تعیین نرخ بهینه تعرفه گمرکی را می‌توان یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین دغدغه‌های سیاستگذاران حوزه تجارت در یک کشور دانست زیرا این نرخ هم تعیین‌کننده سهم معقولی از درآمد برای دولت است و هم انگیزه رقابت برای تولیدکنندگان داخلی را در مقابل رقبای خارجی از بین نمی‌برد. در اغلب کشورهای صنعتی دنیا که عضو سازمان تجارت جهانی هستند تعرفه‌های گمرکی در سطح بسیار پایینی قرار دارد ولی در هیچ‌‌کدام از کشورها تعرفه‌ها به مرز صفر درصد نرسیده است در حالی که در کشورهای در حال توسعه اغلب فقیر نرخ تعرفه‌های گمرکی بسیار بالاست و به همین دلیل هم صنایع داخلی در این کشورها یا نابود شده‌اند یا با کیفیت بسیار پایین کار می‌کنند.

 در همین راستا محمدرضا مودودی، معاون توسعه صادرات كالا و خدمات سازمان توسعه تجارت در گفتگو با اگزیم نیوز با اشاره به اینکه یکی از روش های کشور ما برای ایجاد تعادل تجاری استفاده از اهرم تعرفه هاست، گفت: نکته مهمي كه در رابطه با بحث تعرفه ها وجود دارد اين است که آیا اساسا ابزار تعرفه ها کارآمد است یا خیر؟ واقعیت امر این است که بر اساس دستورالعملی که قانون در خصوص واردات کالا تعریف کرده سازمان توسعه تجارت نمی تواند مانع ورود هیچ گونه کالایی به داخل کشور چه به از لحاظ شرعی و امنیتی مجاز مي باشد را منع ورود كند مگر با ابزار فنی که همین تعرفه ها و استانداردها را شامل می شود.

وی افزود: همچون مالیات و عوارض، ابزاري است که دولت‌‌ها به دلایل حمایتی، مالی یا ترکیبی از آنها روی کالاهای وارداتی وضع می‌کنند. تعرفه به‌عنوان تنها ابزار کنترل واردات در نظر گرفته می‌شود و می‌توان آن را به‌عنوان زبانی مشترک برای کلیه کشورهای عضو سازمان جهانی گمرک و امور واردات، صادرات، حمل‌ونقل، بیمه و... تعریف کرد.

معاون توسعه صادرات كالا و خدمات سازمان توسعه تجارت ادامه داد: تقريبا بسیاری از كشورها در حمايت از توليدات داخلي خود از ابزار تعرفه استفاده مي كنند؛ اما کشورهای کمتر توسعه یافته به دلیل اینکه فاقد ویژگی های رقابت پذیری در بازارهای بین المللی هستند، به بهانه حمایت از تولید داخل تعرفه های خود را افزایش می دهند در صورتیکه کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه به دلیل آنکه از ظرفیت ها و توانمندی های بیشتری برای رقابت در سطح بین الملل برخوردار هستند، معمولا سقف تعرفه های خود را کاهش می دهند تا بر این اساس با اعمال تعامل دو طرفه سهم بیشتری از بازار هدف را به خود اختصاص دهند.

مودودي اضافه کرد: نقشی که تعرفه‌ها در تجارت بین‌المللی بازی می‌کنند در بازار مدرن امروزي کاهش یافته است. یکی از دلایل اصلی این کاهش، ورود سازمان‌های بین‌المللی‌ای است که برای بهبود تجارت آزاد طراحی شده‌اند، مثل سازمان تجارت جهاني (WTO) .

به گفته وی چنین سازمان‌هایی اعمال تعرفه‌ها و مالیات بر کالاهای وارداتی را برای کشورهاي عضو دشوارتر می‌کنند و می‌توانند احتمال برخوردهاي تلافی‌جویانه را کاهش دهند. به این دلیل کشورها به سوی موانع غیرتعرفه‌ای نظير فيس گاردها و اقدامات حسابرسي حركت كرده اند. سازمان‌هایی مثل WTO می‌کوشند تا با تعريف متفاوتي از تجارت و تقويت روابط دو جانبه و چندجانبه بين كشورها نقش تعرفه ها را به حداقل برسانند.

معاون توسعه صادرات كالا و خدمات سازمان توسعه تجارت با اشاره به اینکه ایران به عنوان یکی از اقتصادهای بزرگ هنوز به سازمان تجارت جهانی (WTO) ملحق نشده است، گفت: این عدم الحاق فاصله بین فضای تعرفه ای ما و کشورهای دیگر را افزایش داده است، بدین ترتیب کشور ما و هم دیگر کشورهایی که عضو سازمان تجارت جهانی نیستند با کمک ابزار تعرفه به بهانه حمایت از تولید داخلی دست دیگر کشورها را از بازار خود کوتاه و محدود می کنند.

به گفته مودودی در واقع تعرفه ها این موقعیت را ایجاد می کند که تولیدات در یک فضای گلخانه ای در داخل کشور برای توسعه خود بکوشند تا به سطحی از رقابت دست پیدا کرده و بتوانند محصولات خود را در عرصه بین المللی عرضه کنند؛ اما اگر این سیاست فقط به عنوان یک دیوار امنی باشد برای حمایت از تولید داخل که آن را هیچ خطری تهدید نکند در بلندمدت آسیب جدي به تولید داخل خواهد خورد.

وی تصریح کرد: با اجرای این سیاست تولید داخلی با ذائقه و سلیقه مصرف کننده خارجي و حتي داخلي هماهنگ نخواهد بود و پس از مدتی از گردونه رقابت کنار گذاشته خواهد شد بدین ترتیب قاچاق کالا نيز رونق و جذابیت بیشتری پیدا می کند و در نهایت تولید داخلي بدون آنکه بتواند نتایج مطلوبی را حاصل کند به دلیل عدم رقابت با محصولات مشابه خارجی از حضور در بازارهای خارجی محروم می ماند. بنابراین تعرفه‌های وارداتی باید در سطحی باشند که فرصت رشد اقتصادی در کشور ایجاد شود و صنایع هم برای ارتقای کیفی محصولات خود تلاش کنند.

معاون توسعه صادرات كالا و خدمات سازمان توسعه تجارت با اشاره به اینکه پیوستن به سازمان تجارت جهانی با هدف تسهیل تجارت بین کشورها و افزایش رقابت‌پذیری صورت می‌گیرد، گفت: یکی از بحث هایی که در ساختار سازمان جهانی تجارت وجود داشته و اصولا با مخالفت بيشتري مواجه است، آن است که پیوستن به سازمان تجارت جهانی موقعیت تولیدات داخلی را به مخاطره خواهد انداخت، از آنجا که تولید داخل در حال حاضر توانایی رقابت با محصولات مشابه خود را ندارد؛ بنابراین در صورت پیوستن به سازمان تجارت جهانی و کاهش تدریجی تعرفه‌ها، آسیب جدی را متحمل می‌شود.

وی ادامه داد: این مقوله همچون سکه دو روی دارد. روی دیگر اين است که اگر ایران عضو سازمان جهانی تجارت شود از شرایط و امتیازهایی برخوردار می شود که می تواند با جذب سرمايه گذاري خارجي به وي‍ژه در بخش هاي مزيت دار حضور خود را در بازارهاي جهاني پررنگ تر کند، از سوی دیگر مي توانيم تكيه بيشتري بر مزيت هاي صادراتي كشور كرده و با حذف موانع تعرفه اي كشورهاي هدف سهم بيشتري از بازار خارجي محصولات رقابت پذير خود را در بازارهاي هدف حاصل كنيم.

به گفته معاون توسعه صادرات كالا و خدمات سازمان توسعه تجارت این در شرایطی است که پیوستن ایران نیازمند پیش‌نيازها و زيرساخت هايي است كه اگر فراهم نشود جذب سرمایه‌گذاری خارجی امکان‌پذیر نمی‌شود، خرید تکنولوژی‌های نوین و دسترسی به خدمات جهانی میسر نمی‌شود. به همین ترتیب دسترسی به بازارهای هدف با شرایط ترجیحی و آزاد ممكن نمی‌شود و همه اینها در بازار مدرن دنيا برای رشد صنعتی ما تنگناهای جدی ایجاد می‌کنند. قطعا باید این تنگناها را از بین ببریم.

وی اضافه کرد: بر این اساس، عدم الحاق به سازمان تجارت جهانی شاید بتواند در مقطعی فضای امنی برای تولیدات داخلی ایجاد کند اما سیاست و راهکار مناسبی نخواهد بود. به همین سبب الحاق ضرورت دارد و نگاه جدیدي را مي طلبد كه در بلند مدت به نفع ما تمام می‌شود.

مودودی اظهار کرد: مخالفت با الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت بیشترین منافع را برای قاچاقچيان كالا دارد و تا مادامی که فاصله ما با دنیا از لحاظ تعرفه ای بالاست عملا جذابیت برای قاچاق کالا نیز افزایش پیدا خواهد کرد. از سوی دیگر پیوستن به WTO به معنی صفر شدن یکباره تمام تعرفه ها نیست بلکه مي توان براي برخي از محصولات استرات‍ژيك و مهم داخلي زمان خريد تا در اين زمان مشخص نسبت به بازسازي و ايجاد مزيت سرمايه گذاري و اصلاح نمود و در عين حال بخشي از كالاهاي توليد داخل را نيز از فرآيند حذف تعرفه مستثني كرد.

معاون توسعه صادرات كالا و خدمات سازمان توسعه تجارت در ادامه گفت: اکنون باید پذیرفت برای بازی برد – برد با جامعه جهانی باید تابع مقررات بازی جهانی باشیم؛ چرا که پیوستن به سازمان تجارت جهانی مزایای فراوانی برای ایران در بردارد. از سوی دیگر یکی از مواردی که موجب می شود قاچاق در کشور ما رونق داشته باشد همین مقطعی و ساده نگاه کردن به موضوع تعرفه هاست.

به گفته معاون کل سازمان توسعه تجارت در صورت پیوستن به سازمان تجارت جهانی در بحث واردات نباید فقط به موضوع تعرفه اکتفا کنیم بلکه باید هدایت به سمتی شود که کالاهای با کیفیت و قيمت رقابتي تولید کنیم. به عبارت دیگر باید مکانیسمی اتخاذ شود که به موجب آن هزینه های سربار تولید کاهش پیدا کند و ما بتوانیم با دنیا رقابت کنیم. در صورتی که ما بتوانیم در بازارهای جهانی وارد عرصه رقابت شویم و کیفیت کالاها را ارتقا بخشیم و قیمت کالاها را کاهش دهیم، دیگر به خودی خود نيازي به تعرفه بالاي کالا نخواهیم داشت.