طی ماه های گذشته آمارهای صادرات کشورمان حکایت از آن دارد که در پسا برجام توانسته ایم در این زمینه رشد داشته باشیم و جهشی مثبت را تجربه کنیم. اما اگر به بررسی و تحقیق در خصوص کالاهای صادر شده بپردازیم، می بینیم که بخش عمده ای از این کالاها مواد اولیه و کالاهای واسطه ای صنایع مادر هستند و اگر از منظری دیگر به این امر نگاه کنیم شاید بتوان گفت صادرات این محصولات برای دوره ای کوتاه مفید و موثر باشد اما در بلند مدت به طور قطع اثرات مطمئن و پایداری را بر اقتصاد کشور نخواهد گذاشت.

مساله دیگری که در خصوص صادرات محصولات تولید داخل به بازارهای هدف وجود دارد بحث گشایش های اعتباری و ارتباطات بانکی در پسا برجام است و این موضوع که به راستی با رفع نشدن این چالش چگونه می توان صادرات قوی و همه جانبه ای را تجربه کرد. در این خصوص با یکی از اعضای اتاق بازرگانی تهران، محمد حسین برخوردار به گفت و گو نشستیم که در ادامه می خوانید.

برخوردار در گفت و گو با سایت خبری و تحلیلی اگزیم نیوز ارزیابی خود از صادرات کشور را اینگونه تشریح کرد: بخش بزرگی از صادرات کشور مربوط به مواد اولیه و کالاهای واسطه ای به خصوص در صنعت پتروشیمی و معدن است. به گفته وی این در حالی است که با رفع تحریم های کشورهای غربی علیه کشورمان، به دلیل این که موانعی در خصوص ارتباط بانکی و گشایش های اعتباری کشورمان با دیگر کشورها وجود دارد بسیاری از کالاهای صادراتی ما به امارات متحده صادر شده و از آن جا به کشورهای مقصد فرستاده می شود.

وی تصریح کرد: البته این نکته بیشتر برای کشورهای اروپایی است و برای کشورهای اروپای شرقی و کشوری همچون چین تا حد زیادی این مشکلات رفع شده به طور مستقیم صادرات به آن کشورها انجام می پذیرد.

برخوردار می گوید: البته این موضوع، امری است که انتظار آن می رفت چراکه با توجه به سال ها تحریم کشور ما سیستم بانکی نتوانست خود را به روز کرده و پا به پای سیستم های جهانی پیش برود. طبیعی است که در این مدت زمانی کم سیستم اعتباری کشورمان نتواند با سیستم آن کشورها ارتباط گیرد.

وی افزود: در طرف دیگر مساله اینجاست که به سبب تحریم های غرب علیه کشورمان اعتماد کشورها به خصوص کشورهای اروپایی برای سرمایه گذاری و مراودات در کشور ما تا حدودی کم رنگ شده است به این ترتیب ضمن زمان دادن به این مساله باید بستری فراهم آوریم تا این کشورها با آرامش خاطر میل به ارتباط با کشور ما داشته باشند.

این عضو اتاق ضمن اشاره به صادرات محدود کشور می گوید: متاسفانه صادرات کالاهای صنعتی در کشور ما محدود است و این در حالی است که کشور ما از توان و ظرفیت بالایی در همه زمینه ها برخوردار است.

وی عامل وقوع چنین اتفاقی را توجه نکردن به واحدهای تحقیق و توسعه مراکز تولیدی دانست و گفت: 1) بنگاههای تولیدی، محصولات خود را در مقیاس های کوچک تولید می کنند و این اتفاق باعث می شود قیمت تمام شده کالاهای آنها بالاتر برود. به عقیده وی در پی این جریان، تولید کننده ها نمی توانند مراکز تحقیق و توسعه داسته باسند به این ترتیب نمی توانند کالاهایی با سلایق و تکنولوژی های روز دنیا برای بازارهای هدف (به ویژه بازار افغانستان و عراق- به این علت که این بازارهای هدف همجوار کشور ما بوده و بازارهای بکری هستند و می توانند ارز آوری زیادی را برای اقتصاد کشور به وجود آورند) ایجاد کنند.

برخوردار افزود: بنابر این باید به سمت توسعه محصولاتی جهت گیری کنیم که صادرات محور هستند به عنوان مثال به جای اینکه آب صادر کنیم این آب را در بستری مناسب در اختیار کشاورزان قرار داده و با صادر کردن محصولات کشاورزی ارزش افزوده بیشتر را برای اقتصاد کشور به وجود آوریم.

این عضو اتاق بازرگانی در ادامه به تکمیل زنجیره و حلقه صنایع پایین دستی صنایع مادر اشاره کرد و گفت: به باور من در شرایط فعلی هم صنایع تکمیلی بخش معدن و هم بخش پتروشیمی در شرایط خوبی به سر نمی برند.

وی اظهار کرد: علت هم آن است که صنایع بالا دست این بخش ها راه خود را از آن ها جدا کرده و با صادر کردن محصولات خام، مواد اولیه، کالای واسطه ای نقدینگی بنگاه های تولیدی خود را فراهم کرده و دیگر توجهی به تکمیل زنجیره ارزش خود ندارند.

برخوردار می گوید: حال آنکه اگر از نظر اقتصادی به بررسی این مساله بپردازیم شاهد آن خواهیم بود که اگر صنایع بالا دست به مدد و یاری بخش پایین دست صنعت خود بیایند و آن را تکمیل کنند، ضمن ایجاد اشتغال می توانند نیرو محرکه ای قوی برای صنعت باشند و می توان با صادرات محصولات نهایی این صنایع ارز آوری بیشتری را برای اقتصاد کشور به وجود آورد نسبت به شرایط فعلی که مواد خام و کالاهای واسطه ای را صادر می کنیم.

وی در ادامه به کمک و همیاری دولت در پیوند دانشگاه و صنعت اشاره کرد و افزود:اگر دولت بتواند کمک کند شرایطی به وجود آید که دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی به طراحی کالاهای کاربردی و مورد نیاز جوامع صنعتی بپردازند و در طرف دیگر صنعت گر را همیاری کند که تولید محصولات با طراحی جدید را در دستور کار خود قرار دهد به طور حتم شاهد رشد و پیشرفت در صنعت خواهیم بود.

برخوردار در ادامه به رقابت سالم اشاره کرد و گفت: علاوه بر همه این مسائل برای اینکه بتوانیم بازارهای هدف خود را حفظ کنیم باید به رقابت سالم در بازار کشورهای خارجی به ویژه کشورهای همسایه بپردازیم.

وی تصریح کرد: متاسفانه در شرایط فعلی در بازارهای همسایه برای فروش کالایی همچون سیمان به گونه ای برای به دست آوردن سهمی از این بازارها منافع دیگر تولید کننده هم وطن خود را خدشه دار کردیم و به خطر انداختیم که نتیجه آن شده که برخی مشتریان به خرید کالاهایی با برند ایرانی اعتماد ندارند و از خرید کالاهای تولید کشورمان سر باز می زنند.

وی در آخر در خصوص عملکرد دولت در صادرات کشور تصریح کرد: اگر بخواهیم به شرکت های دولتی و خصولتی در این امر مراجعه کرده و آن ها را بررسی کنیم باید گفت که به دلیل اینکه نهاد های نظارتی و قانون های پیچیده ای بر سر راه آن ها قرار دارد و با توجه به این موضوع کهصادراتو نیاز کشورهای آنی است تا این شرکت ها بخواهند از فیلتر های این قوانین رد شود زمان زیادی از دست می رود نمی تواند این شرکت ها را در مسیر صادرات موفق دانست و چشم انداز خوبی برای آن ها ترسیم کرد.