طی روزهای گذشته بازار دلار و سکه با تغییر و تحولات نسبتا زیادی همراه شده است و مدتی از خیز نرخ ارز در بازار می گذرد که قیمت آن به بیش از 4 هزار تومان رسید. عوامل مختلفی برای این رشد قیمت مطرح شد که مهم ترین آنها افزایش تقاضا به دلیل نزدیک شدن به ایام اربعین حسینی و سفر به عتبات عالیات، تهدیدات ترامپ، جبران کسری بودجه، عرضه نشدن ارز در بازار بود.

دکتر حمیدرضا برادران شرکاء، رئیس اسبق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور در این رابطه در گفتگو با اگزیم نیوز با اشاره به افزایش نرخ ارز در روزهای گذشته گفت: متاسفانه در کشورمان افزایش و کاهش نرخ دلار در تمام بازارها اثر گذار است. در واقع با افزایش نرخ دلار قیمت کالا و خدمات در تمام بازارها  افزایش پیدا می کند. بازار ارز همانند بازارهای دیگر دچار هیجاناتی می شود، یک خبر، تحلیل یا یک رویداد می تواند این بازار را دگرگون سازد.

شرکا ادامه داد: در این شرایط بانک مرکزی باید بازار ارز را مدیریت کند چرا که حتی اگر نرخ ارز کاهش یابد، آثار افزایش قیمت در سایر بازارها از بین نمی رود و این منجر به رشد فزاینده نرخ تورم در کشور خواهد شد. سیستم ارزی کشور ما شناور است بنابراین ضروری است این سیستم شناور مدیریت شده باشد.

وی اظهار داشت: به عبارت دیگر بازار آزاد تاثیر بسیار محدودی در مدیریت عرضه و تقاضا دارد و از سوی دیگر این تکلیف برنامه ششم است که نرخ ارز به صورت مدیریت شده شناور باشد و این مدیریت وظیفه قانونی بانک مرکزی است.

وی افزود: چرا که وقتی که نرخ دلار افزایش یابد، قیمت تمام شده کالاها هم بالا می رود و  زمانی که تولید کننده نتواند کالای خود را با قیمت تثبیت شده‌ای که در بازار عرضه کند، این نوسان قیمت در سودآوری‌ها اثرگذار خواهد بود و کاهش سودآوری شرکت ها بر روی قیمت سهام تاثیر می گذارد.

رئیس اسبق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اضافه کرد: نوسان نرخ ارز چیز عجیبی نیست و در همه دنیا شاهد این نوسانات هستیم اما عجیب این است که چرا بانک مرکزی در این شرایط بازار را کنترل نمی کند. نوسان نرخ ارز با هر دلیلی از جمله شروع سفرهای اربعین، سفرهای ژانویه، انتشار اخبار سیاسی و ... این وظیفه بانک مرکزی این نوسانات را مدیریت کند.

برادران شرکا با تاکید بر ضرورت اجرای سیاست یکسان سازی نرخ ارز، گفت: بانک مرکزی 4 سال است که قصد یکسان سازی نرخ ارز را دارد اما تا کنون پس از گذشت این مدت نسبت به اجرای این سیاست پولی و مالی اقدام نکرده است و معتقد هستم که دلایل ذکر شده برای این تاخیر منطقی نیست. اجرای این سیاست می تواند در منطقی شدن نرخ ارز موثر باشد.

به گفته وی در واقع عدم یکسان سازی نرخ ارز هم بر سرمایه گذاری داخلی و هم سرمایه گذاری خارجی تاثیر گذار است و قدرت رقابت و قدرت پیش بینی فضای اقتصادی را از بین می برد.

وی تصریح کرد: اساسا نوسانات نرخ ارز بر روی سرمایه گذاری در سایر بخش های اقتصادی کشور اثر گذار است و می تواند باعث خروج سرمایه ها از بخش های دیگر و هدایت آن به سمت بازارهای واسطه گرانه شود. البته عوامل دیگری هم در این موضوع تاثیر گذار هستند. معتقدم برای جلوگیری از این اتفاقات اقتصادی، بانک مرکزی باید به وظیقه قانونی خود که مدیریت بازار ازر است اقدام کند.  

رئیس اسبق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی ادامه داد: بانک مرکزی باید تعیین کننده نرخ ارز باشد. البته متاسفانه در حال حاضر این مهم در بازار غیرمتشکل صورت می گیرد و این موضوع از یک سو برای اقتصاد بسیار خطرناک و مضر است و از سوی دیگر شایسته اقتصاد کشور ما نیست که از یک بازار غیرمتشکل کوچک تاثیر پذیرد. 

برادران شرکا با اشاره به اینکه صادرکنندگان موافق افزایش نرخ ارز هستند، گفت: صادرکننده ایرانی به لحاظ اینکه در قبال ارزی که صادر می کند می تواند ریال بیشتری دریافت کند از این مساله استقبال می کنند. در صورتیکه بهتر است در چنین شرایطی دولت برای کالاهای صادراتی سوبسید یا یارانه اختصاص دهد.

وی با اشاره به اینکه در کشورهای رقیب دولت ها برای تشویق صادرات سوبسید می دهند، افزود: ایران هم می تواند این رویه را همانند سایر کشورها در پیش گیرد و با اختصاص و پرداخت یارانه یا سوبسید به تولیدکنندگان کالا می تواند شرایط را برای تقویت آن ها در بازار رقابتی کشورها مهیا سازد. زمانی که نرخ ارز افزایش پیدا کند قیمت کالای خارجی وارداتی بالا می رود و از آنجاییکه بخش عمده ای از کالاهای ما را محصولات وارداتی تشکیل می دهد، این مقوله می تواند سیگنال منفی برای افزایش قیمت بساری از کالا ها و خدمات باشد. بنابراین بانک مرکزی باید سریعا وارد عمل شده و موقعیت به وجود آمده را مدیریت کند و اجازه بروز مشکلات در بازارهای مختلف کشور را ندهد.

شرکا با تاکید بر اینکه افزایش نرخ ارز در شرایط کنونی بیشتر جنبه روانی دارد، گفت: التهابات کنونی بازار ارز ناشی از صحبت‌های ترامپ، خبرها و در واقع مسایل سیاسی و اثرات پیرامونی آن است و در این زمینه بیشتر جنبه های روانی و انتظارات مطرح است تا مباحث واقعی و پایه اقتصادی.

وی در خصوص اینکه نرخ ارز تا چه زمانی کشش افزایش دارد، گفت: پیش بینی این موضوع آسان نیست، چرا که بانک مرکزی باید بر اساس محاسبات اصولی نرخی را اعلام کند که با توجه به شرایط اقتصادی ایران رقم متعادلی باشد.

 رئیس اسبق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی با اشاره به اینکه روند فعلی تقاضا سفته بازی را ایجاد می کند، گفت: یکی از مشکلاتی که اقتصاد ایران با آن دست و پنجه نرم می کند آن است که به دلیل ناپایداری شرایط اقتصادی دلار به ابزاری برای ذخیره و پس انداز کردن تبدیل می شود.

وی اضافه کرد: اگر دولت مدیریت‌شده وارد این بازار نشود و از این فرصت در جهت تک‌نرخی کردن نرخ ارز استفاده نکند بی‌تردید شتاب شدید افزایش قیمت ارز تبعات دارد و ممکن است تقاضای خرید ارز برای حفظ ارزش دارایی از سوی مردم را ایجاد کند که در معنای منفی آن باعث افزایش تقاضای سفته‌بازی خواهد شد‌. اگر تقاضای سفته‌بازی در بازار ارز دوباره شکل بگیرد دیگر مدیریت بازار ارز برای دولت و بانک مرکزی پیچیده و سخت خواهد شد.

برادران شرکا با تاکید بر اینکه مدیریت بازار با مداخله در آن متفاوت است، گفت: دخالت در بازار زمانی رخ می دهد که در بازار قیمت های تعادلی بسیار بالا است و دولت بدون هیچ منطقی دخالت هایی را انجام می دهد اما در حال حاضر بخش عمده ای از منابع ارزی در اختیار و کنترل بانک مرکزی است و بازار سهم بسیار ناچیزی از آن دارد.

رئیس اسبق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی تصریح کرد: زمانی گفته می شود که قیمت ارز باید توسط عرضه و تقاضا تعیین شود که تمام ارز در بازار باشد و به هیچ عنوان به شبکه بانکی ارتباط پیدا نکند. اما کشور ما که اقتصاد وابسته به درآمد نفت و گاز دارد و این منابع در اختیار دولت است و دولت آنها را در بانک مرکزی نگه می دارد بنابراین تنها سازمانی که می تواند آن را مدیریت کند فقط بانک مرکزی است.

به گفته وی بدین ترتیب بانک مرکزی با مطالعات دقیق، صحیح و علمی از بازار ارز در ایران و همچنین یکسان سازی نرخ آن می تواند میزان نوسانات را به حداقل برساند. و از آنجاییکه شوک و نوسانات شدید آرامش بازار را به هم می زند با مدیریت صحیح می توان تعادل و ملایمت را به بازار برگرداند.