در بیشتر کشورهای جهان بخش عمده ای از منابع درآمدی دولت، از طریق دریافت مالیات تامین می شود. سهم مالیات از کل درآمدهای عمومی در میان کشورها، متفاوت است و میزان آن بستگی به سطح توسعه و ساختار اقتصادی آنها دارد. در این میان، فرار مالیاتی و گریز از مالیات در کشورها باعث شده است تا درآمدهای مالیاتی کشورها، همواره از آنچه که برآورد می شود کمتر باشد و تمامی کشورها تلاش خود را برای کاهش این دو پدیده به کار می گیرند یا از طریق اصلاح نظام مالیاتی، به چاره جویی برمی خیزند.توجه به پيوند بين سياست مالياتي و دستگاه وصول ماليات در اصلاح نظام مالياتي کشور از هر حيث موضوعي مهم و قابل تامل به شمار مي آيد.

غلامرضا سلامی مشاور وزیر مسکن و کارشناس اقتصادی در اینباره می گوید: مجموعه دولت اصولا به  پایه های مالیاتی اصلی توجهی ندارد.بعنوان مثال پایه عایدی سرمایه که درآمد ناشی از خرید و فروش است که در همه جای دنیا برای آن مالیات تعیین می شود اما در ایران برای عایدی سرمایه مالیاتی در نظر گرفته نمی شود.البته در دوران رکود این موضوع چندان مصداق ندارد. اما در دوره رونق هستند افرادی که سود زیادی از یک معامله بدست می آورند اما یا مالیات نمی پردازند یا مقدار خیلی کمی مالیات می دهند. این مالیات در حوزه هایی مثل املاک، بورس و...خیلی اندک است.

سلامی به دلایل مخالفت با اخذ مالیات با موارد ذکر شده گفت: مخالفان استدلالهایی چون نبودن اطلاعات واقعی معاملات در حوزه املاک مطرح می کنند و یا بر این باوند که اخذ مالیات از بازار سرمایه منجر به عدم جذب مردم به سمت این بازار می شود. مالیات روی بهره و سود سپرده نیز از این جمله اند. دولت به بهانه تشویق مردم به پس انداز مالیات بر سپرده را نمی گیرد. به دلیل اینکه سالها نرخ سود سپرده به مراتب پایین تر از نرخ تورم بوده و عملا سپرده گذار نه تنها سودی نمی کرده بلکه زیان هم می کرده است.

وی افزود: مالیات بر مجموع درآمد نیز از جمله بخشهایی است که مالیاتی از آن کسر نمی شود.در اروپا و آمریکا حتما در انتهای سال یک اظهارنامه به دولت ارائه می کنند که مجموع درآمد سالیانه خود را اعلام می کند و طبق ان مالیات کسر می شود حال آنکه در کشور ما استدلالهای مختلفی برای شانه خالی کردن از پرداخت مالیات عنوان می شود. مثلا اگر مالیات شرکت را پرداخته اند می توانند  مالیات سود سهام را نپردازند.

سلامی گفت: وقتی بخشی از مردم  طی یک فعالیت اقتصادی در شرایط رونق سود سرشار می برند بنا به امکانی که قانون در اختیارشان داده از پرداخت مالیات سر باز می زنند. این معافیت قانونی عملا رانت است. در دولت نهم و دهم که قیمت املاک چند برابر شد و عده ای صدها میلیارد سود کردند یک ریال مالیات غیر از نیم درصد نپرداختند. این سیستم مردم را به سمت سوداگری سوق می دهد که این اتفاق در مورد بخشهایی مثل املاک یا بازار سهام افتاده است.

غلامرضا سلامی اذعان داشت: توجیه سازمان مالیاتی برای عدم اخذ مالیات بر مجموع درآمد، نداشتن یک سیستم جامع اطلاعاتی برای آن است. متاسفانه ما هرگز این سیستم جامع اطلاعاتی را نداشتیم. گاها سیاست هایی هم از سوی دولت ها در پیش گرفته می شد که ما را از شفافیت دور می کرد.بعنوان مثال با ابزار خرید و فروش غیر از اسکناس مثل اوراق مشارکت بدون نام و چک های در وجه حامل می توان معاملات میلیاردی انجام داد بدون اینکه امکان ردیابی و ثبت آن وجود داشته باشد.

وی خاطر نشان کرد: سیستم معبوب بانکداری بدون ربا  این فرصت را فراهم آورده که افراد در قبال فاکتور سوری اعتبار دریافت کنند. رسمیت یافتن فاکتورهای سوری و مواردی از این دست اجازه شفافیت را نمی دهد.وقتی این اسناد رسمیت پیدا می کند نمی توان مرز دروغ و حقیقت را پیدا کرد.

 سلامی گفت: می توان از تجربه کشورهای دیگر استفاده کرد اما ما نمی خواهیم خودمان را در معرض مقایسه با دیگران قرار دهیم اما عملا  راهکار در پیش گرفته شده چیزی نیست که تحت عنوان بانکداری بدون ربا دنبال آن بودیم. غیر شفاف کردن معاملات و پیچیده کردن آن در نهایت باعث می شود ربا شدید تر شود و در دنیا یکی از بالاترین نرخ های بهره را در سیستم بانکی داشته باشیم. نتیجه این اتفاق عدم کارکرد درست سیستمهای مالیاتی و اقتصادی می شود.

  غلامرضا سلامی خاطر نشان کرد: ما سالهاست با مشکل عدم دسترسی به اطلاعات دقیق اقتصادی دست و پنجه نرم می کنیم. این خلا اجرای برنامه های نظارتی و اخذ مالیات و برنامه ریزی برای آینده را مشکل می سازد. دولت باید این مشکل را رفع کند چرا که با ادامه پیدا کردن این روند از دور اقتصاد کنار گذاشته خواهیم شد.الگوهای خوبی در دنیا هست که می توان از آنها استفاده کرد اما اصرار داریم  عمل اشتباه را تکرار کنیم.

وی به ویژگیهای سیستم چابک مالیاتی در کشورهای پبشرفته اشاره کرد و گفت: در برخی کشورها نرخ های مالیاتی تا 90 درصد هم می رسید و البته خدمات ارائه شده در قبال آن رضایت مردم را به دنبال داشت  بعدها در این نرخ ها تعدیل صورت گرفته چرا که نرخ های بالای مالیاتی بر توسعه اقتصادی تاثیر منفی می گذاشت. اعتماد بین مردم و دولت در همه زینه ا باید وجود داشته باشد اما در حوزه فرار مالیاتی اگر دولت شفافیت داشته باشد و عدالت مالیاتی را رعایت کند مردم این احساس را پیدا می کنند که راهی جز پرداخت مالیات ندارند.در هیچ جای دنیا مالیات با رغبت تمام پرداخت نمی شود اما میزان فرار مالیاتی بستگی به عملکرد صحیح دولت ها در اجرای قوانین مالیاتی است.