آلمان اولین کشوری بود که بعد از جنگ جهانی دوم 12 صفر از پول ملی خود را حذف کرد. طی ساهای ۱۹۶۰ تا کنون کشورهای مختلف جهان بیش از 71 بار تعدادی صفر از واحد پول خود را حذف کردند که گاها اهداف فنی و اقتصادی منجر به این واکنش در دولت های آنها شده و گاهی هم در پشت انگیزه های سیاسی صرفا توجیحات اجتماعی و اقتصادی را مطرح کرده اند.

حذف صفر از پول ملی به عنوان رفرم یا اصلاح پولی شناخته می شود که دولتها برای رفع اثرات منفی تورم و حفظ یا ارتقاء ارزش پول کشور که در کاهش قدرت خرید مردم نمود پیدا می کند، این سیاست را بکار می برند. این اقدام قبل از انکه یک حرکت سیاسی تلقی شود باید از نظر اقتصادی و فنی کارشناسی شود.

با اعلام قطعی شدن حذف صفر از پول ملی در سال آینده این سوال به ذهن می رسد که آیا تغییر واحد پولی از ریال به تومان اولویت اقتصاد ماست و دیگر اینکه با توجه به افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی، این اقدام سرپوشی برای وضعیت پول ملی است؟ دکتر کاظم دوست حسینی استاد دانشگاه و مشاور بانک توسعه صادرات ایران در گفتگو با اگزیم نیوز به این پرسش ها پاسخ داده است.

دکتر دوست حسینی در این باره گفت: قطعا هدف از تغییر واحد پولی حل مشکلات اقتصادی کشور نیست و نمی تواند تاثیری در حل مشکلات اقتصادی داشته باشد. لذا به لحاظ تئوريک تغییر واحد پولی در متغیر های اقتصادی اساسی کشور تاثیري ندارد اما با توجه به کاهش قدرت ریال و حجم بالاي پول های در حال جابه جایی، درشت کردن واحد پولی می تواند در تسهیل جابجایی ها کمک کننده باشد.

دوست حسینی در ادامه به تاثیر روانی این تصمیم در جامعه اشاره کرد و گفت: باور من این است که اين تغيير به تنهایی هیچ گرهی از مشکلات اقتصادی ما نخواهد گشود اما همیشه بخشی از اقتصاد ما تحت تاثیر شرایط روانی بوده است. از اين نظر اصلاح واحد پولی همراه با سياست تثبيت ارزش آن می تواند تا حدی بر اقتصاد تاثیر مثبت بگذارد. البته حذف يكباره چند صفر  از واحد پولی در شرايطي كه در جامعه انتظارات تورمي وجود دارد مي تواند مخرب باشد.

وی افزود: برآورد من از حذف 4 صفر این است که اگر اثرات اين تعديل طي 100 سال از بين برود يعني با توجه به انتظارات تورمی كه وجود دارد ما به قدرت خرید فعلی ريال يا تومان در صد سال آينده برسيم، اين بدين معني است كه باید 7/9 درصد تورم در سال رخ بدهد. اين يعني تحميل حدود 10 درصد تورم در سال به لحاظ ده هزار برابر كردن ارزش واحد پول يا همان حذف 4 صفر از پول ملي. بنابراین باید ملاحظات مسائل روانی را در این بین در نظر گرفت.

دوست حسینی به مدل زیمبابوه در مسیر حذف صفر از واحد پولی اشاره کرد و گفت: کشورهای مختلفی این کار را انجام داده اند و عموما موفق بوده اند، اما در كشورهايي با اقتصاد ضعيف و در شرايط بحراني اقتصاد اين اقدام به نتيجه مطلوب نرسيد. مثلا  زیمبابوه که مجبور شد به دلیل تورم مداوم بالا به دفعات  چند صفر را از واحد پولی خود کم کند ولي در نهایت مجبور شد دلار زیمبابوه را به دلار آمریکا تبدیل کند تا بتواند تا حدی از بحران هاي اقتصادی نجات يابد.

موضوع ديگري كه بايد به آن توجه شود در نظر داشتن يك معيار و رابطه منطقي براي درشت كردن واحد پولي است. در برهه ای تصمیم بر آن بود که چهار صفر از واحد پولی حذف شود ولي امروز صحبت از حذف یک صفر می شود. بنابر اين بنظر ميرسد كه اين تصميمات نظري است و استدلالي قوي پشت اين تصميمات وجود نداشته باشد.

دوست حسینی با تاکید بر این نکته که مثلا اگر قدرت پول ما طي چهل سال گذشته 1000 برابر کاهش پیدا کرده است ولي در همين مدت تورم در اقتصاد هاي پيشرفته دنيا 10 برابر بوده است، جذف 2 صفر ميتواند منطقي باشد. بنابر اين حذف صفر از واحد پولی باید با استدلال و بر مبنای معیار و اصول مشخص انجام شود.

وی بر اهمیت در نظر گرفتن مسائل حسابداری بعد از تغییر واحد پول تاکید کرد و گفت: باید طوری برنامه ریزی شود که اطلاعات مالي قبل و بعد تغییر قابلیت مقایسه خود را از دست ندهد. اين موضوع از اين نظر اهميت دارد كه همه شركتها و سازمانها و موسسات بخصوص بانکها و موسسات مالی صورت های مالی خود را به صورت مقایسه ای ارائه می کنند. همچنين بايد به عرف بين المللي نيز توجه شود بطوريكه واحد پول انتخابي بتواند به 100 واحد خرد تر از خود تقسيم شود.  

دوست حسینی انتخاب «تومان» را برای واحد پول از يك نظر به جا و شایسته دانست و گفت: تومان برای مردم آشناست و احتمال اشتباه توسط مردم را کاهش می دهد. من معتقدم با توجه به اينكه به بياني تنها يك صفر از پول حذف شده اینکار نبايد ضرري داشته باشد بلکه در بخش هایی می تواند کمک کننده نيز باشد اما  بايد بعدا اين تغییرات توجیه پذیرتر و در چارچوب یک معیار مشخص صورت پذیرد.

مشاور بانک توسعه صادرات در مورد این شائبه که حاکی از تغییر واحد پول برای سرپوش گذاشتن بر وضعیت پولی کشور است گفت: ممکن است از بابت ظاهرآرایی این کار به مساله کمک کند اما در واقع به روشنی همه متخصصان و حتی مردم عادی که در مسائل اقتصادی نيز عمیق نیستند بر غیر موثر بودن این تغییر بر بهبود وضعيت اقتصادي واقفند؛ لذا بعید است مخاطبین تغییر واحد پول تحت تاثیر این نگرش قرار بگیرند.