به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اگزیم نیوز کاهش جهانی بهای نفت خام اقتصاد تولید کنندگان طلای سیاه را به شدت تحت تاثیر خود قرار داده است و این کشورها با چالش کمبود در آمدهای ارزی ناشی از صادرات نفت و فرآورده های نفتی مواجه شده اند.  در این میان بازگشت ایران و نیز برخی تحولات سیاسی در منطقه خلیج فارس به روند پر نوسان قیمت نفت دامن زده است و پیش بینی برای اینده بازار را دشوار کرده است. در این بین بررسی هایی که موسسات بزرگ دنیا روی قیمت نفت کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا انجام داده اند حکایت از آن دارد که قیمت نفت ایران باید ۱۴۰ دلار در هر بشکه باشد تا کشور ما بتواند تمام نیازهای بودجه ای خود را در حالتی نرمال تأمین کند. این رقم برای کشورهای قطر، امارات و کویت به ترتیب ۶۵، ۷۰ و ۷۵ دلار برآورد شده است. عربستان نیز بنا بر این گزارش باید نفت خود را در رقم ۹۳ دلار در هر بشکه تنظیم کند تا بتواند بودجه خود را تأمین نموده و با کسری بودجه روبرو نباشد. به این ترتیب با توجه به قیمت ۳۰ دلاری نفت در بودجه ۹۵ دولت باید شرایطی انقباضی را در پیش بگیرد وگرنه قادر نخواهد بود بسیاری از طرح های توسعه ای خود را به پیش ببرد. 

در این میان کاهش جهانی بهای نفت خام در سال گذشته میلادی شدت بیشتری گرفت و با ورود به سال 2016 این روند از شتاب بیشتری برخوردار شد به طوری که اکنون کشورهای تولید کننده نفت عضو اوپک و غیر اوپک نگران از آینده بازار چشم انتظار بازگشت هستند. آژانس بین المللی انرژی ضمن پیش بینی توانایی ایران برای افزودن ٦٠٠ هزار بشکه به تولید روزانه خود تا پایان ٢٠١٦، درباره عرضه بیش از حد نفت در بازارهای جهانی هشدار داد. آژانس بین المللی انرژی چندی پیش اعلام کرد که ایران می تواند در سه ماهه نخست سال میلادی سیصدهزار بشکه و تا پایان این سال ٦٠٠ هزار بشکه به تولید روزانه نفت خود بیفزاید.

گزارش آژانس یادشده همچنین نشان می دهد که در ماه دسامبر سال ٢٠١٥ میلادی، ایران با تولید روزانه دو میلیون و ٩١٠ هزار بشکه، رکورد تولید خود را در سه و نیم سال گذشته شکست. آژانس بین المللی انرژی اعلام کرد با آهسته شدن رشد تقاضا و افزایش عرضه نفت با بازگشت ایران، ممکن است "جهان در نفت غرق شود". این آژانس با توجه به کند شدن رشد اقتصادی چین، برآورد خود را از رشد تقاضای نفت در سال ٢٠١٦ میلادی کاهش و برآورد خود را از عرضه نفت غیر اوپک افزایش داد.

در حالی که عرضه نفت از سوی غیر اوپک در سال ٢٠١٦ میلادی می تواند ٦٠٠ هزار بشکه در روز کاهش داشته باشد، بازگشت عرضه نفت ایران در میانه های این سال جای خالی آن را پر می کند و در نتیجه، جهان با یک میلیون و پانصدهزار بشکه در روز عرضه مازاد نفت روبرو خواهد بود. 

آژانس بین المللی انرژی اعلام کرد: با این که در نیمه دوم سال میلادی کاهش تولید نفت غیر اوپک سبب کند شدن روند افزایش سطح ذخیره سازی نفت می شود، اگر تحولی روی ندهد، دنیا در عرضه بیش از حد نفت غرق خواهد شد و قیمتها بازهم کاهش خواهند یافت. این نهاد با اشاره به آهسته شدن روند رشد تولید نفت عراق، اعلام کرد که امسال ایران تنها کشور اوپکی خواهد بود که از افزایش تولید برخوردار می شود. آمارهای این نهاد نشان می دهد که در سه ماهه پایانی سال ٢٠١٥ میلادی، رشد تقاضای جهانی نفت به پایین ترین حد خود در یک سال گذشته رسید که اعتدال نسبی آب و هوا و ضعف اقتصادی در کشورهای مصرف کننده، مهمترین عوامل آن بودند.

گزارش آژانس بین المللی انرژی همچنین نشان می دهد که در سال ٢٠١٦ میلادی، تقاضای روزانه نفت خام جهان یک میلیون و دویست هزاربشکه افزایش می یابد که نسبت به رقم رشد یک میلیون و هفتصد هزار بشکه در سال ٢٠١٥، کمتر است. این گزارش همچنین نشان می دهد که با توجه به کاهش تولید عربستان و عراق، مجموع تولید نفت اوپک در ماه دسامبر سال ٢٠١٥ میلادی با دویست هزار بشکه کاهش، به ٣٢ میلیون و ٢٨٠ هزار بشکه در روز رسید. آژانس بین المللی با اشاره به افزایش عرضه و کاهش تقاضای نفت در سال ٢٠١٦ میلادی، اعلام کرد که سطح ذخیره سازی نفت در این سال ٢٨٥ هزار بشکه دیگر افزایش می یابد، در حالی که در سال ٢٠١٥ میلادی این رقم یک میلیارد بشکه افزایش یافته بود.

منطقه خاورمیانه طی یک دهه گذشته پس از چین رو به رشدترین منطقه مصرف‌کننده نفت بوده است، چرا که جمعیت جوان و اقتصاد‌های رو به رونق آن باعث افزایش تقاضای سوخت شده اند واز سوی دیگر خاورمیانه نه تنها یکی از مهم‌ترین مناطق تولید‌ و صادر‌ات نفت در جهان است، بلکه در سالهای اخیر این منطقه به یکی از مهم‌ترین و رو به رشدترین مناطق مصرف‌کننده نفت در جهان تبدیل شده است.

به عنوان نمونه یکی از گره‌های بازخورد مثبت بی‌ثبات کننده در بازار نفت این است که هرچقدر کشورهای حاشیه خلیج فارس ثروتمندتر می‌شوند مصرف انرژی داخلی آنها افزایش یافته و آنها در تقاضای انرژی نقش بیشتری داشته‌اند.

بازخورد مثبت از سوی مصرف نفت خود خاورمیانه رونق نفتی را در سال‌های 2004 تا 2014 افزایش داد و اکنون عاملی برای تشدید روند نزولی قیمت نفت است. مصرف بنزین، دیستیلات و نفت کوره و دیگر فرآورده‌های نفتی در منطقه با یک سرعت متوسط سالانه 3.9 درصد بین سال‌های 2000 تا 2014 افزایش یافته است.

براساس گزارش آماری بریتیش پترولیوم از وضعیت انرژی جهانی در سال 2015 مصرف نفت خاورمیانه تقریبا چهار برابر سریع‌تر از متوسط جهانی افزایش یافته است. خاورمیانه در سال 2004 روزانه حدود شش میلیون بشکه نفت خام و فرآورده‌های نفتی مصرف کرد که حدود هفت درصد کل مصرف جهانی را شامل می‌شود. در سال 2014 مصرف نفت این منطقه با حدود 50 درصد افزایش به 8.7 میلیون بشکه در روز و حدود 9.5 درصد کل مصرف جهانی افزایش یافت. نفت اضافی مصرف شده در خاورمیانه (دو میلیون و 800 هزار بشکه در روز) 30 درصد کل رشد تقاضای نفت جهانی (9 میلیون بشکه در روز) را بین سال‌های 2004 تا 2014 شامل می‌شود. هرچقدر قیمت نفت افزایش یافته، درآمد بیشتری به کشورهای منطقه سرازیر شده و هر چقدر توسعه اقتصادی این کشورها بیشتر شده مصرف سوخت آنها نیز بیشتر شده است.

کشورهای خاورمیانه جزو کشورهایی هستند که بیشترین سرانه مصرف انرژی در جهان را به خود اختصاص داده‌اند که به دلیل وضعیت جوی نامطلوب، افزایش درآمدها و یارانه‌هایی است که به معنی ارزان‌بودن قیمت سوخت و برق می‌باشد. به گفته سازمان ملی سرشماری جمعیت در آمریکا، جمعیت عربستان از 10 میلیون نفر در سال 1980 به 28 میلیون نفر در سال 2010 رسیده است. دپارتمان امور اقتصادی سازمان ملل در سال 2015 اعلام کرد: جمعیت امارات متحده عربی نیز از یک میلیون نفر در سال 1980 به بیش از هشت میلیون نفر در سال 2010 رسیده است.

همچنین چشم‌انداز اقتصادی منطقه‌ای در خاورمیانه و آسیای میانه در گزارش صندوق بین‌المللی پول در سال 2015 نشان می‌دهد، اقتصاد‌های کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس با نرخ متوسط سالانه 5.8 درصد بین سال‌های 2000 تا 2012 رشد کرده است. در عین حال نرخ منطقه‌ای بنزین، سوخت دیزل و برق به شدت کنترل شده و یارانه‌های سنگینی به آن تعلق گرفته است به‌طوری‌که جزو پایین‌ترین سطح قیمت‌ها در جهان محسوب می‌شوند. آمار یارانه‌های پرداختی برای سوخت‌های فسیلی که از سوی آژانس بین‌المللی انرژی در سال 2015 منتشر شده نشان می‌دهد: کشورهای حاشیه خلیج فارس برای مصرف سوخت‌های فسیلی در سال 2014 حدود 200 میلیارد دلار یارانه پرداخت کرده‌اند که 40 درصد کل یارانه‌های پرداخت شده برای سوخت های فسیلی در جهان به حساب می‌آید.

سازمان اطلاعات انرژی َآمریکا می‌گوید: نتیجه این است که سرانه مصرف انرژی کشورهای حاشیه خلیج فارس 40 درصد بیشتر از سرانه مصرف در اروپا و 150 درصد بیشتر از متوسط جهانی است، اما با توجه به کاهش قیمت بیش از 70 درصدی قیمت نفت از ژوئن 2014 اقتصادهای خلیج فارس به سمت یک روند نزولی اقتصادی شدید و احتمالا رکود پیش رفته‌اند و با توجه به اینکه کاهش قیمت نفت درآمد این کشورها را کاهش داده و تعادل بودجه‌ای آنها را به سمت مرحله‌ هشدار برده است بیشتر کشورها یارانه‌های پرداختی را کاهش و قیمت حامل‌های انرژی را بالا برده‌اند که رشد تقاضا را بیش از پیش محدود می‌کند.

مصرف نفت خاورمیانه انتظار می‌رود که در سال‌های 2015 تا 2019 کندتر از سال‌های 2010 تا 2014 رشد کند. این رکود منطقه‌ای چشم‌انداز اوپک را که بر تسریع تقاضای جهانی نفت برای جذب تولید مازاد و ایجاد تقاضای بیشتر برای صادرات نفت وابسته است، پیچیده می‌کند. رکود در رشد نفت خاورمیانه به معنای این است که اوپک حتی بیشتر به تداوم رشد در چین و دیگر بازارهای نوظهور و آمریکای شمالی برای متعادل کردن بازار وابسته است. اما با توجه به سقوط بازارهای سهام جهانی و افزایش دلتنگی درباره سلامت اقتصاد جهانی، چشم‌انداز تقاضای نفت در تمامی این مناطق رو به تضعیف است که فشار کاهشی روی قیمت و تولید‌کنندگان خاورمیانه را تشدید می‌کند.

 از سوی دیگریکی از مسئولان بانک مرکزی اروپا نیز همزمان با نوسان کاهش مداوم در بهای جهانی قیمت نفت خام اعلام کرد که افت قیمت نفت در بازارهای جهانی می تواند برای نرخ تورم در حوزه یورو، پیامدهایی نامطلوب داشته باشد. جوزف بونیچی، از اعضای شورای حکام بانک مرکزی اروپا اعلام کرد که با وجود برخی مزایای افت قیمت نفت برای اقتصاد اروپا، این تحول بر رشد قیمتها در حوزه یورو تأثیری منفی داشته است. بونیچی گفت: افت قیمت نفت با افزایش قدرت خرید خانوار در حوزه یورو، تا حدی مثبت بوده است و این به برنامه تشویق خرید داراییها، کمک می کند ولی افت قیمت نفت برای نرخ تورم پیامدهایی نامطلوب دارد و بنابراین، بخشی از پیامدهای مثبت را خنثی می کند.