینگونه شرکتها قرار میدهند. این تسهیلات میتوانند شامل اعطای تخفیفهای مالیاتی، اعطای مجوزهای وارداتی، اعطای کمکهای نقدی برای پروژههای مدیریت صادرات، اعطای ترجیحاتی در زمینههای مالی و تعیین جوایز صادراتی باشند. در این میان بانک های تخصصی صادرات واردات (اگزیم بانک) در هر کشور نقش بسزایی را در تامین مالی این شرکتها ایفا مینمایند. در خصوص نقش بانک توسعه صادرات به عنوان تنها اگزیم بانک ایران در تامین مالی این شرکتها، مرتضی ذکاوت رییس اداره پژوهش و مدیریت ریسک بانک توسعه صادرات به خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی اگزیم نیوز توضیح داد: دو دسته مشتری وجود دارند که بانک توسعه صادرات به آنها در قالب طرحهای مختلف تسهیلات مالی اعطا مینماید. گروه اول شرکتهایی با سابقه طولانی در امر صادرات هستند. این شرکتها رقبا، بازارها و سهمشان را در بازارهای هدف مشخص کردهاند و تنها برای استمرار فعالیتهایشان و تامین مواد اولیه و ماشینآلات خود نیاز به خطوط اعتباری، تامین مالی و گشایش اعتبار اسنادی دارند. بانک توسعه صادرات در قالب طرح توسعه جهت احداث خطوط تولیدی جدید و طرح ایجاد جهت تامین مالی پروژهها و ایجاد ظرفیتهای صادراتی جدید رسالت خود را در استمرار فعالیت صادراتی این شرکتها انجام میدهد.
ذکاوت ادامه داد: گروه دوم مشتریان بانک را شرکتهایی تشکیل میدهند که به طور بالقوه توانایی صادرات دارند اما هنوز توان تولیدی و صادراتی آنها در حدی نمیباشد که خود راساً بتوانند به امر صادرات بپردازند. این شرکتها که به طور معمول شامل شرکتهای کوچک، متوسط و دانش بنیان تازه تاسیس میباشند برای رقابت در بازارهای جهانی نیاز به حمایت مالی دارند که بانک توسعه صادرات در قالب صندوق خطرپذیر (VC) از این شرکتها حمایت میکند اما با وجود آنکه این حمایت لازم است اما کافی نمیباشد. وی توضیح داد: این شرکتها توان رقابت با سایر شرکتها را در بازارهای بین المللی ندارند و از این جهت نیاز دارند تا زیرپوشش شرکتهای بزرگ فعالیت کرده و این شرکتها صادرات آنها را تجمیع نمایند.
رییس اداره پژوهش و مدیریت ریسک بانک توسعه صادرات با اشاره به اینکه شرکتهای کوچک نمیتوانند با میزان تولید اندک به بازارهای بزرگ مانند آلمان یا بازارهای اروپایی وارد شوند گفت: نمیتوانیم با صادرات کوچک به بازارهای آلمان برویم اما اگر تولیدات چند شرکت با هم تجمیع شود تا به یک حجم صادرات قابل قبول و قابل رقابت برسد در اینصورت میتوان به حضور در این بازارها امیدوار بود. وی افزود: وجود شرکتهای خدمات صادرات نیز در راستای همین امر است. علاوه بر آن، این شرکتها میتوانند برای بنگاههای کوچک بازاریابی کرده، اطلاعات بازارهای هدف را در اختیار آنها قرار دهند و مهمتر آنکه وامهای بانکی گرفته و در اختیار این بنگاهها قرار دهند. در خصوص تامین مالی نیز میتوان گفت با وجود آنکه این امکان وجود دارد تا تک تک این بنگاهها با مراجعه به بانک تسهیلات دریافت کنند اما اگر این بنگاهها به شرکتهای خدمات صادراتی متصل شوند و این شرکتها نقش واسطه برای آنها بازی نمایند در اینصورت نه تنها از هزینه های آنها کاسته میشود، بلکه این شرکتها میتوانند وامهای کلان دریافت کرده و بسته به مقدار نیاز هر بنگاه به آنها پرداخت نمایند. در این حالت منابع بهتر توزیع شده و نیز سریعتر و آسان تر در اختیار خوشههای صادراتی کوچک قرار میگیرد. البته این کار الزاماتی دارد، به عنوان نمونه این شرکتها باید توان و تخصص مالی داشته و بتوانند منابع را درست مدیریت کرده و در اختیار بنگاههایی که بعنوان خوشههای صادراتی زیر نظر آنها فعالیت میکنند قرار دهند.
وی در خصوص تامین مالی و پوشش ریسک در این شرکتها نیز توضیح داد: اگر این شرکتهای تخصصی زیر پوشش بانک قرار گیرند از یک سو می توانند منابع مورد نیاز خود را به پشتوانه بانک از بازار سرمایه دریافت کنند و یا با ضمانت بانک اوراق قرضه منتشر کنند، از سوی دیگر بانک میتواند منابع را خود به صورت خطوط اعتباری در اختیار آنها قرار داده مدیریت پورتفولیوی فروش را در اختیار آنها قرار دهد. ذکاوت در خصوص پوشش ریسک این شرکتها نیز گفت: در صورتیکه این شرکتها مدیریت مالی بدانند و زیر پوشش بانکهای تخصصی قرار گیرند احتمال ریسک فعالیت آنها و نیز ریسک اعتباری برای آنها به حداقل خواهد رسید در اینصورت بانک نیز میتواند بخشی از فعالیتهای خود را بصورت تخصصی در اختیار این شرکتها قرار دهد.
وی در پایان تاکید کرد: با راه اندازی این شرکتها نه تنها ظرفیتهای جدید و اشتغالزایی در اقتصاد ایجاد کردهایم بلکه گامی در جهت توسعه و تسهیل فرایند فیزیکی صادرات برداشته ایم.
همچنانکه پیشتر نیز گفته شد شرکتهای مدیریت صادرات، صادرات را تسریع بخشیده، هزینههای اولیه شروع فعالیتهای صادراتی را کاهش داده، ریسک صادراتی را کم میکنند و این شرکتها به طور تخصصی زمان کافی برای اختصاص به امور صادراتی را دارند. تعداد کمی از بنگاهها بخصوص بنگاههای کوچک دارای منابع و کارشناسان متخصص جهت رسیدگی و انجام کلیه امور مربوط به امر صادرات را دارند لذا اغلب صادرکنندگان جدید از خدمات واسطهها از جمله شرکتهای مدیریت صادرات در این مورد منتفع میشوند. همچنین شرکتهای بزرگ هم به خاطر اینکه بتوانند منابع انسانی و مالی محدود خود را صرف فعالیتهای اصلی خود بنمایند برای انجام فعالیتهای صادراتی خود میتوانند از یک واسطه کمک بگیرند. در نتیجه با وجود چنین شرکتهایی نه تنها بنگاههای اقتصادی از ورود به بازارهای جهانی منتفع شده بلکه لنگرحاصل آن برای کشور نیل به یکی از اهداف مهم توسعه یعنی توسعه صادرات غیرنفتی است.
نظر شما