عراق با حدود 9 میلیارد دلار تجارت با ایران دومین کشور بزرگ شریک تجاری ما محسوب می شود اما کارشناسان معتقدند هنوز ظرفیت تجاری با این کشور بالا است و باید از همه این پتانسیل استفاده لازم را برد.

برخی فعالان اقتصادی و کارشناسان بازار عراق معتدند لااقل می توان این میزان را به 20 میلیارد دلار رساند به شرطی که پیش شرط های لازم برای این کار فراهم شود.

استفاده از ظرفیت ترانزیت عراق، واردات کالاهای مورد نیاز از مسیر این کشور و افزایش فعالیت در طرح‌های فنی و مهندسی عراق در کنار پوشش ریسکی که صندوق ضمانت صادرات برای سرمایه گذاری فعالان اقتصادی انجام می‌دهد دستیابی به مبادلات ۲۰ میلیارد دلاری میان دو کشور را تسهیل خواهد کرد.

صادرات کالا، برق و انرژی و خدمات فنی و مهندسی لااقل در حال حاضر می توانند دو برابر رقم فعلی شود که در این صورت عراق بزرگترین شریک تجاری ایران و یکی از بزرگترین شرکا در بین کشورهایی با حجم اقتصاد ایران در جهان محسوب می شود. با این حال مشکلاتی نیز در این مسیر باعث شده است که این رقم محقق نشود.

نکته قابل توجه آن است که کشور عراق یک کشور ثروتمند محسوب می شود و با تولید روزانه بیش از 6 میلیون بشکه نفت می تواند مکمل خوبی برای اقتصاد ایران باشد که اتفاقا به بسیاری از تولیدات ایران در حوزه های مختلف نیاز مبرم دارد اما ایران در حال حاضر در عراق رقبای جدی را پیش رو دارد که از جمله می توان به ترکیه، چین، اروپا و ... اشاره کرد. البته کشورهای عربستان و آمریکا نیز در تلاشند تا با سرمایه گذاری های بلندمدت جایگاه خود را در این بازار محکم کنند.

این کشورها به دنبال آن هستند که بازار عراق را به دست بگیرند و در این رابطه اقداماتی هم در حوزه های مختلف از جمله تعرفه های تجاری، بازاریابی جدید، ارتقای سرمایه گذاری ها در کشور عراق، شناسایی نیازمندی های این کشور و تولید بر اساس این نیازها و ... انجام داده اند اما ایا ایران هم به همین سرعت در حال پیگیری این بازار است.

هم اکنون مساله برق و تبادلات انرژی در این حوزه یکی از زمینه‌های همکاری است؛ به این معنا که وضعیت عراق به گونه‌ای است که برای مدت طولانی و سنوات متمادی، به برق تولیدی ایران نیاز دارد؛ در این میان عربستان هم فعال شده و می‌خواهد بخشی از تأمین برق عراق را صورت دهد، اگرچه برخی بر این باورند که این کار شدنی نیست؛ اما به هر حال زمینه فعالی است.

ایران چند نیروگاه در عراق دارد و می‌تواند حتی با سرمایه گذاری مشترک با عراقی‌ها، چند نیروگاه مشترک دیگر هم بسازد؛ چراکه گاز مورد نیاز این نیروگاه‌ها را ایران تأمین می‌کند و بالای ۸۰ درصد تجهیزات آن را هم دارد؛ پس میلیاردها دلار کار مشترک در عراق نهفته است؛ ضمن اینکه برای عراق نیز مناسب‌تر و ارزان‌تر است که با ایران کار کند؛ پس چه خوب است که سرمایه‌گذاری مشترک در حوزه برق و گاز عراق داشته باشیم.

در این بین زیربناهای لازم برای ارتقای روابط با عراق باید محکم تر شود. به عنوان مثال در حوزه خدمات مالی و بانکی، گمرکی، حمل و نقل و انتقال پول، کاهش بروکراسی های اداری، ایجاد بازارچه های مرزی و فعال سازی آنها، سرمایه گذاری های مشترک، فعالیت های فنی و مهندسی، فروش محصولات باکیفیت رقابتی، جایگزینی دینار عراق با دلار برای عبور از چالش های انتقال پولی و ... همگی از تصمیمات مهمی است که باید در این مسیر گرفته شود.

در حوزه های صنعتی نیز همکاری ها بسیار مهم است. در حوزه انرژی و گردشگری و حوزه صادرات کالاهای نهایی و کالاهای واسطه ای پتانسیل های خوبی برای همکاری مشترک دو کشور وجود دارد؛ در حوزه صادرات مواد غذایی، میوه و سبزیجات نیز به همین شکل.

 اگر بتوانیم بخشی از واردات خود را از طریق عراق انجام دهیم که امکان آن هم وجود دارد هم مبادلات دو کشور متوازن می‌شود و هم ما نیازهای وارداتی خود را کم هزینه‌تر وارد خواهیم کرد.

در صورتی که بتوانیم از این ظرفیت در عراق استفاده کنیم حجم مبادلات میان دو کشور در مرحله نخست از میزان کنونی، بیش از ۶ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت. ضمن اینکه مشکلات مالی و بانکی دو کشور هم تا حد زیادی رفع شده است که موجب می‌شود هزینه‌های صادرات و واردات دو کشور کاهش یابد.

با وجود حجم ۸ میلیارد دلاری تجارت بین ایران و عراق، انتقال پول بین دو کشور از طریق بانک ها بسیار کم است.

کارشناسان در این ارتباط می گویند حل مسائل بانکی باید جزء اولویت های اصلی اقتصاد ایران باشد زیرا در بدترین شرایط ۸ میلیارد دلار تجارت با عراق داریم. عراق دومین کشور از نظر تجاری با ایران است اما صادرات ایران به عراق بسیار متفاوت از صادرات به چین است زیرا بیشتر صادرات ایران به چین را محصولات پتروشیمی تشکیل می دهد ولی تجار ایرانی از رب گوجه فرنگی تا مصالح ساختمانی به عراق صادر می کنند که اشتغال زایی بالایی دارد.