نشریه دیپلمات در تحلیلی نوشته که سازمان تجارت جهانی (WTO) از گذشته یک نهاد بین‌المللی موفق بوده و اعضای آن بیش از 98 درصد تجارت جهانی را تشکیل می‌دهند. اما چشم‌انداز اقتصاد جهانی امروز به سرعت در حال تغییر است و از توافق‌های چندجانبه دور شده است. این فاکتورها به روی هم نقش WTO را کمرنگ می‌کنند.

توسعه و پیشرفت زیرساخت‌های IT، مخابراتی و کامپیوتری در دهه‌ای که گذشت انقلابی همه‌جانبه ایجاد کردند. تکنولوژی‌های جدید که در زمان تاسیس WTO در سال 1995 وجود نداشتند، برای رشد و توسعه در این دهه بسیار حیاتی بودند. برون‌سپاری‌های گسترده، دنیای در حال توسعه را به‌شدت متحول کرده است؛ به این صورت که تولید صنعتی و خدمات جدید به طور چشمگیری زنجیره‌های عرضه را متحول کرده‌اند و باعث پیشرفت کشورهای در حال توسعه شده‌اند. مذاکرات در چارچوب WTO هم نتوانسته این روند را آهسته کند.

علاوه بر اینها، یکی از مهم‌ترین مسائل در تجارت جهانی عدم تعادل بی‌سابقه است. بر اساس گزارش‌های WTO، چین با 2.263 تریلیون دلار، 16.25 درصد صادرات جهانی را به خود اختصاص داده و بزرگ‌ترین صادرکننده کالا در دنیا محسوب می‌شود. همچنین چین سومین کشور واردکننده دنیا است.

آمریکا بزرگ‌ترین واردکننده کالا با 13.4 درصد واردات جهانی (معادل 2.4 تریلیون دلار) است. در سال 1994 کسری تجاری سالانه آمریکا حدود 120 میلیارد دلار بود که در سال 2017 کسری تجاری سالانه آمریکا فقط با چین به بیش از 375 میلیارد دلار رسید.

آخرین مذاکرات موفقی که در چارچوب WTO صورت گرفت، به چند توافق‌نامه چندجانبه مثل قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی (نفتا) و توافق تکنولوژی اطلاعات (ITA) منجر شد. هدف مذاکرات دوحه که از نوامبر 2001 شروع شده بود، این بود که در نظام تجارت بین‌الملل اصلاحات اساسی انجام شود. اما این هدف شکست خورد و عدم توافق در بخش کشاورزی، تجارت آزاد خدمات و حقوق دارایی‌های فکری این مذاکرات را به نتیجه‌ای نرساند.

بیست سال پیش، نگرانی‌های اصلی WTO عبارت بودند از گرمایش زمین، آلودگی هوا، بیماری‌ها و بیکاری ساختاری که بیشتر آنها حل نشده‌ باقی مانده‌اند.

اندازه سازمان هم اهمیت دارد. WTO از 164 عضو تشکیل شده که اهداف، چشم‌اندازها، سطح توسعه و پیوندهای متنوعی دارن. به همین دلیل فرآیند رای‌گیری در این سازمان با مشکل مواجه است و نتیجه آن عدم پیشرفت در رسیدن به توافق‌های جدید است.

دعوت غرب از چین برای پیوستن به WTO در سال 2001 راه را برای قدرت گرفتن این کشور از نظر اقتصادی باز کرد. از آن زمان به بعد، موازنه قدرت در WTO تغییر چشمگیری کرده است. سرمایه‌گذاری‌ خروجی چین در اقتصاد جهانی 30 برابر شده و از 7 میلیارد دلار (معادل تنها یک درصد جریان سرمایه‌گذاری خارجی جهانی) به 200 میلیارد دلار (معادل 13 درصد جریان سرمایه‌گذاری خارجی جهانی) رسیده است.

در واقع، حالا روابط اقتصادی بین چین، آمریکا و اتحادیه اروپا است که خیلی از توافق‌نامه‌ها یا مناقشه‌های WTO را مشخص می‌کند.

واقعیت‌های اقتصادی امروز دنیا نه تنها نگرانی‌ها و ابزارهای جدید انجام کسب‌وکار را معرفی می‌کنند، بلکه اثربخشی نقش تاریخی WTO را هم به عنوان واسطه و قاضی در تجارت جهانی به چالش می‌کشند.