بر اساس آمارهای منتشر شده توسط معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران، ارزش صادرات کالایی (بدون نفت خام) ایران کاهش 36 درصدی را نسبت به فروردین ماه سال 1398 نشان می‌دهد. همچنین ارزش واردات کالایی نیز در فروردین 1399 نسبت به ماه مشابه سال 1398، کاهش 17 درصدی را نشان می‌دهد. متوسط قیمت کالاهای صادراتی (بدون نفت خام) نسبت به فروردین ماه سال 1398 با 4 درصد رشد و متوسط قیمت کالاهای وارداتی نیز با 32 درصد کاهش همراه شد. ارزش صادرات کالایی (بدون نفت خام) ایران به ترکیه و افغانستان نیز به ترتیب 49 درصد و 46 درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافت. کاهش به ترتیب حدود 49 درصد و 27 درصد ارزش واردات کالایی از هند و ترکیه در فروردین 1399 نسبت به ماه مشابه سال 1398 اتفاق افتاد.

در مبادی وارداتی و مقاصد صادراتی نیز شاهد تحولاتی در فروردین ۹۹ بوده‌ایم به طوریکه الگوی سنتی تجارت خارجی کشور پس از سالها دستخوش تغییراتی شده است. عراق که همواره در سالهای اخیر رتبه دوم مقاصد صادراتی را از آن خود کرده بود، در این ماه به رتبه سوم تنزل کرد. همچنین بر اساس آمارهای جدید، هلند به جمع ۵ مبدا عمده طرف معامله ایران پیوسته و کشور آلمان از لیست 5 مبدا اصلی وارداتی ایران خارج شده است.  آمارهای منتشر شده از سوی گمرک ایران نشان می‌دهد تجارت خارجی سال ۹۹ با صادرات یک میلیارد و ۶۵۲ میلیون دلاری و واردات یک میلیارد و ۹۳۱ میلیون دلاری آغاز شد. کالاهای وارد شده به ایران وزنی معادل ۲ میلیون و ۵۲۶ هزار تن داشته و کالاهای صادر شده نیز ۵ میلیون و ۳۴۶ هزار تن حجم داشتند. در عین حال مقایسه صادرات فروردین سال ۹۹ با بازه زمانی مشابه سال ۹۸ نشان می‌دهد در ماه ابتدایی سال گذشته ۲ میلیون و ۸۳ هزار تن کالا به ارزش ۲ میلیارد و ۳۳۵ میلیون دلار به کشور وارد شده و ۸ میلیون و ۷۳۱ هزار تن کالا به ارزش ۲ میلیارد و ۵۹۵ میلیون دلار از کشور خارج شده است. بر این اساس واردات کشور در نخستین ماه سال ۹۹ با افزایش بیش از ۲۱ درصدی در وزن روبه‌رو بوده اما ارزش آن با کاهش بیش از ۱۷ درصدی مواجه است. صادرات نیز در همین بازه زمانی نسبت به مدت مشابه سال قبل هم به لحاظ وزنی افت نزدیک به ۳۹ درصدی داشته و هم به لحاظ ارزشی بیش از ۳۶ درصد کاهش را ثبت کرده است.  همچنین حجم تجارت ایران در فروردین امسال معادل ۳میلیارد و ۵۸۳ میلیون دلار ثبت شده است.

در یک ماه نخست سال ۹۹ بیشترین میزان صادرات کشور به مقصد چین، با رقمی بیش از ۵۲۳ میلیون دلار و سهم نزدیک به ۳۲ درصد از کل ارزش صادرات صورت گرفته است. دومین مقصد کالاهای ایرانی نیز امارات بوده که صادرکنندگان توانستند ارزش صادرات خود به این کشور را به ۳۵۵ میلیون دلار برسانند. سهم امارات از کل ارزش صادرات، نزدیک به 21،5  درصد است. عراق که در ماه‌های اخیر دومین مقصد صادرات ایران بود، در ماه نخست سال ۹۹ به پله سوم تنزل کرده است. ارزش صادرات به عراق در ماه فروردین ۲۵۹ میلیون دلار و سهم آن از صادرات به نزدیک ۱۶ درصد می‌رسد. افغانستان با ۱۲۵ میلیون دلار صادرات و سهم ارزشی بیش از 7،5 درصدی در پله چهارم و ترکیه با ۷۲ میلیون دلار ارزش صادراتی و سهم بیش از ۴ درصدی از کل ارزش، در پله پنجم ایستاده است.

در ماه نخست سال ۹۹ چین با اختصاص رقمی بیش از ۳۹۹ میلیون دلار و سهمی نزدیک به ۲۱ درصد از کل ارزش واردات، در جایگاه نخست کشورهای طرف معامله قرار گرفته است. همچنین کشورهای امارات با ۳۹۴ میلیون دلار و سهم بیش از ۲۰ درصد، ترکیه با ۲۴۶ میلیون دلار و سهم نزدیک به ۱۳ درصد، هند با ۱۶۴ میلیون دلار و سهم بیش از ۸ درصد و هلند با ۱۰۸ میلیون دلار و سهم بیش از ۵/ ۵ درصد از کل ارزش واردات، جزو کشورهای عمده طرف معامله واردات بوده‌اند.

احتمال زیاد این تغییرات در الگوی تجارت خارجی ایران بر اثر شیوع ویروس کرونا و بسته شدن مرزهای ایران با اغلب کشورهای عمده صادراتی از جمله عراق پیش آمده است و با بهود وضعیت،  شرایط بهتری را در تجارت خارجی کشور شاهد خواهیم بود.

محمد پورسردار-کارشناس اقتصادی