بالاخره روز گذشته بازار ثانویه ارز شروع به کار کرده و قیمت کشف شده در اولین روز کاری این بازار در رقم 7 هزار و 523 تومان کشف نرخ شد که به عقیده کارشناسان با توجه به اختلاف قیمتی قابل توجهی که با بازار آزاد ارز دارد نشان از موفقیت این بازار در شروع کار دارد.

به این ترتیب بعد از سال ها انتظار سیاست تعیین نرخ ارز از طریق بازار واقعی با مکانیزمی شفاف و قابل رهگیری کلید خورد که در شرایط کنونی می تواند برای آرامش بازار ارز بسیار تعیین کننده باشد؛ هرچند باید این بازار از گذشته های بسیار دورتر آغاز می شد. به این ترتیب در کنار قیمت ارز دولتی که اکنون اندکی بالاتر از 4 هزار و 200 تومان است مکانیزم بازار تعیین کننده نرخ دوم خواهد بود که می تواند بازار سیاه ارز را برای همیشه برچیند. آنطور که ولی الله سیف رییس کل بانک مرکزی اعلام کرده این بازار روز گذشته با 20 درصد منابع ارزی صادرات بخش خصوصی فعال شده و توافق بین صادرکننده و واردکننده تعیین کننده نرخ ارز بوده است.

آنطور که مدیر کل سیاست ها و مقررات بانک مرکزی در این باره اعلام کرده صادرکننده ها می توانند 20 درصد از ارز ناشی از صادرات غیرنفتی را با واردکنندگان کالاهای گروه سوم مبادله کنند. به گفته کسرایی پور دو طرف می‌توانند هم از سامانه های تجارت وزارت صنعت، معدن و تجارت استفاده کنند که در این صورت ارز و ریال و امتیاز واردات صادرکننده مورد مبادله قرار می‌گیرد و یا اینکه این امکان در سامانه نیما نیز وجود دارد که این بخش از صادرکنندگان بتوانند ارز خود را در سامانه نیما به نرخ رقابتی که به صورت عرضه و تقاضا تعیین می‌شود بفروشند.

در این رابطه کارشناسان معتقدند بازار ثانویه ارز به زودی می تواند برای همیشه دخالت دولت ها را از تعیین نرخ ارز منتفی کرده و از طرفی شرایط را برای حضور همه گروه های ارزی فراهم سازد. به گفته آنها زمانی که صادرکنندگان غیرنفتی و متقاضیان ارز در این بازار حضور یابند و ارز خود را مورد مبادله قرار دهند مسیر تحرکات ارزی اولا قابل نظارت بوده و از طرف دیگر نیز می توان از سایر ابزارها از جمله مبادلات در بازارهای آتی ارز برای پیش بینی مسیرهای آتی قیمت ارز استفاده کرد که این دو موضوع یک تغییر جهت مهم برای فعالان اقتصادی است.

این در شرایطی است که انحراف منابع ارزی به سمت قاچاق نیز به شدت کاهش خواهد یافت و قطعا افراد و دارندگان ارز با توجه به از بین رفتن قدرت بازار سیاه ارز ترجیح می دهند ارز خود را از مسیرهای قانونی تأمین و مبادله کنند.

به عقیده کارشناسان شرط موفقیت این بازار اما آن است که مداخله ای در این بازار توسط دولت صورت نگیرد و دولت ناظر بر این بازار باشد. در این بین قیمت مکشوفه ارز در اولین روز کاری با اختلاف از قیمت های بازار سیاه تهران پایین تر بود که این موضوع نکته مهمی را در خود نهفته دارد و در فروپاشی حباب ارزی در بازار می تواند نقش مهمی را ایفا کند. البته برای قضاوت هنوز زود است زیرا روز گذشته تقاضای محدودی در این بازار ثبت شده بود و هنوز بازار به شکل واقعی فعالیت خود را آغاز نکرده است.

به عقیده کارشناسان در چنین فضایی دولت باید به سرعت شرایطی را فراهم کند تا نرخ ارز بر اساس قیمت های بازار ثانویه تعیین و اعلام گردد و فضای چند نرخی وجود نداشته باشد. البته ذکر این نکته ضروری است که دولت همچنان باید نرخ پایینی را برای کالاهای اساسی در نظر بگیرد اما لیست جدیدی از کالاهایی که باید از دریافت ارز دولتی محروم شوند را ارایه کند و خرید این ارز را به بازار ثانویه محول کند. بازار ثانویه در عین حال عامل بسیار مهمی برای انتقال ارز صادرات به بازار است چراکه صادرکنندگان با اطمینان از واقعی بودن قیمت ارز تمایل بالایی از خود برای ارایه ارز به بازار نشان می دهند.

در حال حاضر یکی از مشکلاتی که برای بازگشت ارز ناشی از صادرات وجود دارد نگرانی از قیمت خرید این ارز توسط دولت است که گلایه های زیادی را در این مدت با خود به همراه داشته اما باید گفت این مدل مشکلات مذکور را برطرف خواهد کرد.

کشور ما در حدود 40 تا 45 میلیارد دلار صادرات غیرنفتی را در طول سال ثبت می کند و رقمی تقریبا معادل با این نیز واردات داریم که بازار ثانویه ارزی می تواند با قیمت های تعادلی زمینه های مراودات ارزی بین این دو بخش را تقویت کند. البته در موضوع تقاضای ارز قضیه کمی متفاوت است؛ به عنوان مثال بخشی از ارز مثل ارز مسافرتی و یا ارز تحصیل و ... به بازار وارد می شود از طرف دیگر برخی واردکنندگان ارز خود را از دولت و با قیمت 4 هزار و 200 تومان دریافت می کنند که تمام این موضوعات در تعادل بازار باید در نظر گرفته شوند اما نکته حائز اهمیت شفافیت در این بازار است که این شفافیت ارزش بالایی برای بازار دارد.

در این میان اما نکته دیگر ارز در دست خانوار است. رقم دقیقی در این رابطه وجود ندارد اما برخی کارشناسان تخمین می زنند بیش از 20 میلیارد دلار ارز در دست مردم باشد که در صورتی که بازار سیاه ارز برچیده شود و بازار ثانویه از تمام اهرم های خود برای توازن بخشی به بازار استفاده کند ورود این میزان ارز به بازار می تواند سهم بسزایی در بازگشت ارزش پول ملی داشته باشد.

در این بین همانطور که در فوق اشاره شد صرافی ها در این بازار نقش واسطه بین عرضه و تقاضا را بر عهده دارند لذا به رسمیت شناختن فعالیت صرافی ها در این بازار از اهمیت زیادی برخوردار است.