مباحث گسترده‌اي در سطح ملي و بين المللي پيرامون موضوع حمايت از صادرات و وجود يا عدم وجود آن مطرح است. در واقع حمايتهاي صادراتي آن دسته از برنامه‌ها و سياست‌هايي را شامل مي‌شوند كه دولت‌ها از طريق آنها سعي در ايفاي نقش در فرآيند صادرات و تاثيرگذاري بر آن دارند. مطالعات و تحقيقات نظري محققان در كشورهاي مختلف دنيا به نتايج گوناگوني درباره اثربخشي اين برنامه‌ها منتج شده است.

سیاست گذاران معتقد به اثربخشي اين برنامه‌ها هستند در حاليكه فعالان حوزه صادرات اعتقاد چندانی به تاثير این سیاستها ندارند و حتي در مواقعي به تاثير منفي اين برنامه‌ها بر رشد و ارتقاي صادرات اعتقاد دارند. اين تنوع ديدگاه‌ها امكان هرگونه اجماعي در خصوص نتيجه‌گيري پيرامون اثربخش بودن يا نبودن برنامه‌هاي حمايت از صادرات را دشوار می کند. مسعود دانشمند عضو هیات مدیره خانه اقتصاد اتاق ایران و فعال اقتصادی بخش خصوصی در این باره به اگزیم نیوز می گوید: اعطای یارانه بی منطق به صادرات منجر به کنار رفتن اصل موضوع صادرات و تمرکز بر یارانه شده و معمولا مشکل ساز می شود و چون دولت می بیند که این روش کارایی لازم را ندارد کم کم در پرداخت آن وقفه می اندازد و نهایتا کمکی به صادرات نمی کند. به گفته وی پرداخت یارانه باید هدفمند باشد یعنی اینکه ما به واحدهای صادراتی یارانه بدهیم تا جاییکه بتواند روی پای خود ایستاده و خودش را اداره کند و در مرحله بعد یارانه به تدریج قطع شود.

دانشمند در ادامه گفت: مدیریت پرداخت یارانه یک فرایند تدریجی است و مرحله حذف آن باید به نحوی باشد که به صادرات شوک وارد نشود. یکی از این مدل های مدیریت پرداخت یارانه به صادرات آن است که ارز حاصل از صادرات یک کالای مشخص را با یک نرخ از قبل تعیین شده از صادرکننده بخریم. این کار باعث رونق فعالیت در این بخش و تولید با کیفیت بالا می شود که با ارتقای سطح کیفی و بالا رفتن میزان صادرات کم کم حذف می شود و آنچه در پایان فرآیند حاصل می شود صادرات قابل قبول است.

وی افزود: صادرکننده با هدف استفاده از این امتیاز به دنبال بازار می گردد و تولید متناسب با بازار هدف و منطبق بر استاندارد های بین المللی خواهد داشت و صادرکننده با پای خود به دنبال فروش ارز حاصل از صادراتش به دولت خواهد بود. با این روش بخش عمده ای از بوروکراسی اعطای یارانه حذف می شود و خود صادرکنندگان داوطلبانه میل به صادرات بیشتر و فروش ارز آن به دولت خواهند داشت. به عقیده وی یکی از مشکلات عمده برنامه های حمایت از صادرات همین بوروکراسی است.

دانشمند گفت: با رصد مستمر این برنامه می توان بر قوت گرفتن تولید و صادرات نظارت کرد و رشد آن را دید و به مرور شکل پرداخت ها را تغییر و کاهش داد. به گفته وی دولت می تواند منابع لازم برای اجرایی شدن این برنامه را از مالیات حاصل از اشتغال ایجاد شده فراهم کند، چرا که بیکاری هزینه بالاتری بر دوش دولت خواهد داشت و پرداخت این مابه التفاوت به صادرکنندگان قطعا به نفع دولت خواهد بود.

دانشمند محدودیت های واردات به منظور حمایت از صادرات را منطقی ندانست و گفت: اگر برای محصولی محدودیت وارداتی به معنای خاص قائل شویم طبیعتا از راه قاچاق وارد کشور خواهد شد. باید کاری کنیم که همواره بین قیمت بازار و قیمت پرداختی ارز ما برای کالایی که مایل به واردات آن نیستیم، نوعی تعادل ایجاد شود تا بازار قاچاق توسعه پیدا نکند. به عقیده وی بازار قاچاق به تولید داخلی، اقتصاد ملی و هم به خریدار لطمه می زند؛ بنابراین نباید تصمیمی گرفت که در ادامه آن قاچاق گسترش بیشتری پیدا کند.

عضو هیات مدیره خانه اقتصاد ایران بهترین راهکار برای بهبود فضای صادراتی کشور را واگذاری بازاریابی به تولید کننده دانست و گفت: اعطای تسهیلات بدون برنامه ریزی و غیر هدفمند گرهی از حوزه صادرات باز نمی کند. با اصلاح نظام بانکی، صادرکننده می تواند از طریق نظام بانکی، تامین مالی شود و بتواند از طریق اعتبارات اسنادی صادراتی سرمایه در گردش قبل از صادرات بدست بیاورد و در نتیجه زمینه صادرات را فراهم کند.

مسعود دانشمند یکی از آفت های فضای اقتصادی را تصمیمات سیاسی دانست و گفت: می توان دخالت های مقطعی دولت را پذیرفت اما دخالت مستمر و دائمی ضربه بزرگی به اقتصاد کشور می زند. به حداقل رساندن تاثیر دخالت ها و تصمیم های سیاسی بر اقتصاد به این معناست که وزارت امور خارجه ما بداند همه فعالیت هایش برای توسعه اقتصادی است و باید به نحوی عمل کند که بستر ساز توسعه اقتصادی باشد نه مانع رشد آن. تولید کننده ما باید این اطمینان خاطر را داشته باشد که یک شبه  برنامه ریزیها و تعهدات با یک تصمیم سیاسی به هم نمی ریزد.

دانشمند در خصوص چشم انداز اقتصادی در فضای پسابرجام گفت: در شرایطی که اقتصاد ما نفتی محسوب می شود و با فروش نفت اموراتمان می گذرد طبیعی است که  تولید و صادرات اولویت سیاستگذاریها نخواهد بود. اقتصاد نفتی ناگریز از تصمیمات سیاسی است. در عین حال اگر بخواهیم خوشبین باشیم همه چیز در گرو این است که اولویت در تصمیم گیریها با اقتصاد است یا سیاست خارجی. این یک سیاست کلان و تصمیم مهم در شرایط فعلی است.