به گزارش اگزیم نیوز، بانک مرکزی در پی سیاستگذاری جدید خود قرار است تحول بسیار بزرگی را با تغییر ریل سیاست های پولی به سمت عملیات بازار باز در آینده نزدیک عملیاتی کند.

برهمین اساس از دی ماه سال گذشته در قالب مصوبات شورای عالی هماهنگی اقتصادی و اجازه خرید و فروش اوراق مالی اسلامی، بسترسازی یک تغییر بزرگ در سیاست‌گذاری پولی کشورآغاز شد و درنخستین ماه سال‌جاری(27 فروردین)این حرکت با تصویب دستورالعمل عملیات بازار باز در شورای پول و اعتبار ادامه یافت.

به اعتقاد کارشناسان عملیات بازار باز یکی از حلقه‌های سیاستگذاری نوین پولی در دنیاست. در حوزه سیاستگذاری نوین به‌طور معمول بانک‌های مرکزی دنیا برای کنترل تورم از نرخ بهره بازار بین بانکی به عنوان یک متغیر میانی یا عملیاتی استفاده می‌کنند. نخستین تغییر در سیاست پولی این است که نرخ بهره بازار بین بانکی را به عنوان یک متغیر کلیدی به رسمیت شناخته شود که در این شرایط بانک مرکزی برای دستیابی به اهداف تورمی باید از مسیر نرخ بهره بین بانکی عبور کند.

سیاست پولی نوین که در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد چهار هدف را دنبال می‌کند که شامل در مسیر قرار دادن نرخ بهره بازار بین بانکی، نظام مند کردن رابطه بین بانک‌ها و بانک مرکزی، تعریف یک کف و سقف برای نرخ بهره (کریدور) و تعیین نرخ بهره سیاستی می‌شود. حال در صورتی که نرخ بهره بازار بین بانکی با نرخ بهره سیاستی تعیین شده فاصله بگیرد از طریق عملیات بازار باز این انحراف از بین می‌رود.

برخی دیگر از کارشناسان نیز معتقدند در صورتی که بانک مرکزی بخواهد بر وضعیت بازار اثرگذار باشد، باید برای تصمیم‌گیری درباره قیمت‌ها و نرخ اوراق بهاداری که قرار است در عملیات بازار باز مورد معامله قرار گیرد مستقل از دولت تصمیم بگیرد تا بتواند در رسیدن به هدف نهایی خود در کنترل نرخ تورم و وضعیت بازار موفق عمل کند. در حالی که دولت نرخ پایین بهره و قیمت بالای اوراق بهادار را ترجیح می‌دهد، اما بانک مرکزی باید تصمیمات خود را مبتنی بر شرایط اقتصادی و خارج از مسائل سیاسی و احساسی بگیرد تا با کنترل تورم بتواند مسائل اقتصادی اساسی را برطرف کند. 

در این زمینه احمد مجتهد رییس پیشین پژوهشکده پولی بانکی بانک مرکزی در گفتگو با اگزیم نیوز با اشاره به اینکه اجرای عملیات بازار باز به واسطه انعطاف‌پذیری که در تعیین دامنه های متعدد برای نرخ سود بانکی می‌تواند ایجاد کند اثر مهمی بر کنترل تورم و رکود اقتصادی دارد، اظهارداشت: برای نیل به آنچه که سیاستگذار پولی از اجرای این برنامه در نظر دارد توجه به این نکته ضرورری است که سیاستگذار در استفاده از اختیاراتی که در این زمینه دارد نباید تجربه سیاست های دستوری را تکرار کند. زیرا تجربه دیگر کشورها نشان داده است که تاثیرگذاری این ابزار زمانی بیشتر خواهد شد که بدون شرط و محدودیت باشد.

رییس پیشین پژوهشکده پولی بانکی بانک مرکزی با اشاره به اینکه دخالت بازارساز در بازار ارز تا اندازه ای می‌تواند مانع از نوسانات شود تصریح داشت: موفقیت بازار متشکل بستگی به آن دارد که بانک مرکزی شفاف سازی کند که تا چه اندازه حاضر است از ذخایر خود در زمان افزایش تقاضا استفاده کند؟

وی با تاکید بر اینکه دولت نباید دخالتی در اجرای عملیات بازار باز به منظور تامین منابع خود داشته باشد، یادآورشد: بکارگیری این ابزار و نظارت برآن باید تنها در اختیار بانک مرکزی باشد تا نهاد ناظر پولی از این طریق به مبارزه با تورم، رکود و تغییرات نرخ سود بپردازد.

نایب رییس هیات مدیره بانک سامان با بیان اینکه اجراب عمليات بازار باز به معنی ايجاد يك بازار متشكل ريالی با مشاركت بانك مركزی و شبكه بانكی كشور است كه اجراي آن بيش از نيم قرن در اروپا و آمريكا و حتی هند سابقه دارد، عنوان کرد:  اجرای عملیات بازار باز در بیش از 115 کشور موفقيت آميز بوده است. 

به گفته مجتهد عملیات بازار باز، موثرترین ابزار در کنترل نرخ تورم که با دقت بالایی قادر است نرخ بازار بین بانکی را کنترل کند؛ این ابزار کنترل نرخ سود به جامعه اطمینان می‌دهد که بانک مرکزی توانایی کنترل نرخ بهره را دارد. براین اصل چنانچه سیاستگذاری پولی درستی اعمال شود، آنگاه هدف‌گذاری تورمی معتبر خواهد بود و بانک مرکزی به خوبی خواهد توانست تورم را کنترل کند.

وی افزود: در عملیات بازار باز، دولت بابت بدهی‌ خود به نظام بانکی به جای ثبت در دفاتر آنها را تبدیل به اوراق بهادار میکند. در این حالت بازاری برای این کار ایجاد می‌شود که بانک‌ها می‌توانند سر موعد سود اوراق را دریافت کنند و در سررسیدها اصل را نیز دریافت کنند و به بازار بدهی عمق دهند. در واقع بانک مرکزی موظف شده است که عملیات بازار باز را انجام دهد و نرخ این اوراق را تنظیم کند تا این اوراق با مداخله بانک مرکزی از قیمت مناسب برخوردار شده و در ادامه توان نظام بانکی برای خروج از تنگنای نقدینگی بیشتر شود.

مجتهد خاطرنشان ساخت: در عملیات بازار باز مقرر شده است که بانک مرکزی دامنه ای را برای نرخ سود بانکی تعریف کند، که برای نیل به آن ضرورت انعطاف پذیری از سوی نهاد ناظر برای تعیین نرخ سود لازم است زیرا اجرای عملیات بازار باز در کنترل تورم و مقابله با رکود اقتصادی بسیار موثر خواهد بود.

المانیتور: عصرجدید مالی در ایران

پایگاه خبری المانیتور در گزارشی ویژه به بررسی ابعاد اجرای عملیات بازار باز توسط بانک مرکزی ایران پرداخت و نوشت: باید از آغاز عصری جدید در رهبری بازار مالی توسط بانک مرکزی صحبت کرد. بانک مرکزی ایران تحت مدیریت عبدالناصر همتی اخیراً یک ابزار جدید مالی را در دستور کار قرار داده تا بتواند وضعیت اقتصادی فعلی را بهتر مدیریت کند، اما بانک مرکزی در این راه چقدر موفق خواهد بود و تأثیر این اقدام جدید تا چه اندازه خواهد بود؟

بانک‌های مرکزی دنیا نزدیک به یک قرن است که از عملیات بازار باز استفاده می‌کنند تا به طور مستقیم بر جریان تأمین مالی اثر بگذارند و در نتیجه بر نرخ بهره و تورم اثر بگذارند.

این عملیات بر خرید یا فروش اوراق بهادار بخصوص اوراق قرضه دولتی در بازار باز اثرگذار است. از لحاظ  نظری، عملیات بازار باز می‌تواند از طریق سیاست‌های پولی انقباضی یا انبساطی در کنترل جریان تأمین مالی تأثیرگذار باشد که به‌ تناسب با خرید و فروش اوراق بهادار بر کاهش یا افزایش مجموع سرمایه در گردش اثرگذار خواهد بود. تغییرات در برنامه‌های تأمین مالی به طور غیرمستقیم بر بهره‌بانکی کوتاه‌مدت و نرخ تورم تأثیرگذار خواهد بود و در مجموع بر نرخ بهره در کشور تأثیر می‌گذارد.

این گزارش می افزاید: به نظر می‌رسد که این اقدام برای وضعیت فعلی اقتصاد ایران که با خیلی از مسائل درگیر است راه‌حل خوبی باشد و راهکاری برای حل چالش نرخ بهره بانکی و نرخ تورم محسوب شود. به همین دلیل است که مقامات و کارشناسان از تصمیم بانک مرکزی برای ورود به عملیات بازار باز تمجید کرده‌اند. رئیس بانک مرکزی ایران همچنین ابراز اطمینان کرده است که عملیات بازار باز در دسترسی به اهداف خود موفق خواهد بود و تأثیر ویژه آن در کنترل نرخ بهره و نرخ تورم را در چارچوب‌های مدنظر سیاست‌گذاران مورد تأکید قرارداده است.

المانیتور در ادامه نوشته است: اجرای موفق عملیات بازار باز شاید تنها راهی باشد که بانک مرکزی بتواند از طریق آن نرخ بهره را مدیریت کند. در طول چند سال گذشته نهادهای ناظر در کنترل وضعیت متلاطم نرخ بهره چندان موفق نبوده‌اند. مشکلات تأمین اعتبار و سایر مشکلات سیستم بانکی، بانک‌های کشور را به این سمت سوق داده تا در غیاب سیستم‌های مدرن درآمدزایی، با ارائه نرخ بهره بالاتر نسبت به جذب سپرده‌های بیشتر اقدام کنند.

المانیتور در ادامه نوشت: بانک مرکزی تحت هدایت همتی، با وجودی که به طور جدی همراستا با اهداف دولت تلاش می‌کند، بسیار قابل اتکا‌تر و مستقل‌تر از مدیریت پیشین این بانک عمل کرده است.