موضوع تامین مالی صادرات غیرنفتی به ویژه صادرات صنعتی و معدنی این روزها بیش از همیشه مورد توجه فعالان این حوزه قرار گرفته است و روز بروز با توجه به چالش هایی که صادرکنندگان به دلیل تحریم ها و مسایلی از این دست با آنها روبرو می شوند بر اهمیت این موضوع افزوده می شود.

این در شرایطی است که اغلب مساله تامین مالی در ایران به صورت یک معضل مهم محسوب می شود و تولیدگران و صادرکنندگان بیشتر مواقع از ان به عنوان یک چالش یاد می کنند و از دولت انتظار دارند تامین مالی را در صدر اولویت های خود برای بنگاه های مولد قرار دهد.

با این احوال مشکلات اقتصادی در حوزه هایی مثل بانک ها یا بازار سرمایه و فراز و نشیب های اقتصادی و دوره های رونق و رکود در کشور که اغلب در دوره رکودهای نسبتا طولانی قرار داریم باعث می شود موفقیت زیادی در این ارتباط حاصل نشود.

اقتصاددانان با اشاره به دو روش اعتبار خریدار و اعتبار فروشنده معتقدند این دو روش برای توسعه تامین مالی و گشایش در این امر مهم برای صادرکنندگان صنعتی و معدنی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

در اعتبار خریدار که با هدف فراهم کردن امکان فروش مدت دار کالا و خدمات اعطا می گردد، خریدار کالای صادراتی یا کارفرمای خرید خدمات صادارتی، تمایل دارد وجه کالا یا خدمات فنی را به صورت مدت دار بپردازد، در حالی که فروشنده - پیمانکار ایرانی ترجیح می دهد وجه مربوطه را نقدی دریافت کند.

در اینجا بانک عامل (بانک فروشنده) می تواند به صورت واسطه مالی ایفای نقش نماید. وجه مربوط به فروشنده - پیمانکار ایرانی به صورت نقدی پرداخت و در سرسیدهای مقرر از خریدار- کارفرمای خارجی یا بانک ایشان دریافت نماید.

در روش اعتبار فروشنده صادرکننده- فروشنده قرارداد تجاری خود را با خریدار- پیمانکار به صورت مدت دار منعقد می نماید و لذا می پذیرد که خریدار یا بانک ایشان وجه کالا را تحت اعتبار اسنادی یوزانس یا برات مدت دار بپردازد. سپس فروشنده از بانک خودش، درخواست تسهیلات در قالب اعتبار فروشنده می نماید.

بانک پس از بررسی و حصول موارد ذیل به تنزیل اعتبار اسنادی یا برات مدت دار فوق الذکر را در قالب عقد خرید دین اقدام می نماید. فروشنده باید قبل از انعقاد قرارداد تجاری یا صدور پروفرما، در خصوص وضعیت اعتباری بانک خریدار و هزینه های تسهیلات با بانک مشورت نموده و سپس در خصوص بانک گشایش کننده اعتبار اسنادی یا متعهد برات مدت دار با خریدار توافق نماید.

اخذ وام های کوتاه مدت و میان مدت، تنزیل اسناد تجاری و خرید دین (فورفیتینگ) در این مسیر نقش مهمی در تامین منابع بر عهده دارند. تنزیل اسناد (فاكتورينگ) عبارت است از فروش نقدي مطالبات يا حساب هاي دريافتني به قيمتي كمتر از مبلغ اسمي. فروشنده (صادركننده يا سازنده) با فروش این گونه حساب ها، مالکیت خود را به عامل انتقال مي دهد و عامل نيز كليه سياهه هاي لاوصول فروشنده را خريده و مسئوليت ترتيبات بعدي با خريدار كالا را تحت نظر خويش مي گيرد و حق رجوع به بدهكار اصلي را دارد.

فاكتورينگ با بدهي هاي كوتاه مدت سروكار دارد. واژه فورفيتينگ نیز در معني عام كلمه يعني خريد تعهدات مالي ناشي از فروش كالا يا خدمات، به قيمتي كمتر از مبلغ اسمي آن ها، و بدون حق مراجعه به متعهدين قبلي.

اقتصاددانان معتقدند ورود به عرصه رقابت‌های جهانی بسیار با بازار داخلی متفاوت است و بنابراین در این عرصه همه سعی می‌کنند به کیفیت، قیمت و خدمات‌رسانی توجه ویژه‌ای کنند.

امروزه برای ورود به بازار صادرات چون موضوع رقابت مهم است تامین مالی و فاینانس بسیار مهم و کلیدی است و اگر با ساز و کار تامین مالی در محیط رقابتی آشنا نباشیم، فعالیت اقتصادی ما غیررقابتی می‌شود و بنابراین باید سازمان توسعه تجارت، نهادهای مالی خدماتی که به بخش صادرات ارائه می‌دهند، خدمات خوبی باشد.

به عقیده آنها اولین موضوع در بحث تامین مالی صادرات صنعتی و معدنی توجه به نقش و سهم بانک در این قضیه است و اینکه تا چه اندازه از اسناد اعتبار اسنادی و ضمانت نامه برای فروش کالا در امر صادرات استفاده کنیم. برای همه صادرکنندگان لازم و ضروری است که بدانند که در کدام بانک‌ها در کدام کشورها می‌توانند اعتبارات اسنادی باز کنند.

صادرکنندگان باید توانایی خود را در زمینه چانه زنی در امر صادرات بالا برده و از ظرفیت های طرف خریدار برای این امر کمال استفاده را بکنند.

این موضوع به خصوص زمانی اهمیت می یابد که بسیاری از کالاهای صادراتی ما مواد اولیه تولید محسوب می شوند بنابراین این موضوع توان چانه زنی صادرکنندگان این حوزه را افزایش می دهد.

صادرکنندگان صنعتی و معدنی همچنین باید با ارایه پروژه های صادراتی خود از منابع مالی سرمایه گذاران داخلی و خارجی استفاده کنند و این موضوع در کنار استفاده از منابع صندوق ضمانت صادرات و بانک توسعه صادرات اهمیت بالایی دارد.

همچنین استفاده از قراردادهای فاینانس و هدایت آنها به سمت صادرات حتی در شرایط فعلی و تحریم ها نباید ناامید شد.

در تامین مالی صادرات در کشورهای مختلف یکی از عوامل بسیار مهم در ایجاد جریان‌های با ثبات ورودی ارز در کشورها بوده و این بدان معناست که که بخش صادرات قوی بدون اینکه تامین مالی در راستای ایجاد جریان باثبات در آن کشورها طراحی شده باشد، ممکن نیست.