1397، سال افت تجارت برای بازرگانان نام گرفت که در هر دو بخش واردات و صادرات با کاهش مواجه شد؛ با این حال، به گفته رئیس کل گمرک، تجارت خارجی در نهایت توانست با تراز مثبت خودش را به خط پایان برساند.

صادرات غیرنفتی ایران به اروپا پس از تحریم‌های آمریکا با شرایطی متفاوت روبرو شد و ایران تلاش کرد کشورهای همسایه را جایگزین مقاصد صادراتی خود کند. به همین دلیل از حدود 44 میلیارد و 309 میلیون دلار صادراتی که در سال 97 انجام شد، حدود 24 میلیارد دلار آن به 15 کشور همسایه بود؛ این آمار به این معنی است که بیش از 54 درصد صادرات کشورمان به مقصد کشورهای همسایه بوده است. 

در سال 96 آمار صادرات کشور حدود 47 میلیارد دلار بود، بنابراین سال 97 با کاهش سه میلیارد دلاری صادرات همراه بود که رئیس کل گمرک دلیل اصلی آن را تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران می‌داند.

وضعیت واردات ایران از کشورهای همسایه متفاوت از صادرات آن است، چرا که در سال 97 از مجموع 42 میلیارد و 612 میلیون دلار کل واردات کشور، 11 میلیارد و 541 میلیون دلار کالا از مبدأ کشورهای همسایه وارد خاک ایران شده است و این یعنی تنها 27 درصد واردات ایران در سال گذشته از کشورهای همسایه انجام شده است.

چین؛ صادرات کم با ارزش بالا

آمار و ارقام تجارت خارجی سال 97 از پرچمداری چین در لیست تجارت خارجی ایران روایت می‌کند که در طول سالیان گذشته، نخستین بار نیست شاهد این اتفاق هستیم. چین با 19 میلیارد و 533 میلیون دلار مبادله تجاری، بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران محسوب می‌شود.

آمار صادرات به چین و واردات به این کشور تقریبا در یک تراز مساوی قرار گرفته، به این ترتیب که صادرات ایران به چین حدود 9 میلیارد دلار و واردات از این کشور نیز حدود 10 میلیارد دلار بوده است. اما وزن کالاهای صادراتی و وارداتی دیگر چندان مشابه نیست؛ چنانچه ایران حدود 32 میلیون تن به چین صادرات کرده تا به ارزش صادراتی 9 میلیارد دلاری دست یابد، اما چین تنها با صادرات سه میلیون تن به ایران توانسته واردات 10 میلیارد دلاری را ثبت کند. 

عراق؛ تجارت ناموزون

از عراق به عنوان نخستین مقصد صادراتی ایران سال 97 می‌توان نام برد؛ کشوری با حجم تجارت 8.9 میلیارد دلاری که نخست وزیرش یک ماه گذشته برای شرکت در نشستی اقتصادی به ایران سفر کرده بود. 

در سال 97 حدود 9 میلیارد دلار صادرات با وزن حدود 20 میلیون تن به عراق انجام شده، اما در مقابل تنها حدود 59 میلیون دلار کالا از این کشور به ایران وارد شد که وزن آن به 73.5 هزار تن می‌رسد. 

به گفته سرپرست سازمان توسعه تجارت، ایران در سال 97 توانست 29 درصد از سهم بازار عراق را در اختیار بگیرد و بازیگر اصلی در تجارت خارجی این کشور باشد.

امارات؛ دوستی تجاری

امارات، یعنی سومین مقصد صادراتی ایران در سال 97 میزبان کالاهای ایرانی به ارزش حدود 6 میلیارد دلار بود؛ کالاهایی که وزن آن‌ها حدود 14 میلیون تن تخمین زده شده است. از طرف دیگر هم این کشور دومین صادرکننده به ایران است که در سال 97 ، ایران حدود 6 میلیارد و 500 میلیون دلار کالا با ارزش حدودی چهار میلیون تن از این کشور وارد کرده است. 

در اینجا باز هم تراز تجاری دو کشور در صادرات و واردات تقریبا مشابه است اما امارات با چهار میلیون تن کالا و ایران با 14 میلیون تن به این عدد رسیده اند؛ یعنی ارزش کالاهای صادراتی امارات به ایران تقریبا 3.5 برابر ارزش کالاهای صادراتی ایران به این کشور بوده است.

حجم بالای تجارت بالای ایران و امارات چند روز پیش زیر ذره‌بین روزنامه الشرق قطر قرار گرفته و این روزنامه نوشته است: ابوظبی در ظاهر نشان می دهد که اختلافات گسترده ای با تهران دارد و نمی تواند با سیاست های ایران در منطقه کنار بیاید اما مناسبات میان دو طرف ثابت می کند که ادعای امارات صحیح نیست. امارات یکی از دلایل اختلاف خود با قطر را روابط رو به رشد دوحه با تهران عنوان کرده است اما خود این کشور از حیث حجم تبادل تجاری با ایران در صدر کشورهای عربی قرار دارد.

افغانستان

در سال 97 ایران حدود سه میلیارد دلار به افغانستان صادرات غیرنفتی با وزن حدود 5.5 میلیون تن انجام داده است؛ در مقابل از این کشور تنها 11 میلیون دلار به ارزش 10 هزار تن وارد کرده است که با توجه به شرایط نا به سامان اقتصاد افغانستان، هم تراز نبودن آمار صادرات و واردات این کشور چندان جای تعجب ندارد.

ترکیه

اجناس ترک آنچنان در بازار ایران جای خودش را باز کرده که چندان عجیب نیست از ترکیه به عنوان سومین کشور صادرکننده به ایران نام برده شود؛ واردات ایران از این کشور در سال 97 حدود 2.6 میلیارد دلار با ارزش 1.5 میلیون تن بوده است. از طرف دیگر ایران در سال 97 حدود 2.3 میلیارد دلار کالا با وزن حدود 7 میلیون تن به ترکیه صادر کرده تا آن را در ششمین ردیف جدول مقاصد صادراتی ایران تثبیت کند.