در چهل سالگی انقلاب اسلامی، صنایع کشور به سوی توسعه و استقلال حرکت می کند؛ چنانکه تولید فولاد کشور به عنوان محصولی استراتژیک، در 4 دهه اخیر 48 برابر شده و به 22 میلیون تن رسیده و در صنایع معدنی همچون استخراج مس، به خودکفایی نسبی دست یافته است.

پایان دادن به استیلای بیگانگان و خودباوری و خلاقیت همان هدفی بود که انقلاب اسلامی از 4 دهه پیش آن را پی گرفت و آرمانش را رسیدن به این هدف آغازین قرار داد.

پیشرفت گسترده و رشد افتخارآفرین صنعت نیز طی چهل سالی که از پیروزی انقلاب اسلامی می گذرد، چشمگیر و ستودنی بوده است. کافی است بدانیم در سال 1357 تنها 3 تعداد شهرک های صنعتی و نواحی مصوب و در حال بهره برداری در کشور بود. این در حالی است که این تعداد اینک به 978 شهرک صنعتی رسیده است.

رشد واحدهای صنعتی و معدنی

جرقه‌ ورود صنعت به ایران را باید همزمان با تاسیس اولین کارخانه های ماشینی جست‌وجو کرد.تاسیس اولین کارخانه‌ در ایران به سال 1270 هجری شمسی بازمی گردد. این کارخانه یک کارخانه ریسمان‌ریسی بود که نزدیک تهران شروع به کار کرد پس از آن کارخانه های کبریت سازی و تولید مواد غذایی شروع به کار کردند. نوع پیدایش صنعت در آن زمان از نوع وارداتی و وابسته بود. در این دوران سهم صنایع در تولید ناخالص ملی کشور در حداقل خود قرار داشت.

باوجود تلاش پهلوی اول برای صنعتی شدن کشور به دلیل درگیرشدن ایران با تبعات جنگ جهانی دوم، برنامه‌های چیده شده در این دوره، به دلیل بحران‌های بین‌المللی ابتر ماند. این رکود در دوران پهلوی دوم یعنی دهه 1330 به مدد صنایع وارداتی مونتاژ از رکود خارج شد، در دهه ۴۰ بخش عمده‌ای از اعتبارات عمرانی دولت صرف توسعه زیربناها شد. اما اهداف برنامه به دلیل فزونی بیش از حد درآمدهای نفتی محقق نشد. برخی اقتصاددانان ریشه بسیاری از خط مشی‌های غلط توسعه صنعتی کشور را مربوط به این دوره می‌دانند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و توجه راهبردهای کلان کشور به خروج از وابستگی و تاکید بر استقلال اقتصادی، صنعت وارد برهه جدیدی شد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی باوجود تحمیل جنگی هشت ساله و فشارها و تحریم های اقتصادی، جمهوری اسلامی ایران توانست در توسعه صنایع مادر، سدسازی و پروژه های عظیم تولید برق و افزایش شمارشهرک های صنعتی گام های بلندی بردارد. بطوری که تعداد واحدهای صنعتی در 40 سال گذشته از 1503 واحد به بیش از 85 هزار واحد رسیده است و تعداد معادن فعال کشور از 195 به6300 معدن افزایش یافته است.

خودکفایی در استخراج مس

صنعت مس از جمله صنایع کلیدی در جهان است که پیشرفت در این صنعت پایه رشد و پیشرفت در بسیاری از صنایع است .رشد این صنعت در سالهای پس از انقلاب خیره کننده بوده بطوری که می توان گفت صنعت مس در ایران همراه با انقلاب اسلامی متولد شده است

کشورمان به دلیل وضعیت زمین شناسی خاص و منحصر به فردی که دارد از ذخایر فراوان مس برخوردار می‌باشد به ویژه آنکه بخشی از کمربند جهانی مس از کشورمان عبور می‌کند. از مهمترین معادن واقع بر روی این کمربند می‌توان به معادن مس سرچشمه، میدوک، دره زار در استان کرمان و سونگون اهر اشاره کرد. سهم ایران از 23 میلیون تن محصول مسی که به صورت کاتد در جهان تولید می شود طبق گزارش گزوه بین المللی مطالعات مس 1 درصد است که با اقدامات انجام شده سهم ایران در سال 1400 به 1.6 درصد خواهد رسید.

ایران با دارا بودن بیش از 22 میلیون تن ذخایر قابل بهره‌برداری مس، سهم۲/۹ درصدی از ذخایر دنیا را داراست، میزان تولید معدنی مس کشور در سال جاری به حدود 240 هزار تن خواهد رسید که ایران را جزء 16 تولیدکننده برتر معدنی مس دنیا قرار داده است. با توجه به پروژه‌های پیش‌رو تا سال ۱۴۰۰ و به ‌بهره‌برداری رسیدن آن‌ها سطح تولید کشور به میزان۴۵۰ هزار تن مس معدنی خواهد رسید.

پیشرفتهای کشور در صنعت مس در دوره پس از انقلاب فقط محدود به تولید محصول نهایی نبوده بلکه در تولید و بومی سازی کارخانجات تولید مس و ابزارهای مورد استفاده پیشرفت چشمگیری اتفاق افتاده بطوری که هم اکنون 90 درصد قطعات مکانیکی، 95 درصد آجر و سیمان نسوز، 70 درصد قطعات برقی و 60 درصد ابزار دقیق صنعت مس به صورت بومی و به کمک بخش خصوصی در کشور تولید می شود.

این یعنی کشورمان در زنجیره تولید این صنعت استراتژیک به خودکفایی نسبی رسیده است

ایران در میان 10 کشور تولیدکننده فولاد

فولاد از مهمترین محصولات فلزی با کاربردهای وسیع است که نقش آن در صنایع به قدری حیاتی است که تقریبا تصور صنعتی بدون حضور فولاد غیرممکن به نظر می رسد.

از سال 1316 که ‌آلمانی‌‌ها برنامه داشتند تا اولین کارخانه فولادسازی را در ایران را راه‌اندازی کنند که کشتی حامل قسمت عمده تجهیزات این کارخانه توسط انگلیسی‌ها غرق شد تا سال 13۹۷ که تولید فولاد خام ایران 20.8به حدود 22 میلیون تن رسیده است، بیش از ۸دهه زمان می‌گذرداما سرعت پیشرفت این صنعت در چهار دهه اخیر به شدت بالا بوده وحرکت جهشی اتفاق افتاده است. در حالی ظرفیت تولید فولاد قبل از انقلاب نزدیک به 700 هزار تن بود که امروز ظرفیت کشور به حدود 34 میلیون تن رسیده است.

نسبت به قبل از انقلاب، ظرفیت تولید فولاد درایران بیش از 48 برابر افزایش یافته است.ضمنا ظرفیت تولید زنجیره فولاد درایران یعنی از تولید مواد اولیه تا محصول نهایی به 220 میلیون تن رسیده است که باعث شده تا ایران براساس گزارش انجمن جهانی فولاد در ردیف سیزدهمین تولیدکننده بزرگ فولاد در جهان قرار گیرد.

البته حرکت روبه شد کشور به اینجا ختم نمیشود و برنامه ریزی ها به سمتی است که تا سال۱۴۰۴ ایران به ظرفیت تولید ۵۵ میلیون تن در سال و صادرات ۱۵ میلیون تن فولاد برسد.بارتبه دوم ایران در تولید آهن اسفنجی در جهان و کسب رتبه یک بیشترین رشد تولید جهان در سال ۲۰۱۷ این هدف اصلا دور از دسترس نیست.

صنعت کاغذ، نیازمند بازبینی سیاست ها

تولید کاغذ در کشور همواره با افت وخیزهای فراوان روبه رو بوده است، توسعه صنایع هوشمند و بی نیازی از کاغذ دربسیاری از مراودات و امور اداری از یکسو و تلاش برای بقای جنگلها و کاهش قطع درختان از سوی دیگر باعث توجه به کیفیت صنعت کاغذ به جای کمیت آن شده است .

منویات رهبرمعظم انقلاب نیز گواهی بر اهمیت صنایع کاغذ است هرچند ایشان همواره بر حمایت از صنعت چاپ ونشر کتا تاکید دارند ولی درآخرین بازدیدشان از نمایشگاه بین المللی کتاب، تولید کاغذ در کشور را از جمله تولیدات امتداددار خواندند و خاطرنشان کردند: مهم‌ترین تولید ملی، تولید امتداددار است و با برطرف شدن مشکلات کارخانه‌های کاغذ، قطعاً راه برای کتابخوانیِ بیشتر و ارزان شدن قیمت کتاب باز می‌شود.

بر اساس آمارهای رسمی تولید انواع کاغذ در سال 1357، حدود 73 هزارتن بوده که تا سال 1396 به 767.9 هزار تن افزایش یافته است.