وزارت اقتصاد، برنامه های پیشنهادی خود را برای تحول در نظام مالیاتی کشور در سال ۹۷ اعلام کرد که طبق آن، قرار است سه پایه جدید مالیاتی شامل مالیات بر مجموع درآمد، مالیات بر عایدی سرمایه با اولویت مالیات بر عایدی املاک و نیز مالیات بر سود سپرده بانکی اضافه شود.

در این بین اما کارشناسان نظرات متفاوتی در این رابطه دارند. برخی معتقدند این تصمیم برای اقتصاد کشور مناسب بوده و در حال حاضر در اغلب کشورهای توسعه یافته دنیا مالیات بر سود اعم از بانکی و یا سهام رایج است و این در حالی است که در کشور ما هم نرخ سود سپرده های بانکی بالا است و هم مالیاتی از آن دریافت نمی شود. به همین دلیل لازم است تا سیاست گذار اقتصادی نسبت به دریافت مالیات از سود بانکی اقدام کند.

در همین راستا نیز دولت اقدام به تعریف این پایه مالیاتی کرده است که در این راستا مثبت ارزیابی می شود. در مقابل برخی معتقدند اگرچه اخذ مالیات بر سود سپرده های بانکی به خودی خود اقدام مناسب و بجایی است اما در شرایط فعلی ممکن است نتیجه عکس بدهد چراکه تجربه کاهش نرخ سود سپرده های بانکی نشان داد که منابع بانکی ممکن است به سمت بازارهای موازی سوق پیدا کنند.

در این رابطه حیدر مستخدمین حسینی، اقتصاددان معتقد است با وجود تمام مزایایی که می‌توان برای وضع مالیات بر سود سپرده‌های بانکی برشمرد، در شرایط کنونی نظام بانکی کشور، پیگیری و اجرای چنین سیاستی با ملاحظات زیادی همراه است. به عبارت دیگر، هرچند که وضع مالیات بر سود سپرده‌های بانکی در شرایط عادی می‌‌تواند سیاستی مناسب ارزیابی شود، لیکن در وضعیت حاضر اتخاذ چنین رویکردی ممکن است در عمل به انحراف از اهداف سیاستگذار منجر شود.

وی معتقد است اگر این قانون در شرایط فعلی و با همین ویژگی‌ها که اکنون بر اقتصاد ما حاکم است، اجرا شود ممکن است بخشی از جامعه به سمت خرید ارز، سکه یا طلا گرایش پیدا کنند که نفعی برای اقتصاد کشور نخواهد داشت.

به گفته وی از گذشته و به واسطه عوامل متعددی از جمله تحریم ها شرایط سرمایه‌گذاری و بازدهی مناسبی در اقتصاد وجود ندارد. لذا به ‌دست ‌آوردن پول از کانال‌های غیررسمی، سفته‌بازی و دلالی راحت‌تر شده و به‌سختی می‌توان از کانال‌های صحیح کسب درآمد کرد. لذا در شرایط فعلی مالیات بر سود سپرده‌ها ممکن است مشکلات جدیدی را برای اقتصاد به وجود آورد.

این استاد دانشگاه گفت: میزان سرمایه گذاری ها در کشور باید تقویت شود و به همین دلیل مالیات بر سود سپرده ها ممکن است میزان مشارکت را در اقتصاد کاهش دهد.

وی در ادامه افزود: مالیات اساسا جهت گیری اقتصادی دولت ها را شکل می دهد و در ایران نیز همیشه تلاش بر این است از اقتصاد متکی به نفت فاصله بگیرد و بر مالیات بیافزاید. با این حال مالیات بر سود سپرده یکی از مواردی است که باید با تامل نظر و دقت کافی درباره آن صحبت کرد و آسیب شناسی جدی داشت و ببینیم مالیات های بخش های دیگر، چقدر توانسته است اثر توسعه ای بر اقتصاد کشور داشته باشد.

وی درباره منشا سپرده های بانکی گفت: این سپرده ها از درآمد و حقوق کارگر تا وارد کننده عمده شکل می گیرد که در قوانین نیز تکلیف مالیاتی برای هر کدام از این قشرها روشن شده است و بر همان اساس نیز، مالیات از آنها گرفته می شود.

در حقیقت این افراد بعد از کسر مالیات از درآمدهایشان، پول را داخل بانک می گذارند. مستخدمین حسینی ادامه داد: بعد از اینکه، افراد جامعه پول را در بانک گذاشتند، این بانک است که از وجوهی که جمع آوری کرده است، باید در چرخه سرمایه گذاری اش، استفاده کند و طرح های اقتصادی را اجرا و اشتغال ایجاد کند و به این شکل بر افزایش تولید ناخالص داخلی اثر گذار باشد.

وی همچنین درباره طرح اخذ مالیات از سود سپرده ها خاطرنشان کرد: این طرح هنوز توسط دولت یا مجلس شفاف نشده و درباره آن صحبت نشده است یعنی مشخص نیست از چه گروه هایی قرار است این مالیات اخذ شود.

در مقابل این نظر یک کارشناس مسایل بانکی معتقد است در کشورهایی که از سود مالیات دریافت شده اثرات مثبت مناسبی بر روی تولید و سرمایه گذاری ایجاد شده است و این کار مانع از رسوب منابع در سیستم بانکی و هدایت آن به سمت تولید و اشتغال شده است.

محمود فراهانی معتقد است بانک ها نقش بسیار مهمی در رشد اقتصادی دارند و در صورتی که محرک هایی تعریف شوند که چرخ اقتصاد را به حرکت وادار کنند می توانند به افزایش سرمایه گذاری منجر شوند به شرط آن که هدایت این منابع به سمت تولید تسهیل شود.

وی ادامه داد اقتصاد ایران یک اقتصاد بانک محور است و بازار سهام نفوذ کمی در اقتصاد دارد و به همین دلیل در چنین شرایطی باید به دنبال محرک هایی بود که پول از بخش بانکی خارج و به بخش تولید منتقل شود.

وی خاطرنشان کرد: وقتی اقتصاد ایران در حالت رکود بود، بانک ها با توجه به شرایطی که داشتند، جاذب سپرده ها با نرخ های بالا بودند. در چنین شرایطی باید سعی کرد پول ها را از بانک ها خارج و به بخش تولید تزریق کرد؛ یکی از راه های این مهم، هزینه سپرده گذاری را افزایش دهیم یعنی سپرده گذار احساس کند، سود کمتری از بانک دریافت می کند و به همین دلیل سپرده گذار، پول خود را به بخش تولید می برد.