رشد و توسعه صادرات غیرنفتی مقوله‌ای است که در طول تاریخ بازرگانی خارجی ایران، اهمیت آن با افت و خیزهای بسیاری روبه‌رو بوده است. با توجه به وابستگی اقتصاد کشور به درآمدهای نفتی، آن هم در شرایطی که منابع نفتی محدود بوده و در آینده نه‌چندان دور به پایان خواهد رسید، چاره‌ای جز جایگزین کردن درآمدهای ارزی نفت با درآمدهای صادراتی غیرنفتی وجود ندارد و این جایگزین باید از هم‌اکنون با در نظر گرفتن روند گذشته و حال و پتانسیل‌های موجود به عنوان یک هدف کلان اقتصادی برنامه‌ریزی شود.

در این میان، صادرات خشکبار ایران به عنوان یکی از اقلام صادراتی سنتی که قدمتی چندین ساله در عرصه صادرات ایران دارد، از جمله بخش‌هایی است که توجه به آن می‌تواند درآمدهای ارزی قابل توجهی را نصیب کشور کند. اما نکته این‌جاست که در سال‌های گذشته با وجود مزیتی که خشکبار کشور در بازارهای جهانی داشته است، اما به دلایل مختلفی در برخی از محصولات میدان را به دیگر کشورها را دادیم. در همین راستا اگزیم نیوز با محمدحسن شمس فرد، رییس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران به گفتگو پرداخته است که در ادامه می خوانید:

شمس فرد با اشاره به اینکه کمبود مشوق‌های صادراتی و توقف اعطای جایزه صادراتی به بازرگانان و شرکت‌های فعال در امر صادرات غیرنفتی یکی از دغدغه های بازرگانان کشورمان است، گفت: قوانین تولید در کشور ما برای تولید‌کنندگان سخت است و آنچه روند صادرات را دشوار و پر پیچ و خم می‌کند همین قوانین تولید است در صورتی‌که اگر تولید صادرات‌محور باشد هم به نفع تولید‌کننده و هم به نفع صادرکنندگان است.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم جوایز صادراتی را از یک سو و اصلاح روند تولید را از سوی دیگر مقایسه کنیم، تسهیل روند تولید به‌مراتب جایزه بزرگ‌تری برای صادرکنندگان خواهد بود. اعطای جایزه صادراتی از سال 1380 آغاز شد. در آن زمان، مصوبه‌ای از یکی از جلسات هیئت وزیران خارج شد که طبق آن برای تشویق و حمایت از صادرات و جبران ضرر و زیان صادرکنندگان از نوسانات نرخ ارز، دولت ملزم شد برای صادرکنندگان بر حسب میزان صادراتی که در یک سال داشته‌اند جایزه نقدی در نظر بگیرد.

رییس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران با اشاره به اینکه این مصوبه دوام چندانی نداشت، گفت: پرداخت جوایز صادراتی پیش از آنکه در سال 90 لغو شود، متوقف شده بود و دولت به صادرکنندگان بدهکار شد. به گفته این فعال صادراتی دولت وعده‌های زیادی به صادر‌کنندگان داده مانند تسهیلات برای حمل‌و‌نقل، کمک برای سفرهای تجاری خارجی و کمک برای شرکت در نمایشگاه‌های بین المللی، اما این کمک‌ها عملی نشده یا بسیار اندک عملی شده‌اند.

شمس فرد اضافه کرد: بازارهای صادراتی ایران در حوزه خشکبار از سوی رقبایی چون آمریکا، ترکیه و عراق و دیگر کشورها تهدید می شود و با مرتفع کردن مشکلات صادرات، می توان این بازارهای صادراتی را حفظ کرد. کشورهای رقیب تمام تمرکز خود را بر پایه صادرات قرار داده اند بر همین اساس 50 تا 70 درصد هزینه های صادرکنندگان برای حضور در نمایشگاه ها را دولت متحمل می شود.

وی ادامه داد: به عنوان نمونه ترکيه که همسايه کشور ايران است، به صادرکنندگان خود تسهيلات بي بهره پرداخت مي کند و براي فروش کالاهاي ترک در کشورهاي ديگر تسهيلات و حمايت هاي ويژه در نظر مي گيرد. از جمله مشوق هایی که این کشور در اختیار صادرکنندگان قرار می دهد می توان به اختصاص یارانه حمل، بیمه و حتی پرداخت 100 درصدی هزینه ها جهت حضور در نمایشگاه ها اشاره کرد.

رییس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران با اشاره به اینکه در ایران حمایت خاصی از صادرکنندگان صورت نمی گیرد و یا حمایت ها آنقدر ناچیز است که نمی توان نام برد، گفت: بدون حمایت دولت، قیمت تمام شده تولید افزایش پیدا می کند بنابراین ما نمی توانیم در عرصه تولید و صادرات توفیق داشته باشیم. از سوی دیگر زمانی که تولیدکننده و صادرکننده در بروکراسی های اداری درگیر می شود به طور قطع کشور ترکیه می تواند بازارهای منطقه را به دست گیرد.

به گفته وی بنابراین انتظار می رود در کشور ما نیز همانند سایر کشورها صادرکنندگان مورد حمایت قرار گیرد و دولت در زمینه تسهیل مقررات و افزایش سرمایه در گردش شرکت ها و متر شدن بروکراسی اداری به صادرکنندگان کمک کند.

شمس فرد عنوان کرد: کشور ترکیه به دلیل پشتوانه دولتی که دارد می تواند در یک هکتار حدود 3 برابر و نیم ما انگور و کشمش برداشت کند یعنی تا 3 برابر ما می تواند قیمت خود را کاهش دهد و محصولاتش را ارزان تر بفروشد تا با ما رقابت کند. پسته هم از این قاعده مستثنی نیست، این محصول در آمریکا از هر هکتار 3 تن برداشت می شود  در صورتیکه ایران در هر هکتار حدود 500 تا 900 کیلو برداشت دارد.

وی ادامه داد: پسته همانند بسیاری از محصولات کشاورزی در معرض تهدید کم آبی است و معضل بارندگی در سال های آتی می تواند تولید این محصول استراتژیک کشاورزی را تهدید کند. بنابراین این مهم باید مورد توجه قرار گیرد و نیاز است وزارت جهاد کشاورزی در این امر ورود کند تا شاید 5 یا 6 سال دیگر نتیجه آن را ببینیم، تا کنون که دولت و نهادهای وابسته تنها شعار داده اند و در عمل هیچ حرکتی را نشان نداده اند.

وی تصریح کرد: در واقع در همه جای دنیا دولت‌ها برای اینکه بازارهای صادراتی را از دست ندهند، به تولیدکننده یا صادرکننده یارانه یا مشوق صادراتی می‌پردازند و در این زمینه نیز دولت و وزارت کشاورزی باید به کمک کشاورز یا صادرکننده بیایند.

به گفته وی البته صادرکنندگان ترجیح می‌دهند در ثبات اقتصادی کار کنند و شاید این مسئله در کنار جوایز صادراتی بتواند بهترین مشوق برای صادرکنندگان در بازارهای پر رقابت بین‌المللی باشد. به بیان دیگر ابتدا باید زیرساخت‌ها احیا شود.

رییس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران ادامه داد: ترکیه تسهیلات کوتاه و بلندمدت، بیمه و حمل‌و‌نقل در اختیار صادرکنندگان قرار می‌دهد. در کشور ما نیز بانك توسعه صادرات برای حمایت از صادرات فعالیت می‌کند. البته تسهیلاتی که توسط بانك توسعه صادرات با نرخ سود 14 تا 15 درصد به صادرکنندگان داده می شود، تسهیلاتی ارزی است که همین موضوع از جذابیت دریافت این تسهیلات می‌کاهد. چراکه نوسانات نرخ ارز در ایران امنیت پرداخت چنین وام‌هایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

وی اضافه کرد: از سوی دیگر مسئله اینجاست که صادرکنندگان ایرانی از محل صادرات سود زیادی کسب نمی کنند و حاشیه سودشان به قدری نیست که 14 درصد آن را به بانك بازگرداند. بنابراین چنین چیزی امکان پذیر نخواهد بود. به بیان دیگر نرخ بالای سود تسهیلات و قیمت تمام شده اجازه رقابت به صادرکنندگان ایرانی را نمی دهد.

شمس فرد تاکید کرد: در مقابل صادرکنندگان سایر کشورها، صادرکنندگان ایرانی هیچگونه مزیت و امتیازی جهت صادرات ندارند و از آنجاییکه 85 درصد اقتصاد ایران دولتی است و 10 درصد آن را بخش واردات تصاحب کرده است و از این میزان فقط 5 درصد به بخش صادرات تعلق می گیرد که چندان با اهمیت تلقی نمی شود و در این بین مسئولان مربوط فقط حرف می‌زنند و از حرف تا عمل، فاصله زمین تا آسمان است.

وی با تأکید بر تقویت بدنه مدیریت صادرات کشور ادامه داد: ریشه صادرات تولید است و هرچه این ریشه قوی‌تر باشد صادرات محصولات بیشتر می‌شود به همین دلیل باید موضوعاتی از قبیل پررنگ بودن نقش دولت در اقتصاد، قانون سرمایه‌گذاری خارجی، قانون مالیات و ... بررسی و اصلاح شود.

رییس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران اضافه کرد: در مجموع دولت بایستی گام‌های عملی در جهت حمایت از صادرات غیرنفتی بردارد و با تکیه بر ظرفیت‌های داخلی به رفع مشکلات صادرات و معرفی کالاهای داخلی در عرصه‌های جهانی بپردازد. از آنجاییکه ما برای صادرات به تولید توانمند و با کیفیت نیاز داریم و وجود موانع برسر راه صادرات، هزینه‌های صادرکنندگان را بالا می‌برد.

وی در خصوص تبلیغات کالاهای ایرانی در بازارهای هدف افزود: بدون شک تبلیغات یک ابزار مهم برای نفوذ در بازارهای جهانی است. اگرچه در فرآیند بازاریابی بین المللی و افزایش صادرات، تبلیغات یک نقش بسیار حساس و کلیدی ایفا می کند، اما در بسیاری از موارد، کالاها و خدمات صادراتی با وجود کیفیت بالا و قابل رقابت، بدون تکیه بر تبلیغات مناسب و استراتژی بازاریابی هوشمندانه و صحیح، به سهم کوچک تری از بازارهای جهانی بسنده کرده اند.

شمس فرد ادامه داد: البته نسبت تبلیغات و تولید باید با هم متناسب باشد؛ چرا که با افزایش تبلیغات، حجم صادرات هم بیشتر می شود و از آنجاییکه صادرکنندگان سود کمی از صادرات کسب می کنند توان اینکه مبلغی را به عنوان هزینه تبلیغات در بازارهای هدف بپردازند را ندارند. لذا نبود تسهیلات صادراتی و اهمیت ندادن به موضوع صادرات، موجب می شود بازارهای هدف را یکی پس از دیگری از دست بدهیم.