از امروز( دوشنبه 20 شهریور) طبق بخشنامه شماره 96.181289 مورخ 12/06/1396 فروش ارز مسافرتی با نرخ مبادله‌ای از ذیل قسمت "ب" بخش سوم مجموعه مقررات ارزی، حذف و فروش ارز مسافرتی با نرخ بازار (آزاد) انجام می شود. این بخشنامه به مفهوم آن است که از این پس 300 دلار ارز دولتی که سالانه یک بار به هر مسافر خارجی از کشور پرداخت می شود حذف شده است. در حال حاضر قیمت ارز دولتی ( نرخ رسمی) 3332 تومان و قیمت ارز در بازار آزاد حدود 3900 تومان است یعنی حدود 560 تومان اختلاف قیمت بین ارز دولتی و آزاد وجود دارد که ضرب این عدد در 300 دلار مسافرتی حدود 170 هزار تومان خواهد شد که البته برای کسی که مسافر خارج از کشور است و می خواهد چندین میلیون تومان هزینه سفر کند، عدد قابل توجهی نیست ولی از سوی دیگر این عدد برای دولت می تواند مبلغ قابل توجهی باشد زیرا ما سالانه با چندین میلیون مسافر خارج از کشور طرف هستیم؛ طبق آماری که سلطانی فر رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اعلام کرده است، تنها در سال 1393، 7 میلیون و 200 هزار ایرانی از کشور خارج شده اند که اگر از این جمعیت تنها 10 درصد ارز مسافرتی گرفته باشند دولت با 216 میلیون دلار پرداخت ارز مسافرتی ( به قیمت دولتی) مواجه بوده است.

البته تاکنون آمار رسمی از میران پرداخت ارز مسافرتی که سالانه دولت به مسافران پرداخت می کند مواجه نشده و تنها اظهار نظر رسمی در این باره به سال 1391 باز می گردد که در جریان پیشنهاد حذف ارز مسافرتی در مجلس شورای اسلامی، ارسلان فتحی پور نماینده مجلس و رئیس سابق کمیسیون اقتصادی مجلس اعلام کرد:« سالانه بیش‌از ده میلیارد دلار به‌عنوان ارز مسافرتی از ایران خارج می ‌شود و این هیچ توجیه اقتصادی ندارد. اما او این حرف را در شرایطی بیان کرد که در آن زمان به هر مسافر ایرانی هزار دلار ارز مسافرتی و بدون محدودیت یک بار در سال پرداخت می شد اگرچه که در آن سال جمعیت مسافران خروجی از کشور حدود 3 میلیون نفر بودند.

حذف ارز مسافرتی و یکسان سازی نرخ ارز

به اعتقاد کارشناسان مسئولان بانک مرکزی و مسئولان اقتصادی دولت دوازدهم با حذف ارز مسافرتی و آزاد کردن نرخ آن یک قدم به سوی یکسان سازی نرخ ارز است مطالبه ای که ماه هاست فعالان بخش خصوصی و فعالان اقتصادی کشور از بانک مرکزی و دولت دارند ولی تاکنون تحقق پیدا نکرده است؛ به اعتقاد کارشناسان دولت با برداشتن ارز مسافرتی و ارجاع مردم به بانک ها برای گرفتن ارز آزاد علاوه بر صرفه جویی در منابع ارزی به دنبال آماده کردن فضای بازار برای یسکان سازی و تک نرخی کردن ارز است؛ اتفاقی که از نظر اقتصادی می تواند آثار مطلوب بسیاری برای کشور داشته باشد و جلوی رانت، فساد و... را بگیرد. اما در این بین حذف ارز مسافرتی مخالفانی هم دارد؛ کسانی که معتقدند با حذف ارز مسافرتی زمینه گران شدن قیمت و هیجانی شدن قیمت در بازار ارز فراهم می شود و ممکن است بی ثباتی به بازار برگردد.

حسینعلی حاجی دلیگانی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی ایران حذف ارز مسافرتی کار مثبتی است که دولت انجام داده،  هر چند میزان عددی آن چندان قابل توجه نیست ولی همین مقدار هم قدم مثبتی در جهت اجرای عدالت اجتماعی و مقدمه‌ای برای تک نرخی کردن ارز است، چراکه بعد از تک نرخی شدن ارز، مرکز مبادلات ارزی به کار اختصاص ارز مبادله‌ای پایان خواهد داد. او گفت: بخش کمی از جامعه از سهمیه ارز مسافرتی استفاده می‌کردند، بنابراین تصمیم بانک مرکزی مبنی بر حذف آن از لیست دریافت کنندگان ارز دولتی موجب نارضایتی عموم مردم نخواهد بود.

هادی قومی نائب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس هم در مخالفت با حذف ارز مسافرتی گفت: با حذف مبادله‌ای ارز مسافرتی و ارائه آن به شکل آزاد، با سیل افزایش تقاضا و در نهایت صعود بیش از این قیمت ارز در بازار مواجه خواهیم بود. وی گفت: با کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی و به دنبال آن حذف سهمیه دولتی ارز مسافرتی، افراد به منظور حفظ نقدینگی خود به بازارهایی چون دلار، سکه و طلا روی آورده و با کمبود ارز و افزایش نرخ آن مواجه خواهیم بود.

پرداخت ارز مسافرتی از چه زمانی شروع شد؟

موضوع پرداخت ارز مسافرتی برای اولین بار در تاریخ 2 تیرماه سال 1364 در هیات وزیران مطرح و به تصویب رسید. طبق آن:« 1 - ارز پرداختی به هر جلد گذرنامه (‌دسته‌جمعی و یا منفرد) در هر سال 300 دلار است که 50 دلار آن به صورت نقد و معادل 250 دلار ارز کشور مورد نظر‌مسافر به صورت چک مسافرتی (‌تراولر چک) قابل پرداخت در همان کشور پرداخت می‌گردد. ‌تبصره - مبنای پرداخت ارز به هر جلد گذرنامه گذشت یک سال تمام از تاریخ خروج قبلی است. 2 - مسافرت‌های دسته جمعی که زیر نظر وزارت ارشاد اسلامی انجام می‌پذیرد از نظر فوریت اخذ گذرنامه و ارز اولویت دارند. ‌تبصره - مبنای پرداخت ارز به هر جلد گذرنامه گذشت یک سال تمام از تاریخ خروج قبلی است.» البته این مصوبه در شرایطی حدود 32 سال پیش تصویب شد که در طول این سه دهه بارها موضوع ارز مسافرتی با حاشیه همراه و بارها حذف شده و یا مبلغ آن اضافه شده است و حالا باید دید این بار ارز مسافرتی چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد آیا برای طولانی مدت و یا همیشه حذف می شود یا مدتی بعد بر خواهد گشت؟ از طرف دیگر با رضد بازار ارز باید دید در روزهای آینده آیا حذف ارز مسافرتی می تواند تاثیری بر بازار داشته باشد؟

منبع: اتاق تهران