بخش صنعت، معدن و تجارت در ايران به جهت دارا بودن بیشترين سهم در اقتصاد، به عنوان پیشران اقتصاد كشور دارای اثرات پسین و پیشین گستردهای با ساير بخشهای جامعه است. ايران با داشتن مزيتهای نسبي مناسب و با الهام از الگويي اثربخش برای تدوين و اجرای سیاستهای مناسب به روشني ميتواند در مسیر صنعتي شدن و تولید با ارزش افزوده بالا حركت نموده و در رديف كشورهای نوظهور صنعتي قرار گیرد.

هدف گذاری برنامه های ارائه شده عمدتاً بر محور تحقق اصل حمايت هدفمند از تولید و صنايع تولیدی و رقابت پذير نمودن بخش صنعت، توجه ويژه به تسهیل تجاری و توسعه تجارت داخلي، رعايت كیفیت ارائه خدمات بازرگاني و همچنین تنظیم بازار با رويکرد آرامش بخشي اجتماعي و اقتصادی، كاهش نوسانات بازار و تأمین مايحتاج عمومي و اقلام اساسي حساس و ضروری، به ويژه برای اقشار آسیب پذير با بهره گیری از نیروی انساني و همکاران صديق و خدمتگزار است.

حمايت هدفمند از تولید كالای ايراني منجر به توانمند سازی فعالان بخش شده و موجب مقاوم تر نمودن كشور در برابر تکانه های محیطي و اقتصادی و تحقق اهداف اقتصاد مقاومتي و تحق الگوی پیشرفت ايراني ـ اسلامي در بخش صنعت، معدن و تجارت است.

در اين راستا عمده ترين سهم و نقش، بر دوش بخش واقعي اقتصاد و بخشهای صنعت، معدن و تجارت جايگاه محوری و پیشران را عهده دار است. به اين اعتبار، برای هر بخش به مؤلفه های برنامه ريزی، شامل تحلیل وضع موجود، هدفگذاری كلي و كمي، تعیین راهبردها و همچنین برنامه های اجرايي در راستای راهبردهای جداگانه توجه شده است.

با توجه به شرايط حساس كنوني جامعه به لحاظ اقتصادی، اشتغال و ساير تنگناهای موجود در شرايط تحريم، بخشي از اين برنامه تحت عنوان برنامه های اجرايي موضوعات خاص در بخش صنعت، معدن و تجارت به صورت ويژه، تدوين و تأكید شده است تا در صورت اخذ رأی اعتماد از نمايندگان محترم مجلس شورای اسلامي، در قالب پروژه های ويژه با استفاده از تیم اجرايي توانمند در زمانبندی مشخص سازماندهي و سريعاً با مشاركت نخبگان و خبرگان علمي، صنعتي، معدني و تجاری و نهادها و تشکلهای بخش خصوصي اجرايي شود.

برنامه تقديمي كه از اسناد تکلیفي و بالادستي و با توجه به شرايط و واقعیت ها و فرصتهای پیش روی كشور، به دور از هرگونه اغراق و بزرگنمايي با زحمات تیم متخصص و متعهد و باتجربه در حوزه های صنعتي، معدني و تجاری و ساير بخشها تهیه شده است، رجاء واثق دارد با اتکال به خداوند متعال و با حمايتهای نمايندگان محترم مجلس شورای اسلامي، هماهنگي ساير دستگاههای اجرايي كشور، تشکلها و بخش خصوصي فعال به اجرا درآمده و طي مدت باقيمانده از دوره دولت دوازدهم، گامهای مؤثری در جهت رونق اقتصادی و آباداني میهن عزيزمان برداشته شود.

اهم نقاط قوت بخش صنعت:

● وجود عزم و اراده ملي برای رفع مشکلات اقتصادی حادث شده و هماهنگي دولت و مجلس برای حمايت از سیاستها و برنامه های كارگشا

● وجود امکانات و زيرساختهای لازم و جذابیت نرخ بازگشت سرمايه در سرمايه گذاری مستقیم خارجي و موقعیت جغرافیايي، اقلیمي و استراتژيک

● برخورداری از نیروی انساني تحصیلکرده و ماهر (رتبه پنجم جهان در دارا بودن فارغالتحصیلان فني مهندسي و علوم)

اهم نقاط ضعف:

● وجود مشکلات مديريتي در برخي از بخشهای صنعتي و معدني و ضعف نگرش سیستمي، استراتژيک و عدم انسجام بین بخشي

● پايین بودن اعتماد عمومي به تولیدات ملي

● پايین بودن بهرهوری عوامل تولید، نامتناسب بودن توزيع صحیح و فرآيند محور منابع عمومي دولت

● ضعف در انسجام بین بخشهای تأمین (تولید و واردات و تجارت)

● عدم توجه به آمايش سرزمیني در انجام سرمايه گذاری های انجام شده در بخش صنعت

فرصتهای موجود در صنعت

● موقعیت ممتاز و استراتژيک جغرافیايي كشور

● برخورداری از صنايع مادر و تخصصي و تنوع تولید در بخشهای مختلف كشور

● برخورداری از نیروی انساني دارای قابلیتهای حرفهای و انساني

● رشد صادرات كالای ايراني در پي افزايش نرخ ارز و فرصت جايگزيني كالای ساخت داخل و اصلاح الگوی مصرف

اهم تهدیدها در بخش صنعت

● بهره وری پايین و تعطیلي برخي از واحدهای تولیدی و همچنین تولید با ظرفیت پايین در برخي واحدها

● عدم وجود بخشهای تخصصي، محاسبه و بررسي سهم تأثیرگذاری فعالیتهای حوزه های صنعتي برای پايش به موقع اطلاعات و كاهش و يا افزايش اقدامات حمايتي مؤثر حاكمیتي

● محدوديت های صادراتي، به ويژه در فروش نفت و كاهش درآمد ارزی

● محدوديت در نقل و انتقالات مالي

● ضعف در هماهنگي كامل سیاستهای نظام بانکي با سیاستهای توسعه و حمايت از تولید

● غفلت از روزآمد سازی و بازسازی تکنولوژيک در بخشهايي از صنايع تولیدی

● غیررقابتي و انحصاری بودن برخي از بخشهای تولیدی كشور

اهداف کلي:

● ارتقاء بهره وری كل عوامل تولید

● افزايش رقابت پذيری صنعتي كشور

● افزايش سهم ارزش افزوده صنعتي از تولید ناخالص داخلي در راستای صنعتي نمودن كشور و ارزش افزوده صنعتي كشور در ارزش افزوده صنعتي جهان

● افزايش سهم و نقش بخش خصوصي در فعالیتهای بخش صنعت و كاهش تصدی گری دولت

● افزايش سهم تولیدات با فن آوری متوسط و بالا در ارزش افزوده و صادرات صنعتي كشور و توجه به تولید و تجارت نوين

● توسعه اشتغال پايدار در بخش صنعت

● افزايش جذب مشاركت و سرمايه گذاری خارجي

● پیوستن به زنجیره ارزش جهاني صادرات با رويکرد صادرات محور و پايداری صادرات

● ارتقای شاخص های زيست محیطي در راستای دستیابي به اهداف توسعه صنعتي كشور

راهبردهای توسعه بخش صنعت:

به منظور دستیابي به اهداف ترسیم شده، راهبردهای توسعه بخش صنعت به شرح زير ارايه ميشود:

• بهبود محیط سرمايه گذاری و فضای كسب و كار
• توسعه و تقويت بنگاههای تولیدی و ارتقاء توان رقابت پذيری بنگاهها
• ارتقاء بهره وری عوامل تولید
• توسعه سرمايه گذاری داخلي و خارجي
• حمايت از تولیدات داخلي به صورت هدفمند با رعايت اصل رقابتي شدن
• توسعه فن آوری تولید، حركت از مونتاژ كاری به نوآوری با تحقیق و توسعه
• رعايت كامل اصول زيست محیطي در توسعه صنعتي
• توسعه تجارت و تعاملات بین المللي با مشاركت بنگاههای داخلي و خارجي
• توسعه خوشه ها و شبکه های تولیدی و صادراتي بر محور صنايع پیشران

برنامه های اجرایي برای تحقق راهبردها:

به منظور دستیابي به اهداف كالن و راهبردهای فوق، برنامه های اجرايي به شرح ذيل تعريف

شده اند:

الف - بهبود محیط سرمایه گذاری و فضای کسب و کار:

● ارائه تمامي خدمات وزارتخانه و سازمانهای تابعه به صورت الکترونیکي با اولويت صدور مجوزها در قالب طرح هدايت سرمايه گذاری و تولید

● شناسايي قوانین و مقررات بازدارنده تولید و پیگیری مراحل اصلاح آنها

● طرح به روزرساني ظرفیت های تولید و روزآمد نمودن آمار و اطالعات بخش

● توسعه شبکه يکپارچه اطلاعاتي برای دسترسي عموم ذينفعان به اطلاعات ذيربط و درگاه های اطلاع رساني

● تکمیل و راه اندازی سامانه رهگیری و رديابي الکترونیکي كاال

● توسعه خدمات نرم افزاری صنايع كوچک در شهركهای صنعتي كشور از طريق ايجاد و راه اندازی 97 مركز خدمات فن آوری و كسب و كار، دفاتر كار مجازی و ارائه خدمات مشاورهای فني، مهندسي و مديريتي

● شفاف سازی و اطلاعرساني تمامي خدمات/ فعالیت های قابل ارائه به بخش خصوصي برای سرمايه گذاری در كشور

توسعه و تقویت بنگاههای تولیدی و ارتقاء توان رقابتپذیری بنگاهها

● نهايي نمودن سند استراتژی توسعه صنعتي با همکاری و مشاركت ساير دستگاههای دولتي و خصوصي مرتبط

● بازنگری، تکمیل و به روزرساني برنامه راهبردی وزارت متبوع

● بازنگری در سیاستهای تجاری و نظام تعرفه ای

● به روزرساني و تکمیل فهرست كالايي توانمند سازی ساخت داخل موضوع مصوبه هیأت محترم وزيران به شماره 26125/ت48462هـ مورخ 77/29/7939 درخصوص عدم خريد كاالهای وارداتي مشابه ساخت داخل

● تأمین و توسعه زيرساختهای فیزيکي )شهركها و نواحي صنعتي( مطابق با ضوابط ملي آمايش سرزمین

● ارائه تسهیلات كارآفريني به بنگاههای كوچک و متوسط با نرخ ترجیهي يا تخصیص يارانه مناسب

● حمايت از تشکیل و توسعه كنسرسیومها

● حمايت از تولید و توسعه صنايع منتخب

● ايجاد و برقراری كارگروههای تخصصي در هر رشته كالايي و خدماتي با حضور خبرگان و نخبگان

● حمايت از شركتهای دانش بنیاني كه قابلیت قرار گرفتن در زنجیره تأمین شركتهای بزرگ كشور را در قالب مکانیزم به همرساني (Matchmaking ) دارا مي باشند.

 

ارتقاء بهره وری عوامل تولید:

● حمايت از بهره وری عوامل تولید، تحقیق و توسعه و سرمايه های انساني و داده های تلفیقي

● توجه عمیق و جدی به آموزش و ارتقاء كیفیت نیروی انساني و تربیت متخصصین به عنوان مهمترين عامل بهره وری

● استقرار سامانه هدايت و اندازه گیری عوامل تولید

توسعه سرمایه گذاری داخلي و خارجي:

● حمايت از جذب سرمايه گذاری خارجي

● اعطای تسهیلات به سرمايه گذاران خطرپذير از طريق صندوقهای حمايت از تحقیقات و توسعه الکترونیک

● اجرای طرحهای سرمايه گذاری با مشاركت بخش خصوصي از طريق سازمان گسترش و نوسازی صنايع ايران

● حمايت از اجرای همايش های بین المللي در زمینه معرفي ظرفیت های سرمايه گذاری، جذب سرمايه گذاری در بخش و توانمندی های تولیدی و صادراتي

● ايجاد شبکه واحد اطلاع رساني استاني و ملي به منظور حمايت از سرمايه گذاران

● پیگیری حقوق مالکیت صنعتي

● سنجش و رتبه بندی اعتباری بنگاههای خرد، كوچک و متوسط

● فراهم نمودن زمینه های الزم برای سرمايه گذاری مستقیم بنگاههای خارجي كه بیش از 92 درصد بازار محصولات وارداتي يک محصول (كالا يا خدمات) مشخص در كشور را دارا هستند.

حمایت از تولیدات داخلي:

● تقويت و افزايش اختیار كارگروه های ملي حمايت از تولید داخلي و ستادهای متناظر استاني

● حمايت از توسعه برندهای تولیدی داخلي و بین المللي شدن آنها

● حمايت و مشاركت در برگزاری نمايشگاههای خارجي

● پشتیباني از ارتقاء توان رقابتي صنايع كوچک و متوسط از طريق توسعه خوشه ها و شبکه ها

● تسهیل فرآيند بررسي و اعطای تسهیلات به واحدهای تولیدی و خدماتي

● توانمندسازی و بهره گیری از تشکل های تخصصي

 

توسعه فن آوری تولید، حرکت از مونتاژ کاری به نوآوری با تحقیق و توسعه:

● حمايت از استقرار صنايع پیشرفته و شركتهای دانش بنیان

● ايجاد و حمايت از شركتهای خدمات مشاورهای، مهندسي و اجرايي برای نوسازی صنايع ايران

● حمايت از شکل گیری انجمنهای تخصصي مراكز پژوهشي بخش صنعت

● پشتیباني از ايجاد و فعالیتهای تحقیق و توسعه در واحدهای تولیدی و افزايش سهم تحقیق و توسعه در هزينه های بنگاههای تولیدی

● هدايت فعالیتهای طرحهای پژوهشي و مهندسي برای كاربردی شدن و در جهت تقويت ارتباط بخش صنعت و دانشگاه و حمايت از پروژه ها و پايانه های دانشگاهي و تحقیقاتي

● حمايت از طرحهای تحقیق وپژوهش برای افزايش راندمان واحدهای تولیدی و خدماتي

● مطالعه و بررسي نیازهای آموزشي، مهارتي و فنآوری مورد نیاز صنايع و معادن برای پیشنهاد به وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری و استفاده از ظرفیت های دانشگاه صنايع و معادن، سازمان مديريت صنعتي و مؤسسه مطالعات و پژوهش های بازرگاني

● افزايش سهم طرحهای گسترش فنآوری و صنايع پیشرفته در تسهیالت اعطايي به بنگاهها

● تعامل و مبادله دانش و فنآوری با كشورها و شركتهای برتر خارجي

● حمايت از فعالیتهای تحقیق و توسعه در بنگاههای اقتصادی، به ويژه واحد های صنعتي

 

رعایت کامل اصول زیست محیطي در توسعه صنعتي:

● بهبود و كارآمد سازی مديريت ايمني، بهداشت، محیط زيست و انرژی (HSEE)

● حمايت از ايجاد و توسعه واحدهای مديريت و بازيافت پسماندهای الکتريکي و الکترونیکي

● اجرای پروژه های اصلاح الگوی مصرف آب در بخش (با اولويت صنايع آب بر)

● بازسازی و نوسازی صنايع، به ويژه صنايع انرژی بر

● حمايت از ايجاد تصفیه خانه های پساب های صنعتي

● اجرای پروژه های ويژه در راستای بهینه سازی مصرف انرژی، از جمله پیگیری:

o طرح نوسازی ناوگان خودروهای تجاری سنگین كشور

o حمايت از تولید محصولات كم مصرف و پربازده

o اجرای طرح جايگزين ماشین آلات كشاورزی فرسوده با محصولات پر بازده و كم مصرف داخلي

 

توسعه تجارت و تعاملات بین المللي با مشارکت بنگاه های داخلي و خارجي:

● تعمیق و گسترش ديپلماسي تجاری با هدف بسترسازی و پوشش حمايتي از بنگاهها با اولويت كشورهای منطقه، مسلمان و آسیايي

● پشتیباني از تشکیل كنسرسیومهای صادراتي متناسب با بازار هدف برای بهینه سازی مقیاس و رقابت سازنده

● حمايت از حضور فعال بنگاه های داخلي در مناسبتها و تعاملات بین المللي تجاری

● سیاستگذاری درخصوص پیمانها و موافقتنامه های منطقه ای و بین المللي در حوزه صادرات و استقرار تعرفه های ترجیحي با كشورهای هدف

● پشتیباني و هدايت تولید صادرات محور، به خصوص صنايع پیشرفته و دانش بنیان

 

توسعه خوشه ها و شبكه های تولیدی و صادراتي بر محور صنایع پیشران:

 

● حمايت از واحدهای صنعتي از محل طرح كمک به نوسازی و تجديد ساختار صنايع

● نوسازی واحدهای صنعتي كوچک و متوسط