نگاهی به میزان اجرای پروژه های عمرانی در کشور در سال های اخیر نشان می دهد برای تحول در فضای رونق اقتصادی در سال جاری باید شرایط برای محقق شدن پروژه های عمرانی فراهم گردد و سرمایه های مورد نیاز برای اجرایی شدن این پروژه ها به سرعت تأمین گردد.

با نگاهی به آمارها در حال حاضر دولت بیش از 70 هزار طرح نیمه تمام در دست اجرا دارد که اجرای این طرح ها مستلزم تأمین هزینه های مربوطه است با این حال رشد هزینه های جاری دولتی از یک طرف و کاهش سرمایه گذاری ها در سال های گذشته از سوی دیگر باعث شده تا طرح های عمرانی تقریبا نیمه تمام و ابتر باقی بماند. بخش زیادی از این طرح ها که توسط دولت دهم آغاز شده فاقد توجیه لازم است و از سویی با توجه به افزایش هزینه های بهره برداری از برخی طرح ها عملا آنها را از انتفاع خارج ساخته است.

با تمام این اوصاف به عقیده کارشناسان اکنون باید دولت با استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی شرایط را برای توسعه این طرح ها فراهم سازد. با این حال چالش مربوط به تأمین منابع مالی مورد نیاز برای اجرای این طرح ها از اهمیت زیادی برخوردار است. این مسأله بخصوص در شرایط کنونی که اقتصاد ایران در مواجهه با تحریم های جدید قرار خواهد گرفت شرایط ویژه ای را ایجاد خواهد کرد که اهمیت دارد دولت برای جلوگیری از رکود در پروژه های عمرانی شرایط ویژه ای را ایجاد نماید.

کارشناسان در این رابطه معتقدند دولت باید تمهیدات مالی مناسب را برای استفاده از تمام ظرفیت های مالی برای تأمین مالی این طرح ها فراهم کند. از تأمین منابع از کانال سیستم بانکی گرفته تا استفاده از ظرفیت های صندوق توسعه ملی و تخصیص ویژه اعتبارات بودجه ای و استفاده از تمام ظرفیت های بخش خصوصی. استفاده از منابع ناشی از سرمایه گذاری خارجی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

در این رابطه اسناد بالادستی کشور نشان می دهند بخش خصوصی از اهمیت بالایی برای توسعه و بهره برداری از طرح های عمرانی برخوردار است. در این رابطه یک عضو اتاق بازرگانی ایران با اشاره به توانمندی شرکت های خدمات فنی و مهندسی خواستار آن شد که دولت شرایط را برای فعالیت بخش خصوصی فراهم کند.

محسن چمن آرا با اشاره به این که اولین اتفاق خوبی که در کشور با شروع طرح های نیمه تمام رخ می دهد در واقع برگشت سرمایه هنگفت خوابیده در این پروژه ها به چرخه اقتصادی کشور است گفت: این اتفاق همچنین از استهلاک سرمایه نیز جلوگیری و موجب اشتغالزایی می شود.

چمن آرا در خصوص دلیل رکود و خواب طرح های عمرانی توضیح داد: نمایندگان به دلایل فشارهای موجود پروژه هایی را در جاهای مختلف کشور ایجاد کرده اند و دولت های مختلف هم به دلیل تامین نظر مردم پروژه های بسیار زیادی را کلید زده اند و در شروع کارها به فکر تامین سرمایه نبوده اند.
وی بیان کرد: باید برای انجام طرح های نیمه تمام ابتدا اولویت بندی صورت بدهیم که تنها پروژه های دارای توجیه اقتصادی به اتمام برسند، در این راستا بخش خصوصی در مقوله پیمانکاری و مشاوره امکان تکمیل تمام پروژه های نیمه تمام را از نظر اجرایی، فنی و بخشی از تامین مالی دارد.
عضو اتاق بازرگانی ایران ادامه داد: برای تامین سرمایه دولت، بخش خصوصی، بانک ها و بازارهای مالی باید پا به میدان بگذارند و همچنین می توان با فرهنگ سازی حتی سرمایه های کوچک را در خصوص تامین منابع مالی به کار بگیریم.

چمن آرا با اشاره به اینکه ابتدا باید استراتژی چگونگی تمام کردن پروژه های نیمه تمام توسط بخش تدوین شود، تصریح کرد: در پیوست بودجه حدود ۱۴ هزار پروژه نیمه تمام معرفی شده است، اما بر اساس بررسی اطلاعات حدود ۸۸ پروژه به صورت کامل موجود است که برای به میدان آوردن بخش خصوصی باید سامانه اطلاعات را به دست این حوزه بسپاریم.

وی در خصوص مطالبات بخش خصوص برای پیشبرد پروژه های نیمه تمام گفت: بخش خصوصی ظرفیت اجرایی کردن این طرح ها را دارد اما متاسفانه بانک های تمایلی ارائه تسهیلات در این خصوص ندارند و ما ناتظار ارائه تسهیلات داریم و همچنین بتوانیم از صندوق توسعه ملی نیز با سود مناسب در راستای اتمام پروژه ها بهره ببریم.

در این رابطه مشاور سازمان برنامه و بودجه نیز در خصوص طرح های نیمه تمام عمرانی، اظهار کرد: سابقه پروژه های نیمه تمام به سال های ۸۰ وقبل از آن بازمی گردد و این مسئله یک معضل قدیمی در اقتصاد کشور است.
موید حسینی صدر با بیان اینکه با اندکی تامل در می یابیم که طرح های نیمه تمام ضررهای اقتصادی فراوانی برای کشور دارد، افزود: ۶ هزار پروژه نیمه تمام عمرانی و ۶۵ هزار پروژه استانی نیمه تمام داریم که اگر میانگین پیشرفت آنها را ۵۰ درصد درنظر بگیریم در واقع به این میزان خواب سرمایه بدون ریالی ثمردهی داریم.

مشاور سازمان برنامه و بودجه ادامه داد: علاوه بر عدم النفع بودن این پروژه ها، باید استهلاک، مسائل نظارتی، افزایش هزینه ها را نیز درنظر گرفت و مهمتر از این موارد امید مردم است که با تردید مواجه شده و به نوعی عدم اعتماد را دربین افراد جامعه به وجود آورده است.
حسینی صدر گفت: در سال های گذشته به طور میانگین ۵۰ هزار میلیارد تومان بودجه برای پروژه های عمرانی داشتیم و هرسال حداقل ضرری که از سمت این طرح های نیمه تمام متوجه اقتصاد کشور می شود بالغ بر ۱۰۰ هزار میلیارد تومان است.
وی بیان کرد: در ۵ سال گذشته مصوباتی در این خصوص در مجلس ارائه شده است و باید ببینیم که تا چه حد دولت می تواند در این مقوله اعتماد سرمایه گذاران را جلب کند که در این راستا باید اقدام فرادستگاهی با همکاری دولت، مجلس، قوه قضاییه رسانه ها و نخبگان جامعه به سرانجام برسد.
مشاور سازمان برنامه و بودجه توضیح داد: بر اساس آمار بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار میلیارد تومان برای اتمام این پروژه ها سرمایه نیاز است که این پول در کشور ما موجود است، اما باید با مدیریت و هدایت این منابع به سمت پروژه ها مشکلات را حل و فصل کنیم.
حسینی صدر تصریح کرد: دولت در سطح کلان به ضرورت اتمام طرح های بیشمار پی برده است، لذا در راستای حمایت از این رویکرد توضیحات شفاهی و کتبی از طرف سازمان برنامه و بودجه با مجلس انجام شده و مجلس در بودجه ۹۷، تسهیلات خوبی در این زمینه درنظر گرفته است.
وی در پایان تاکید کرد: باید اطلاعات پروژه ها به صورت شفاف در دسترس قرار بگیرد و ستادی برای کمک به سرمایه گذاران تشکیل شود و همچنین استانداری ها اطلاعات را در اختیار سرمایه گذاران قرار داده و بانک ها نیز با توجه به اطلاعاتشان به مشتریانی که توانایی مالی دارند پیشنهاد مشارکت در این پروژه ها را بدهند تا مردم از این مسئله متنفع شوند.