قیمت نفت طی حدود 19 ماه گذشته روندی کاهشی را با سرعتی بالا تجربه کرده است. ماحصل این روند کاهشی افت حدودا 65 درصدی بهای نفت طی مدت مذکور بوده که در اقتصاد بین الملل و در عرصه داخلی اقتصاد اثرات منفی فراوانی را بر جای گذاشته است. صرفنظر از آن که برندگان و بازندگان روند کاهشی قیمت نفت چه گروه ها و یا چه کشورهایی هستند باید گفت در صحنه تجارت بین الملل اثرات کاهشی قیمت نفت به کاهش دامنه دار ارزش صادرات محصولاتی منجر شده است که اتکای مستقیمی به قیمت طلای سیاه داشته و دارند. محصولات پتروشیمی، معدنی و برخی تولیدات صنعتی از این دسته محصولات به شمار می روند.

بررسی های اگزیم نیوز از بازارهای جهانی نشان می دهد طی این مدت قیمت اکثر محصولات پتروشیمی با افت شدیدی در عرصه بازارهای جهانی روبرو شده است. شاخص پلاتس برای محصولات مذکور از افت حدودا 40 تا 50 درصدی قیمت برخی محصولات حکایت دارد. در بازار محصولات معدنی نیز تقریبا شاهد ریزشی مشابه در سنگ آهن و مواد معدنی بوده ایم به طوریکه قیمت سنگ آهن طی این مدت از 100 دلار در هر تن در سال 2014 تا 35 دلار کاهش قیمت را تجربه کرده است.

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی تجارت بین الملل، اگزیم نیوز قیمت مس در بازارهای جهانی طی مدت مذکور در حدود هزار و 500 دلار و بهای الومینیوم 300 دلار کاهش را تجربه کرده است. روند کاهشی مذکور در مورد روی، نیکل، قلع و ... نیز صادق است. کارشناسان جهانی معتقدند این روند کاهشی به دلایل مختلفی از جمله کاهش بهای سوخت در سبد مصرفی تولید کنندگان و کاهش سطح تقاضا برای این محصولات در برابر سیاست های اقتصادی غول های جهان از جمله آمریکا و چین رخ داده است.

اگر از سیاست های اقتصادی چین و آمریکا فاکتور بگیریم باید گفت کاهش بهای سوخت موضوعی است که می تواند به کاهش بیشتر قیمت ها منجر شود هرچند در حال حاضر قیمت اکثر این محصولات در کف های طولانی مدت خود قرار گرفته است. به عنوان مثال قیمت نفت در حال حاضر در نزدیکی کف 12 ساله خود قرار دارد و مس نیز در قیمت هایی در حدود 10 سال قرار گرفته که نشان دهنده عبور این محصولات از مقاومت های تاریخی آنها است.

در این بین نگاهی به آمارهای تجارت خارجی کشورمان نشان می دهد در 9 ماهه امسال حجم تجارت در هر دو بخش صادرات و واردات با کاهش روبرو شده است. به گزارش اگزیم نیوز در مدت مذکور میزان صادرات ۱۱درصد و واردات ۲۱ درصد افت را تجربه کرده اند که بخش قابل توجهی از این موضوع به افت قیمت های جهانی ارتباط دارد و از آنجا که صادرات در کشور ما به محصولات خام معدنی و یا محصولاتی با ارزش افزوده پایین و نامتناسب با حلقه های واسط یا نهایی اختصاص دارد در نتیجه انتظاری جز این نمی رود. این در حالی است که مقایسه قیمت نفت در 9 ماهه امسال و سال گذشته نشان می دهد قیمت نفت در این دو دوره به طور متوسط در حدود 30 دلار کاهش را تجربه کرده است که این میزان با توجه به روند کنونی قیمت نفت که به زیر 30 دلار نیز رسیده می تواند اتفاقات نامناسب تری را در آینده برای تراز تجاری کشور رقم بزند.

آخرین قیمت نفت در بازارهای جهانی که روز گذشته اعلام شده نشان می دهد بهای طلای سیاه در بازار آمریکا به 29 دلار رسید و این قیمت برای نفت اوپک نیز در حدود 27 دلار ثبت شده است و متأسفانه باید گفت قیمت نفت ایران در حال حاضر در بازارهای جهانی رقمی بیش از 26 دلار نیست و پیش بینی ها برای کاهش بیشتر قیمت نفت با بازگشت ایران به بازارهای جهانی قوی است. این مسأله را زمانی که بدانیم بخش زیادی از صادرات کشور را میعانات گازی و محصولات پتروشیمی به خود اختصاص داده اند بیشتر می توان درک کرد. به عنوان نمونه میزان صادرات میعانات گازی در مدت مذکور در مقایسه با 9 ماهه سال گذشته از نظر وزنی چندان کاهش نیافته اما از نظر ارزشی در حدود 40 درصد کاهش را تجربه کرده است که این موضوع به دلیل افت قیمت های جهانی بوده است.

در بخش پتروشیمی نیز قضیه وخیم تر است چراکه میزان صادرات این محصولات به دلیل رکودی که در بازار داخل وجود دارد افزایش یافته و به خصوص از آنجا که در بخشی از ماه های سال جاری قیمت ارز روندی افزایشی را تجربه کرده است تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی که در بازار داخل با تقاضای چندان مناسبی روبرو نبوده اند صادرات را بر بازار داخل ترجیح داده و صادرات خود را افزایش داده اند با این حال کاهش شدید قیمت های جهانی باعث شده میزان درآمد ناشی از صادرات در حدود 10 درصد افت کند.  

همین موضوع در بخش معدن نیز دیده می شود. در حال حاضر همانطور که در فوق نیز اشاره شد قیمت برخی محصولات معدنی از جمله سنگ آهن که در میان تولیدکنندگان داخلی علاقه زیادی برای صادرات آن وجود دارد شاهد افت شدید قیمت ها به یک سوم رقم سال 2014 هستیم. این افت قیمت به معنای از دست رفتن حدود نیمی از درآمد صادراتی تنها از محل کاهش قیمت ها است درحالیکه از نظر وزنی نیز میزان صادرات تقریبا ثابت باقی مانده است.

 این موضوع در بازار فولاد نیز مشهود است. بررسی های اگزیم نیوز نشان می دهد میزان صادرات فولاد در کشور با رشد قابل توجهی در سال 2015 روبرو بوده است اما افت قابل توجه بهای فولاد در بازارهای جهانی افت صادرات کشور در این بخش محسوب می شود. قیمت شمش فولاد در مدت 3 سال گذشته از 540 دلار به 190 دلار در هر تن رسیده است و در بازار داخل متوسط قیمت مقاطع تولیدی از 2000 تومان به هزار و 250 تومان رسیده که افت قابل توجهی را نشان می دهد.

به این ترتیب باید گفت سبد صادراتی کشور در حال حاضر متأثر از افت بهای نفت با روندی کاملا کاهشی (از بعد ارزش) روبرو شده و انتظار می رود مادامی که قیمت جهانی نفت روندی رو به کاهش را تجربه می کند بازگشت ارزش صادراتی به سال های قبل دشوار باشد.