بهای ارز در بازار تهران این روزها با نوسانات سریع و تندی روبرو است. آنطور که رییس جمهور کشورمان در نشست مطبوعاتی خود با خبرنگاران در حاشیه نشست سازمان ملل اعلام کرده ملاک ارزیابی نرخ ارز در ایران بازار غیررسمی نیست و آنچه ملاک محسوب می شود بازار دوم یا ارز سامانه نیما است.

در این رابطه کارشناسان با درست دانستن این گفته معتقدند با این حال دولت باید تمام توان خود را به کار گیرد که بازار غیررسمی را نیز با تعادل روبرو کند چراکه به دلایل مختلف وجود بازار آزاد در کنار بازار رسمی باعث بروز رانت و فساد خواهد شد.

اگزیم نیوز در گفتگو با کارشناسان و صاحبنظران اقتصادی مختلف به بررسی وجوه بروز رانت و فساد و عدم تعادل اقتصادی در نتیجه رشد قیمت ارز در بازار غیررسمی پرداخته که در این گزارش به اختصار به برخی از این ابعاد اشاره می شود.

در این رابطه یک عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در گفتگو با اگزیم نیوز معتقد است دولت باید یک برنامه کوتاه مدت برای سامان دهی وضعیت بازار طراحی کند زیرا اگر این شرایط به ثبات نرسد می تواند در بلندمدت اثرات بیشتری از خود بر جای بگذارد.

به گفته کریمی اگرچه اغلب معاملات اصلی و حیاتی کشور بر مبنای ارز بازار ثانویه صورت می گیرد و بازار غیررسمی محلی برای سفته بازان ارزی شده اما قیمت های این بازار به کل اقتصاد سیگنال می فرستد و در بسیاری قسمت ها به خصوص کالاهای وارداتی شاهد رشد بی رویه قیمت ها هستیم.

وی در ادامه به رانتی که از محل اختلاف قیمت ارز رسمی و غیررسمی ایجاد شده اشاره کرد و گفت دولت باید تدابیری بیندیشد و قیمت ها را در بازار ارز غیررسمی بشکند. به گفته وی استارت یک اقدام خوب و به موقع می تواند به سرعت باعث شود ارزهایی که اکنون در خانه ها پنهان شده راهی بازار شده و این موضوع سرعت تعدیل بازار را افزایش خواهد داد.

دکتر علی اکبر نیکواقبال اقتصاددان و صاحبنظر مسایل اقتصادی در این رابطه با اشاره به ماهیت دو بازار ارز آزاد و ثانویه در گفتگو با اگزیم نیوز گفت: باید بین این دو بازار تفکیک قایل شد و نباید وقتی درباره ارز صحبت می کنیم حکم واحد بدهیم.

این استاد دانشگاه با اشاره به این که بازیگران این دو بازار ماهیتا از قوانین خاص خود تبعیت می کنند افزود: قانون فعالان بازار ثانویه کسب سود بیشتر و سفته بازی است و قانون فعالان بازار ثانویه تأمین ارز مورد نیاز تولید و رونق اقتصادی و یا عرضه ارز برای رونق چرخه های تولید. با این حال یک نگرانی عمده وجود دارد و آن اثری است که بازار ازاد روی فعالان بازار ثانویه به خصوص عرضه کنندگان می گذارد.

وی در این رابطه به دو خطر اشاره کرد و گفت طی ماه های اخیر تنها عاملی که مانع از عرضه ارز برخی فعالان تولیدی صادرکننده در سامانه نیما شده اختلاف قیمت ارزی دو بازار بوده است. نیکواقبال ادامه داد البته دولت با دستورالعمل ها و بخشنامه های محکمی که در این مدت صادر کرده تلاش کرده این مشکل را برطرف کند اما باید دانست که اجبار همیشه جواب نمی دهد و باید ریشه مشکل را خشکاند.

وی با اشاره به صحبت های اخیر رییس کل بانک مرکزی افزود: همتی با ارایه آماری اخیرا اعلام کرد که از 19 میلیارد دلار صادرات غیرنفتی در 5 ماهه اول امسال ارز مربوط به 16 میلیارد دلار به کشور بازنگشته است. وی نتیجه گیری کرد این موضوع می تواند به دلیل نگرانی و یا بی علاقگی فعالان صادراتی به فروش ارز خود در سامانه نیما باشد در شرایطی که اختلاف قیمت بی دو بازار در برخی روزها به بالاتر از 10 هزار تومان نیز رسیده است.

در این رابطه رییس کنفدراسیون صادرات ایران نیز با انتقاد از قیمت گذاری ارز 4200 تومانی در فروردین ماه امسال به خساراتی اشاره کرد که این سیاست برای اقتصاد کشور به همراه داشت. به عقیده لاهوتی در آن شرایط بخش زیادی از ارز کشور از مسیر خود منحرف شد و این موضوع به تشدید قدرت بازار آزاد ارز انجامید درحالیکه دولت برنامه ای برای بازار غیررسمی نداشت.

وی در ادامه با تعمیم دادن این موضوع به شرایط کنونی افزود در حال حاضر نیز اختلاف قیمتی بین بازار ارز ثانویه و بازار آزاد بالا است و ممکن است در آینده معلوم شود چه حجمی از ارز از مسیر خود منحرف شده است. وی در ادامه با اشاره به این که نباید اختلاف بین قیمت دو بازار از یکی دو درصد بیشتر باشد افزود: بازار به قیمت ارز غیررسمی بیشتر توجه دارد و این موضوع باعث شده به رغم همه بخشنامه ها زندگی مردم تحت الشعاع قرار بگیرد.

نایب رییس اتاق بازرگانی ایران اما در این رابطیه با انتقاد از ساز و کار موجود و اختلاف قیمت موجود بین بازار ارز رسمی و غیررسمی می گوید من معتقد به حذف بازار ثانویه نیستم اما موافق هم نیستم که دولت ارز خود را با قیمت یارانه ای در این بازار به هدر بدهد.

پدرام سلطانی معتقد است باید به مدار عرضه و تقاضا برگردیم و اجازه بدهیم بازار تعیین کننده نرخ ارز باشد در این صورت قیمتی که تعیین می شود نرخ تعادلی و بر مبنای واقعیت های اقتصادی است و در عوض می توان با سیاست های حمایتی از اقشار آسیب پذیر هم حمایت کرد.

به گفته وی دولت باید در نحوه تخصیص ارز در شرایط کنونی تجدید نظر کند در غیر این صورت امیدی به حل مشکلات از طریق بخشنامه ها نیست. به گفته وی دولت باید بازار را آزاد بگذارد و در عوض از منابع ناشی از فروش ارز بر مبنای قیمت واقعی به دو قشر یارانه بپردازد؛ دهک های ضعیف اقتصادی جامعه و تولیدکنندگان. در عوض صادرکنندگان قطعا با میل و رغبت ارز خود را در بازار عرضه می کنند و شرایط برای شکست قیمت های غیرواقعی نیز فراهم خواهد شد.

در این بین اما کبیری عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز بالا بودن اختلاف قیمتی بین دو بازار را عاملی برای عدم عرضه ارز از سوی صادرکنندگان در سامانه نیما دانست.

وی قیمت کنونی ارز را ناشی از مسایل روانی دانست و در عین حال از دولت بابت این که فرایند آزادسازی قیمت را در سال های اخیر عملیاتی نکرده انتقاد کرد.

وی در ادامه با اشاره به غیرواقعی بودن قیمت های کنونی، خرید ارز توسط مردم را یک ریسک بزرگ دانست و تأکید کرد احتمال ترکیدن حباب دلار وجود دارد و اگر این اتفاق بیفتد می تواند زیان های زیادی را برای خریداران ایجاد کند.