افزایش حدود سه برابری عوارض خروج از کشور در لایحه بودجه پیشنهادی سال آینده در حالی به دستمایه نقد و طنز تبدیل شده که سهم آن در سبد هزینه های مسافران، چندان قابل توجه نیست. لایحه بودجه پیشنهادی 1397 کل کشور 19 آذر ماه تقدیم مجلس شورای اسلامی شد تا نخستین سند دخل و خرج دولت دوازدهم رونمایی شود؛ در این لایحه دولت پیشنهاد کرده است که عوارض خروج مسافر از کشور به حدود سه برابر میزان 750 هزار ریالی فعلی افزایش یابد.

در این لایحه درآمد حاصل از عوارض خروج مسافر از مرزهای کشور برای هر نفر 2 میلیون و 200 هزار ریال و عوارض خروج زائرین حج تمتع، عمره و عتبات عالیات نصف این رقم یعنی یک میلیون و یکصد هزار ریال پیش بینی شده است.
این رقم برای سفر دوم به میزان 50 درصد و سفرهای سوم و بیشتر به میزان 100 درصد افزایش در نظر گرفته است که مبلغ 400 هزار ریال از عوارض خروجی برای توسعه زیرساخت ها و تاسیسات گردشگری و حمایت از بخش میراث فرهنگی و صنایع دستی اختصاص می یابد.
در 24 ساعت گذشته که این افزایش در رسانه های خبری و مجازی بازتاب یافته، برخی رویکرد انتقادی در قبال آن در پیش گرفته اند در حالی که تا همین چند ماه پیش همگان از چرایی پرداخت یارانه غیرمستقیم از سوی دولت به سفرهای خارجی شهروندان گلایه داشتند.
از ابتدای دولت دوازدهم، دو رویکرد برای تعدیل موازنه تراز گردشگری خارجی در ایران اتخاذ شد؛ نخست حذف ارز مسافرتی از فهرست تخصیص ارز مبادله ای و دیگری که در لایحه بودجه تبلور یافته است، سه برابر شدن عوارض خروج از کشور.
حذف ارز مسافرتی از مجموعه مقررات ارزی کشور از 20 شهریور ماه آغاز شد؛ تا پیش از آن ارز مسافرتی یکبار در سال به میزان 300 دلار به نرخ ارز دولتی تخصیص می یافت و همه افراد بالای 12 سال می توانستند از آن استفاده کنند.
آخرین آمارها نشان می دهد پارسال بیش از 9 میلیون ایرانی به خارج از کشور سفر کردند که شامل بازرگانان، گردشگران، دانشجویان و زائران عتبات عالیات بودند؛ ترکیه، عراق، امارات، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، آلمان و عربستان بیشترین مقصد سفر ایرانیان در سال گذشته بوده است.
حال اگر تصور شود پنج میلیون نفر از ایرانیانی که به خارج از کشور سفر کرده اند، این ارز را دریافت کرده اند و تفاوت نرخ ارز مبادله ای و آزاد 5500 ریال محاسبه شود، یعنی اینکه پارسال دولت هشت هزار و 250 میلیارد ریال برای این سفرها یارانه اختصاص داد.
البته بسیاری از مردم ترجیح می دهند به دلیل طولانی بودن فرآیند دریافت ارز مسافرتی، ارز مورد نیاز را از بازار آزاد تهیه کنند اما در هر صورت با حذف ارز مسافرتی که یکی از اقدام های اولیه برای اجرای یکسان سازی ارز به شمار می رود، بیش از هشت هزار میلیارد ریال در هزینه های ارزی دولت صرفه جویی می شود.
باید توجه داشت که به دنبال سقوط ارزش پول ملی در سال های 90 و 91 به یک سوم ارزش خود در برابر دلار که به دلیل تشدید تحریم های بین المللی رخ داد، اکنون ایران یکی از مقاصد ارزان قیمت سفر در جهان به شمار می رود که بهره برداری از این فرصت، نیازمند توسعه زیرساخت های گردشگری است.
به همین دلیل است که دولت در بودجه سال آینده ضمن افزایش نرخ کنونی عوارض خروج مسافر از کشور، پیش بینی کرده که بخشی از آن برای توسعه زیرساخت های گردشگری هزینه شود تا در بلندمدت میزبان بهتری برای گردشگران خارجی به عنوان یکی از صنایع درآمدزا در جهان باشیم.
با افزایش رقم عوارض خروج از کشور، دولت طی سال آینده 380 میلیارد و 419 میلیون تومان از این محل درآمد کسب می کند.
آنگونه که علی اصغر مونسان رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری درباره افزایش عوارض خروج از کشور از 75 هزار تومان به 220 هزار تومان در بودجه سال 97 دولت گفت: در گذشته 10 هزار تومان از عوارض خروج از کشور برای هر مسافر به این سازمان تعلق می گرفت که در صورت تصویب لایحه بودجه، این سهم به 40 هزار تومان افزایش خواهد یافت.
به گفته وی، از این محل 160 میلیارد تومان اعتبارات جدید در اختیار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار می گیرد که برای حمایت تور اپراتورهایی هزینه خواهد شد که به ورود گردشگر خارجی کمک می کنند.
ترکیه مقصد نخست سفرهای خارجی هموطنان است که مروری بر آمارهای آن خالی از لطف نیست؛ جدیدترین آمارهای وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه نشان می دهد شمار گردشگران ایرانی ورودی به این کشور در 10 ماه نخست سال جاری میلادی 2 میلیون و 188 هزار نفر بوده است در حالی که در کل سال قبل از آن یک میلیون و 700 هزار گردشگری ایرانی این کشور را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب کرده بودند.
قیمت تورهای سفر به ترکیه بسته به فصول مختلف سال و خدماتی که به گردشگران ارایه می شود اما به طور متوسط 2 میلیون تومان است که اگر به آن هزینه تفریح و خرید در کشور مقصد را بیفزاییم، به ارقام بالاتر می رسیم؛ نتیجه آنکه عوارض خروج مسافر از کشور در برابر هزینه ای که هر فرد در انجام سفر تفریحی خود متقبل می شود، کمتر از 10 درصد است.
با این اوصاف نمی توان انتظار رشد صنعت گردشگری ایران را داشت بی آنکه به خروج منابع ارزی از طریق مسافرت های خارجی بی تفاوت بود.
طبق یک بررسی که اتاق بازرگانی ایران انجام داده است، اخذ عوارض خروج از کشور (DEPARTURE TAX) در بسیاری از نقاط جهان انجام می‌شود؛ البته شیوه محاسبه این عوارض و شیوه پرداخت آن از کشوری به کشور دیگر متفاوت است.
در برخی کشورها مبلغ عوارض خروج به ‌صورت ثابت در نظر گرفته شده است. اما برخی کشورها شیوه تعیین عوارض بر اساس مسافت سفر را به مبلغ ثابت ترجیح داده‌اند. مسافت بیشتر، عوارض بیشتری را برای مسافر به‌دنبال خواهد داشت.
مبلغ عوارض در برخی کشورها همچون بنگلادش، مصر و ترکیه بین 4 تا 7 دلار است و این کشورها کمترین عوارض خروج را دریافت می‌کنند. فیجی با عوارض 125 دلاری و پاناما با عوارض 60 دلاری بالاترین مبلغ ثابت عوارض را دارند.
در لبنان عوارض براساس کلاس پروازی تعیین می‌شود؛ عوارض برای کلاس اکونومی 40 دلار و برای پروازهای درجه یک 100 دلار است. در اتریش عوارض خروج براساس مسافت محاسبه می‌شود و از 8 دلار برای مسافت‌های کوتاه تا 39 دلار برای مسافت‌های طولانی متغیر است.
در انگلیس هم عوارض بر اساس مسافت سفر تعیین می‌شود اما فاصله مبلغ‌ها بسیار زیاد است و از 16 دلار تا 125 دلار متغیر است.
در آلمان کشورهای جهان به 3 گروه تقسیم شده‌اند. سفر به مقصد کشورهای اروپایی 10 دلار، به مقصد کشورهای گروه دوم از جمله ایران 30 دلار و دیگر کشورها 55 دلار عوارض برای آلمانی‌ها خواهد داشت. عربستان 23 دلار عوارض خروج دریافت می‌کند؛ حجاج از این عوارض معاف هستند. چین 16 دلار و آمریکا 14 دلار از تمامی مسافران پروازهای بین‌المللی دریافت می‌کنند.
دریافت عوارض در برخی کشورها از جمله انگلیس سابقه 20 ساله دارد. بسیاری از کشورهای اروپایی پس از بحران اقتصادی سال 2008 این عوارض را وضع کرده‌اند و برخی کشورها ازجمله لبنان، کوبا، مصر و جامائیکا طی یک تا 3 سال اخیر اخذ این نوع عوارض را آغاز کرده‌اند.
در بسیاری از کشورهای جهان از جمله تایلند، چین، اتریش و آمریکا عوارض خروج روی بلیت پرواز و در برخی کشورها از طریق واریز وجه به بانک و در برخی دیگر از جمله فیلیپین، مصر و پاناما به‌صورت نقدی هنگام خروج اخذ می‌شود.
محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه درباره چرایی افزایش عوارض خروج از کشور گفت: عمده سفرهایی که انجام می شود سیاحتی و در برخی موارد زیارتی است؛ بنابراین افراد توانایی پرداخت آن را دارند.
وی گفت: درست است که عوارض خروج از کشور سه برابر شده اما مهم این است که درآمد حاصل از این بخش به صنعت گردشگری اختصاص یافته و سهم آن در بودجه پیشنهادی امسال به چهار برابر افزایش یافته است؛ بنابراین این افزایش عوارض موجب افزایش میزان مشارکت مسافران خارجی در توسعه کشور خواهد بود.

منبع: ایرنا