به گزارش اگزیم نیوز : مهمترین هدف تیم ترامپ در اجرای نهایی تحریم ها به صفر رساندن صادرات نفت ایران است که برای رسیدن به این منظور نهادی جدید در ساختار وزارت امورخارجه با عنوان «گروه اقدام ایران» شکل دادند تا بستر لازم را برای ازسرگیری تحریم های نفتی و بانکی ایران هموار کند.

برای این منظور ترامپ در یادداشتی تاکید کرده بود که بدون حضور ایران هم عرضه جهانی نفت و فرآورده‌های نفتی کافی است و انتظار نمی ‌رود کاهش یا توقف فروش نفت ایران باعث افزایش قیمت در بازار جهانی شود. از سوی دیگر نیز آمریکا با تشویق روسیه و عربستان در صدد افزایش نفت تولیدی آنها و پر کردن خلا ناشی از قطع صادرات نفت ایران برآمد تا بدینوسیله از نگرانی بازار انرژی جهان بکاهد اما چشم انداز تاریک این بازار و ضرر شرکای نفتی ایران در صورت از سرگیری تحریم ها، آنان را روانه آمریکا کرد تا کاخ سفید را زیر فشار قرار داده تا بتوانند معافیت از تحریم های نفتی را به دست آورند. همین امر موجب شد تا در آستانه دور دوم تحریم های آمریکا شاهد عقب نشینی کاخ سفید از موضع قبلی خود باشیم به طوری که «جان بولتون» مشاور امنیت ملی آمریکا اعلام کرد «ما می ‌خواهیم حداکثر فشار را بر آنها وارد کنیم اما در عین حال مایل نیستیم به دوستان و متحدان خود آسیب برسانیم.»که پیامد این سخنان معافیت چند کشور از جمله ژاپن ، هند، کره جنوبی، چین و عراق از تحریم های نفتی را به دنبال داشت.

یکی از سیاست‌هایی که هندوستان پس از تحریم‌های هسته‌ای آمریکا در دهه ۹۰ در دستور کار قرار داد، چرخش تجاری به سمت آسیای میانه و چین بود. روسیه نیز در دهه ۲۰۱۰ در مواجهه با تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا تصمیم به ایجاد تغییر در شرکای تجاری خود گرفت. بررسی واکنش کشورهای مختلف به تحریم‌های آمریکا نشان‌دهنده سطوح مختلفی از همراهی با تحریم‌ها است. بنابراین انتخاب شرکای تجاری و توسعه تجارت با کشورهایی مانند چین، هند، ترکیه و روسیه که همراهی کمتری با تحریم‌های آمریکا دارند می‌تواند تا حدودی آثار تحریم بر تجارت ایران را کاهش دهد. به‌خصوص اینکه کارنامه تجاری ایران در دوره پیشین، چشم‌انداز مناسبی از اهداف بالقوه  تجاری کشور پس از بازگشت تحریم‌ها ارائه می‌دهد. افزون بر این ارائه مشوق‌ها و تخفیف‌هایی برای مشتریان نفتی می‌تواند انگیزه این کشورها را برای ادامه همکاری تجاری با ایران حفظ کند. به‌خصوص اینکه برخی از این کشورها از قدرت چانه‌زنی مناسبی برای دریافت معافیت‌های مالیاتی از آمریکا برخوردار هستند. استفاده از پیمان‌های پولی دوجانبه به‌خصوص با کشورهایی چون چین، هند، کره‌جنوبی، ترکیه، امارات، تایوان، پاکستان و روسیه که در حال‌حاضر ۶۰ درصد از مبادلات تجاری کشور را شامل می‌شوند یکی دیگر از راهکارهای موثر برای کاهش دامنه اثر تحریم‌هاست.

واکنش همسایگان ایران در قبال تحریم های امریکا

هر چه به زمان آغاز تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران نزدیک می شویم موضع گیری اتحادیه اروپا و سکوت برخی از همسایگان ایران بیشتر مشاهده می شود.

ترکیه: دولت آنکارا بارها با قاطعیت ضمن مخالفت با تحریم‌های آمریکا علیه ایران تاکید کرده از این تحریم‌ها پیروی نمی‌کند و به تجارت دوجانبه خود با ایران ادامه خواهد داد. این امر در پی اختلافات ترکیه و آمریکا شدت گرفت تا جاییکه دولت ترامپ نیز با درپیش گرفتن سیاست هایی موجب سقوط ارزش پول ملی ترکیه و تلاطم در بازار های اقتصادی این کشور شد. روز گذشته وزیرخارجه ترکیه اعلام کرد با ایران و سه کشور دیگر با پول ملی تجارت می کنیم. ترکیه در دور سابق تحریم‌های بین المللی علیه ایران (پیش از برجام) از تنفسگاه های اصلی ایران برای دور زدن تحریم ها بود و تاوان آن را هم به شکل دستگیری و محاکمه رییس سابق " هالک بانک" ترکیه داده است و این موضوع هم اینک نیز یکی از اختلافات جدی بین آنکارا و واشنگتن است.

روسیه : روسیه در مذاکراتی با آمریکا پیشنهاد داده بود که به جای تحریم اقتصادی، برای نیرو‌های نظامی ایران محدودیت‌های جغرافیایی اعمال شود. اما این پیشنهاد بی درنگ از طرف آمریکایی‌ها رد شده است.  در عین حال رهبران روسیه نمی‌خواهند همه راه‌های ارتباطی‌شان با ایران را خراب کنند. روسیه اگرچه باید به جهت اقتصادی از کاهش عرضه نفت ایران خوشنود شود، اما همسویی منافع روسیه با ایران در سوریه از یک­ طرف و تلاش­های روسیه برای افزایش همکاری­های تجاری با ایران، از مهم­‌ترین دلایل پاسخ منفی روسیه به تصمیم ترامپ است. روز گذشته مقامات ارشد این کشور اعلام کردند که تحریم های امریکا غیر قانونی است و ما به تجارت با ایران ادامه می دهیم .

عراق : حیدر العبادی نخست وزیر عراق به صراحت اعلام کرده است که با وجودی که کشورش مخالف تحریم‌های اعمالی آمریکا علیه ایران اما این کشور به خاطر منافع ملی خود تحریم‌ها را رعایت خواهد کرد. این موضع گیری نخست وزیر عراق با واکنش برخی احزاب و شخصیت های شیعه عراقی مواجه شده که خواهان حمایت از ایران هستند. براین اساس موضع عراق درقبال اختلافات بین ایران و آمریکاست تنها میانه روی است و نه میانجی گری و دولت بغداد می‌کوشد حتی‌المقدور از دامنه اختلافات این دو کشور بیرون باشد. این کشور دومین کشور صادر کننده کالاهای ایرانی است که باید دید در صورت اعمال تحریم های 13 آبان و شدت یافتن آن پس از تحریم‌های نفتی و بانکی موضع دولت بغداد در قبال احتمال دور زدن تحریم‌ها از سوی ایران از کانال عراق به چه شکلی خواهد بود.

افغانستان: دولت افغانستان درصدد است تا تجارت دوجانبه خود با ایران را از گزند تحریم ها دور نگه دارد و برای این منظور با آمریکایی ها مذاکره نیز کرده است. ایران دالانی مهم برای نفس کشیدن و ارتباط افغانستان با جهان بیرون است و در صورتی که دولت کابل بخواهد در اثر فشارهای آمریکا تجارت دوجانبه خود با ایران را بر وفق تحریم های یکجانبه آمریکا تنظیم کند، خود را از بسیاری از ظرفیت‌های تجارت و همسایگی با ایران محروم خواهد کرد.

پاکستان: تغییر دولت احتمالی در پاکستان امیدهایی را برای ایران درباره موضع مستقل و حتی مخالف اسلام آباد در قبال تحریم های آمریکا علیه ایران ایجاد کرده است. در این میان " عمران خان" که می تواند نخست وزیر احتمالی آینده پاکستان باشد دیدگاه مثبتی نسبت به ایران دارد هر چند که عربستان سعودی به مدد دلارهای نفتی و کمک‌های سالانه به دولت پاکستان نفوذ قابل توجهی در این کشور دارد اما باید دید تغییر دولت این کشور تا چه اندازه می تواند موضع پاکستان را در قبال تحریم های ایران به سمت همکاری بیشتر تغییر دهد.

 آذربایجان: از آنجا که روابط اقتصادی ایران  و دولت آذربایجان در اندازه ای نیست که برای باکو دردسر ایجاد کند به همین منظور تا کنون به صورت رسمی موضعی در قبال تحریم‌های آمریکا علیه ایران اتخاذ نکرده است. اما از آنجا که  در مسایل منطقه‌ای و جهانی موضع خود را  به صورتی محتاطانه به ایالات متحده آمریکا و اسراییل نزدیک کرده است به همین خاطر دور از ذهن نیست که آذربایجان نیز در فقره تحریم‌ها انتظارات آمریکا را تامین کند.

ارمنستان: ارمنستان ایران را یک دروازه مهم برای تامین انرژی و دیگر مایحتاج خود می‌داند و روابط نزدیکی بین ایروان و تهران برقرار است. ضمن اینکه این کشور در مراودات اقتصادی خود با جهان به طور کامل از روسیه متابعت می کند. با وجودی که حجم تجارت خارجی با ارمنستان رقم چندان قابل اعتنایی نیست اما می تواند در دور جدید تحریم‌ها از سوی ایران به عنوان کانالی برای دور زدن تحریم‌ها مورد استفاده قرار گیرد.

ترکمنستان: دولت ترکمنستان نیز تا کنون به صورت رسمی در قبال تحریم‌های آمریکا موضع‌گیری نکرده است.

کشورهای عربی: در میان کشور های عربی، عربستان سعودی، امارات و بحرین به شکل آشکاری در جنگ اقتصادی بین آمریکا و ایران جانب دولت ترامپ را گرفته اند. این در حالی است که امارات به صورت سنتی و طی 2 دهه گذشته یکی از بزرگ ترین شرکای تجاری ایران محسوب می شود. سه کشور دیگر منطقه یعنی قطر، کویت و عمان موضع بینابینی دارند و تلاش دارند ضمن حفظ رابطه حسنه با ایران و عربستان در دعوای بین آمریکا و ایران بی طرف بمانند. کشور عمان اما نقش یک میانجی را بین ایران و آمریکا بازی کرده و حتی در هفته های گذشته نیز گزارش هایی مبنی بر فعال شدن دوباره عمان برای کاهش اختلافات تهران – واشنگتن منتشر شده است.

هند : هند نیز به علت اینکه به دنبال ایجاد روابط اقتصادی محکم‌­تر با ایران است، به احتمال بالا بازگشت تحریم‌ها را رد خواهد کرد. به طور مثال خریداران هندی نفت ایران اعلام کرده‌­اند، تا زمانی که اتحادیه اروپا به برجام پایبند بوده و ایران را تحریم نکند، پول نفت ایران را به یورو پرداخت خواهند کرد. بنابراین، این کشورها نیز احتمالا از صف خریداران نفت ایران کنار نخواهند رفت.

چین: پیش­‌بینی‌­های کارشناسان نشان می­دهد که به طور کلی مشتریان آسیایی برای دور زدن تحریم‌های نفتی ایران، به شیوه پرداخت پول نفت ایران با ارزهای غیردلاری روی خواهند آورد .روسیه و چین نقض برجام را به طور کامل رد خواهند کرد. با وجود اینکه می­‌تواند عرضه کنندگان جایگزینی برای تقاضای نفت خود پیدا کند، اما به دلیل حجم تجارت بالای بین ایران و چین، تمایل بسیار کمی برای انجام این کار دارد.

کره جنوبی و ژاپن: تحلیل شرایط حاکم بر روابط بین کره جنوبی و ژاپن با آمریکا نشان می‌­دهد که این دو کشور به دلیل اقدامات آمریکا در کنترل شرایط شبه جزیه کره و مذاکره با کره شمالی، از آمریکا حمایت کرده و خرید نفت خود از ایران را کاهش خواهند داد.

موضع اتحادیه اروپا در قبال تحریم های نهایی

کشورهای اروپایی تاکید کرده‌اند که توافق هسته‌ای را حفظ خواهند کرد. اما از آنجا که تحریم‌های آمریکا دارای ویژگی فراملیتی هستند و افراد و شرکت‌های غیرآمریکایی را نیز محدود می‌کنند. به همین دلیل سیاست‌گذاران اروپایی باید برای مقابله با چالش‌های بازگشت فوری تحریم‌ها، زمینه‌های فنی و سیاسی لازم را برای ادامه فعالیت شرکت‌های اروپایی با ایران فراهم آورند.

برخی دیگر از شرکت‌ها نیز می‌توانند با انجام مبادلات خود از طریق یورو تحریم‌ها را دور بزنند. اما بسیاری از این شرکت‌ها باید میان تجارت با آمریکا و ایران یکی را انتخاب کنند. در صورتی که تصمیم بگیرند فعالیت‌های خود با ایران را ادامه دهند، برای پرداخت‌هایشان دچار مشکل خواهند شد.

اتحادیه اروپا فضای کوچکی برای مانور در این شرایط دارد. یکی از گزینه‌هایی که پیش روی شرکت‌های اروپایی قرار دارد، احیای «مقررات مسدود کردن» تاثیر تحریم‌هاست که در سال ۱۹۹۶ وضع شده و هدف آن حفاظت از شرکت‌های اروپایی در مقابل تحریم‌های آمریکاست. این مقررات که حدود ۲۰ سال پیش در پارلمان اروپا به تصویب رسید می‌تواند به شرکت‌های اروپایی تضمین لازم برای ماندن در ایران را بدهد و عامل مهمی در حفظ برجام و منافع اقتصادی اروپا در ایران است.

پیش‎تر هم شرکت‌های اتحادیه اروپا با استفاده از این مقررات توانستند رابطه تجاری خود با چین را در دوران تحریم حفظ کنند. در آخرین اقدام اروپایی ها ضمن حمایت های سیاسی در حفظ برجام، قول داده اند که کانال مالی ایجاد کنند تا به واسطه آن ایران بتواند با تمامی کشورهای عضو اتحادیه اروپا تجارت نفت و کالا داشته باشد.

در چنین شرایطی، میزان همکاری هند و اتحادیه اروپا با آمریکا تعیین کننده خواهد بود. در صورت ادامه همکاری اتحادیه اروپا با ایران ، رشد بخش نفت در سال جاری به منفی ۱۰ درصد و درصورت عدم همکاری اروپا با ایران، به منفی ۱۸ درصد خواهد رسید.