طی 8 سال تحریم کشورهای غربی علیه ایران، سهم زیادی از بازارهای صادراتیمان در کشورهای هدف از دست رفت و به دست رقیبانمان افتاد. حال که حدود یک سالی از برجام می گذرد توفیق آنچنانی را در این خصوص نمیبینیم جز این که صادرات محصولات خام و واسطه ای در بخش های پتروشیمی و معدن زیاد شده و باعث بالارفتن رقم صادراتی کشور شده است.

این در حالی است که به عقیده بسیاری از اقتصاددانان و کارشناسان شاید این روند در مقطعی باعث ارزآوری مقطعی شود اما اگر یک قدم عقبتر بایستیم، میبینیم که این موضوع در برخی موارد باعث شده که نیاز بنگاههای داخلی کشور تامین نشود و مواد خام و اولیه با قیمت کمتر از آنچه در بازارهای داخلی عرضه می شود به بازارهای صادراتی عرضه کرده و این اتفاق باعث می شود که زنجیره تکمیلی این صنایع روز به روز ضعیف تر شده و در نهایت از گرخونه بازی حذف شوند.

در طرف دیگر مسائلی در خصوص ضعف بنگاههای تولیدی ما در تولید کالاهایی با تکنولوژی و دانش به روز دنیاست که در این زمینه هم مشکلاتی از جمله عدم هماهنگی و نیازمند بودن صنعت کشور به کشورهای خارجی مطرح می شود که بسیاری از کارشناسان این موضوع را ناشی از عدم ادغام و دادن مجوز به بخش های مختلف می دانند.

با بررسی الگوی رفتاری کشورهای پیشرفته دنیا می بینیم که زنجیره بنگاههای کوچک با فرمانروایی یک واحد بزرگتر به فعالیت می پردازند و این عامل سبب می شود قدرتمندتر و منسجم تر کار کنند، برنامه ریزی کنند و پروژه های خود را پیش ببرند. به باور کارشناسان به دلیل اینکه حاکمیتی دولتی و خصولتی و خصوصی بر بخش های مختلف کشور حاکم است ادغام این بخش ها با مشکلات و چالش های زیادی روبه رو است و اولین مرحله برای تقویت صنعت رفع این مسئله است.

در این خصوص محمد حسین برخوردار، یکی از اعضای اتاق بازرگانی در گفت و گو با سایت خبری و تحلیلی اگزیم نیوز در خصوص ارزیابی بازارهای صادراتی کشور گفت: بازارهای صادراتی کشور ما به دو دسته و گروه تقسیم شده است. بخشی که مربوط به نفت و فرآورده های نفتی همچون محصولات پتروشیمی است که کشور ما در این زمینه در جنوب شرقی آسیا و کشورهای منطقه پیشرفت زیادی را داشته و در این مناطق پیش روی داشته است.

وی در ادامه تصریح گرد: مساله ای که در این میان وجود دارد این است که بسیاری از محصولات صادراتی کشور ما مواد خام و واسطه ای پتروشیمی و معدنی هستند و در طرف دیگر پیشرفت آن چنانی در خصوص سایر کالاهای صنعتی وجود ندارد. این عضو اتاق در ادامه تصریح کرد: ضمن اینکه باید توان و ظرفیت خود را در سایر بخش های صنعت بالا برده و در این بخش ها هم پویا باشیم، باید توجه خود را معطوف بازارهای اروپایی کرده و با بررسی این بازارها ارز آوری بیشتری را برای اقتصاد کشور به وجود آوریم.

حسین برخوردار در ادامه به صادرات تکمیلی اشاره کرد و گفت: به باور من باید تمرکز خود را روی زنجیره های تکمیلی برده و صنایع پایین دست بخش هایی چون پتروشیمی و معدن را تقویت کنیم. طبیعی است وقتی توان تولید کالاهای نهایی و تکمیل شده صنعتی را داشته باشیم، می توانیم سهم بیشتری از بازارهای هدف را در سیطره خود دربیاوریم. ضمن اینکه با این کار می توانیم ارزآوری بیشتری را برای کشور ایجاد کرده و به این ترتیب می توانیم استارت پروژه های قوی تر و پیچیده تری را برای گسترش صنعت بزنیم.

وی در ادامه مشخصا به بخش معدنی کشور اشاره کرد و گفت: در شرایط فعلی ما از سطح معدن استفاده می کنیم و تکنولوژی و ماشین آلات برای استفاده عرضی معادن را نداریم. زمانی که قدرت آن را داشته باشیم این دستگاهها را وارد کنیم به تبع می توانیم بخش معدنی را گسترش داده و در این حوزه موفق عمل کنیم.

این عضو اتاق می گوید: انتظار می رود صنایع کشور ما در زمینه های مختلف، بخش های تحقیق و توسعه را به وجود آورده و این بخش ها را با به روزآوری اطلاعات و دانش فنی بتوانند پروژه های راهبردی و کاربری را تعریف کرده و علاوه بر تامین نیاز بازارهای داخلی با همتایان خود در بازارهای هدف به رقابت با یکدیگر بپردازند.

وی افزود: البته لازمه این کار تامین مالی این بخش هاست که به عقیده من اگر انجمن هایی در این راستا به وجود آید که این انجمن ها با تجمیع بنگاههای تولیدی و با همکاری یکدیگر علاوه بر تامین مالی این بخش ها، محصولاتی را تولید کنند و به این طریق عمق صادرات محصولات داخلی را بالا ببرند و صادرات محور باشند مطوئنا موفق خواهیم بود.

این عضو اتاق در خصوص موانعی که در بحث توسعه صنعت و صادرات کشور وجود دارد، گفت: به عقیده من یکی از بزرگترین مشکلات در این راستا، دادن مجوزهای مختلف به بنگاههای تولیدی کوچک است. برخوردار می گوید: به جای اینکه بنگاههای تولیدی کوچک، تحت نظر کارخانه های بزرگ فعالیت کنند و به نوعی ادغام شوند و در مجموع به واحدهای منسجم تری برای تولید تبدیل شوند، جز به جز و بدن هماهنگی با هم کار می کنند و در نهایت میبینیم اثر بخشی و کارایی لازم را برای اقتصاد و پیکره اقتصادی کشور ندارند.

وی در ادامه افزود: طبیعی صنایع کوچک به جز در کشور ما قدرت رقابت با کالاهایی کشورهای خارجی را نداشته و در بازارهای هدفی که با آن ها رویارو می شوند شکست خورده و مغموم می شوند. برخوردار در خصوص ادغام صنایع در کشور و مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد اظهار کرد: چون صنایع کشور ما حاکمیتی دولتی، خصوصی و خصولتی دارند امکان ادغام آن ها مشکل است و باید برای این امر فکری کنیم.

وی تصریح کرد: این امر شرایطی را به وجود آورده که در تولید محصولات نهایی با مشکل روبه رو شویم و مجبور شویم مثلا برای کمبود بک برد در دستگاه دست به روی کشورهای خارجی دراز کرده و همیشه محتاج آنها باشیم.

این عضو اتاق در خصوص تکنولوژی و دستگاههای به روز دنیا و امکان فرآهم کردن دستگاههای این چنینی در بنگاههای تولید گفت: با الگو برداری از کشورهای مختلف جهان میبینیم دولت ها در خصوص به روز رسانی دستگاهها به مدد تولید کننده آمده و با ارائه تسهیلات و وام ها، تولید کنندگان را در این خصوص یاری می دهند. دولت ما هم باید در این خصوص با تولید کننده همکاری کرده تا آن ها بتوانند با توجه به تحریم های غرب علیه ایران و دور بودنشان از بازارهای جهانی و تکنولوژی ها خود را به روز کرده و توان رقابتی خود با کشورهای دیگر را به کار ببرند.