به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی اگزیم نیوز عصر دیروز شورای پول و اعتبار در هشتمین جلسه خود به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اجازه داد تا نسبت به عملیاتی شدن قانون عملیات بازار باز اقدام کند که همتی رییس کل این بانک به تشریح چند و چون این موضوع از سوی بانک مرکزی پرداخت.

به گزارش اگزیم نیوز طبق تعریف در نظام بانکداری متعارف، بانک‌های مرکزی برای مداخله غیرمستقیم در بازار پول در حالت کلی از سه ابزار نسبت سپرده قانونی، نرخ تنزیل و عملیات بازار باز استفاده می‌کنند؛ در حالی که تاثیرگذاری این ابزارها بر متغیرهای حجم پول و نرخ بهره بازار قطعی است، ولی در طی زمان، اهمیت آنها در سیاست‌گذاری پولی، فراز و فرودهایی داشته است.

در حال حاضر مهم‌ترین ابزاری که در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به منظور سیاست‌گذاری پولی استفاده می‌شود، عملیات بازار باز است که در کنار ابزارهای کنترلی دیگر نظیر سپرده قانونی، سقف اعتباری، ‌نرخ تنزیل و... در کنترل و مدیریت حجم پول، جذب سپرده‌ها و نقدینگی موثر است.

برخی کارشناسان با اشاره به اینکه در کوتاه‌مدت امکان تشکیل بازار سازمان یافته در رابطه با صکوک دولتی (بازار دیون با کیفیت) در نظام پولی کشور فراهم نیست، پیشنهاد می‌کنند بانک مرکزی به صورت موقت، صکوک بیع دین و اجاره برای عملیات بازار باز را انتشار دهد.زیرا این اوراق می‌تواند جایگزین یا مکمل اوراق مشارکت بانک مرکزی به حساب آید.

وجه تسمیه «بازار باز»، آزاد بودن عوامل اقتصادی در ورود و خروج در این بازار و مشارکت در عملیات بانک مرکزی است. یعنی از یک سو بانک مرکزی اختیار دارد که به خرید و فروش اوراق اقدام ورزد و از سوی دیگر، بانک‌ها (که طرف دیگر معامله هستند) نیز اختیار دارند که این اوراق را بخرند یا بفروشند.

در ساده‌ترین حالت می‌توان عملیات بازار باز را خرید و فروش اوراق قرضه با کیفیت توسط بانک مرکزی با هدف تاثیرگذاری بر متغیرهایی مانند حجم پول و نرخ بهره بازار در نظر گرفت.

در واقع سیاست‌گذاران پولی با خرید و فروش اوراق قرضه، سیاست‌های پولی انقباضی و انبساطی را به اجرا می‌ گذارند. به این صورت که در شرایط رکودی، بانک مرکزی با خرید اوراق قرضه باعث می ‌شود عرضه پول در اقتصاد افزایش یافته و نرخ بهره کاهش یابد (در سطح هدف قرار گیرد).

در مقابل در شرایط تورمی، فروش اوراق قرضه توسط بانک مرکزی، عرضه پول را در اقتصاد کاهش و نرخ بهره را افزایش می‌ دهد. در این رابطه در راستاي اجراي سياست پولي و مديريت نرخ هاي سود، کنترل تورم، ساماندهي اضافه برداشت بانک ها و تعيين چارچوب مشخص براي اعطاي اعتبار به بانک ها و موسسات اعتباري، به بانک مرکزي اجازه داده شد که نسبت به انجام عمليات بازار باز (خريد و فروش اوراق مالي اسلامي منتشره توسط دولت و وثيقه گيري در ازاي اضافه برداشت يا اعطاي خطوط اعتباري به بانک ها و موسسات اعتباري ) اقدام کند.

بر اين اساس مفاد دستورالعمل انجام عمليات بازار باز و اعطاي اعتبار در قبال اخذ وثيقه توسط بانک مرکزي در 13 ماده و 5 تبصره در جلسه امروز شوراي پول و اعتبار به ریاست همتی رئيس کل بانک مرکزی به تصويب رسيد.

در این ارتباط دیشب رییس کل بانک مرکزی در یادداشتی اینستاگرامی نوشت: طبق وعده‌ای که داده بودم بعد از اخذ مجوز شورای عالی هماهنگی اقتصادی ومجلس، امروز ۲۷ فروردین ۹۸ دستورالعمل عملیات بازار باز به تصویب شورای پول واعتبار رسید.

به گفته وی دو وظیفه اصلی بانک مرکزی، سیاست گذاری پولی و نظارت بر عملکرد بانک‌ها است. ابزار سیاستگذاری پولی، نرخ سود کوتاه مدت است. عملیات بازار باز ساختاری است که به کمک آن بانک مرکزی نرخ را کنترل خواهد کرد و در نهایت لگام تورم را مهار می‌کند.

به گفته وی در سویی دیگر بانک مرکزی درکنارنظارت بر ترازنامه بانک‌ها با مجموعه‌ای از ضرایب مانند نرخ کفایت سرمایه و نسب وام‌های معوق از ابزار سیاست‌های احتیاطی نیز استفاده خواهد کرد تا ترازنامه بانک‌ها را بهبود بخشد.

بخشی از این سیاست‌ها شامل اعمال محدودیت بر ترکیب و کیفیت دارایی بانک‌ها، تمرکز وام دهی بر دارایی‌های مشخص، میزان نگهداری اوراق و مانند آن است. بانکداری مرکزی مدرن امروزه از این ابزارهای سیاستی در بیشترین ظرفیت خود استفاده می‌کند تا از تبدیل مخاطرات قابل مدیریت به ریسک‌های سیستمی اقتصاد جلوگیری کند.

به گفته همتی امروز یکی از اولویت‌های اصلی اقتصاد گره گشایی از پای شبکه بانکی و کمک به اقتصاد کشور از طریق سیستم بانکی شفاف و ترازنامه سالم است.

به گزارش اگزیم نیوز لازم به ذکر است که برخی از مهمترین ویژگی‌ها یا مزیت‌های عملیات بازار باز در مقابل سایر ابزارهای سیاست‌گذاری پولی عبارت‌اند از:

الف- عملیات بازار باز بر اساس منطق بازار پیش می‌رود. به عبارت دیگر بانک مرکزی به جای آنکه به صورت دستوری و با اجبار، بانک‌ها را مجبور به رعایت نرخ‌های بهره هدف کند، خود با خرید و فروش اوراق قرضه، نرخ رایج بازار را به سمت نرخ بهره هدف هدایت می‌کند.

ب- در این عملیات ابتکار عمل (تعیین میزان و مدت عملیات) با بانک مرکزی است و نه بانک‌های طرف مقابل. این در حالی است که در سایر روش‌ها (مانند پنجره تنزیل)، شروع عملیات با بانک‌ها است و نه بانک مرکزی.

پ- سرعت این عملیات بیشتر از سایر روش‌ها بوده و تجربه نشان دهنده اثرگذاری بیشتر آن نیز است.

ت- قابلیت این ابزار در تامین اهداف مورد نظر بانک مرکزی، به ویژه جهت‌دهی به نرخ بهره بازار پول به سمت نرخ بهره هدف، بیشتر است.