توسعه تجارت خارجي و به ويژه توسعه صادرات غیرنفتی از عوامل موثر در توسعه اقتصادي كشور و از ارکان اصلی اقتصاد مقاومتی محسوب می شود. رشد صادرات غیرنفتی علاوه بر تقویت رشد اقتصادي، موجب افزايش توان رقابت پذيري كشورها در عرصه هاي بين المللي خواهد شد. از سال 1376  بيست و نهم مهر ماه با تصويب شوراي فرهنگ عمومي كشور، به عنوان روز ملي صادرات تعيين گرديد تا بيانگر عزم و اراده ملي در مجموعه دولت و مردم براي توسعه صادرات غير نفتي و در نتيجه توسعه اقتصادي كشور باشد. انتخاب يك روز از سال به عنوان روز ملي صادرات موجب گسترش تفكر و فرهنگ صادراتي در جامعه مي گردد، لذا سازمان توسعه تجارت ايران همه ساله با هدف توسعه فرهنگ عمومي صادرات كشور و تشويق صادركنندگان و فعالان اقتصادي و بازرگاني كشور نسبت به برگزاري روز ملي صادرات اقدام نموده و با حضور رئيس جمهور محترم از بنگاه هاي صادراتي برتر كشور تقدير به عمل مي آورد.

اگزیم نیوز در آستانه روز ملی صادرات با صاحب نظران خبره و مسئولین مرتبط با حوزه صادراتی گفتگو کرده است. گزارش های تفصیلی اگزیم نیوز در این باره به واکاوی مشکلات و موانع اصلی توسعه صادرات می پردازد و اهرم ها و راهکارهای اجرایی در این مسیر را پیشنهاد می دهد؛ مشروح این گزارش ها را از امروز تا 29 مهرماه در پایگاه خبری و تحلیلی تجارت بین الملل اگزیم نیوز بخوانید.

رضی آقا میری - رییس کمیسیون صادرات اتاق ایران

توسعه تجارت خارجي و به ويژه صادرات از عوامل موثر در توسعه اقتصادي كشورها محسوب مي گردد كه مي تواند علاوه بر رشد اقتصادي، موجب افزايش توان رقابت پذيري كشورها در عرصه هاي بين المللي گردد. از سال 1376 بيست و نهم مهر ماه با تصويب شوراي فرهنگ عمومي كشور، به عنوان روز ملي صادرات تعيين گرديد تا بيانگر عزم و اراده ملي در مجموعه دولت و مردم براي توسعه صادرات غير نفتي و درنتيجه توسعه اقتصادي كشور باشد. انتخاب يك روز از سال به عنوان روز ملي صادرات موجب گسترش تفكر و فرهنگ صادراتي در جامعه مي گردد، لذا سازمان توسعه تجارت ايران همه ساله با هدف توسعه فرهنگ عمومي صادرات كشور و تشويق صادركنندگان و فعالان اقتصادي و بازرگاني كشور نسبت به برگزاري روز ملي صادرات اقدام می کند. ارزیابی رئیس کمیسیون صادرات اتاق ایران را درباره صادرات غیرنفتی و روز ملی صادرات در گفتگوی اگزیم نیوز با  سیدرضی حاجی آقا میری در ادامه می خوانید.

حاجی آقا میری در خصوص روند صادرات در کشور از گذشته تا امروز گفت: بعد از انقلاب صادرات غیر نفتی سیر صعودی را طی کرد و به برکت جنگ و تحریمها تمرکز بر صادرات غیر نفتی افزایش یافت. به صورتی که آمار صادرات غیر نفتی قبل و بعد از انقلاب قابل مقایسه نیست. به طور کلی روند صادرات نوسانات زیادی را تجربه کرده و در حال حاضر شرایط خوب و رو به رشدی نداریم. یا ساکن بوده ایم یا رشد منفی را در این حوزه تجربه کرده ایم. در بعضی اقلام حتی سقوط شدیدی را شاهد بوده ایم که دلیل عمده آن گذشته از نفتی بودن اقتصاد، غیر واقعی بودن نرخ ارز است.

وی صادرات غیر نفتی را یکی از عوامل دسترسی به رشد اقتصادی دانست و گفت: برای رسیدن به رشد اقتصادی مطلوب باید از وضعیت فعلی عبور کنیم و به شرایطی بهتر از وضعیت فعلی برسیم. نفت محور بودن اقتصاد ایران عمده ترین مانع توسعه صادرات غیر نفتی است که مشکل دیرینه اقتصاد ایران است. با توجه به اینکه دولت ها از طریق نفت تامین بودجه می کردند، استراتژیشان معطوف به صنعت نفت و صنایع وابسته به ان است تا صادرات غیر نفتی.

رئیس کمیسیون صادرات اتاق ایران در ادامه افزود: در حال حاضر نیز وقتی صحبت از صادرات غیر نفتی می شود،صادرات محصولات فرآوری شده نفتی و وابسته به نفت هم داخل امار صادرات غیر نفتی وارد می شود. این آمار را نمی توان غلط دانست اما اگر دولت می خواهد این آمار در تحلیل های اقتصادی معطوف به نتیجه گیری باشند باید انها را از هم تفکیک کند. عدم تفکیک این امار منجر به تحلیل های اقتصادی اشتباه می شود و صادرات غیر نفتی تحت تاثیر عظمت نفت نادیده گرفته می شود و زیر سایه صادرات نفت و محصولات وابسته به نفت می ماند.

حاجی اقا میری گفت: محصولات صادراتی وابسته به نفت مشتری خاص خودش را دارد که به هر ترتیب خرید می کنند. در حالیکه صادرات غیر نفتی نیازمند بازاریابی، تبلیغات و ارتباط مستقیم با نیروی کار دارد و بخش عمده ای از آن بر خلاف صادرات محصولات وابسته به نفت، خصوصی است و از رانت های دولتی بی بهره است و به همین دلیل نیازمند حمایت بیشتر است. بخش خصولتی بر  صادرات غیر نفتی وابسته به نفت احاطه دارد و در نتیجه 80-70 درصد از اقتصاد کشور همچنان راه خود را می رود و خصوصی سازی در هاله از ابهام و فراموشی خواهد ماند.

وی  چگونگی تخصیص مشوق های مستقیم و غیر مستقیم به صادرات را در گرو بررسی موضوعی صادرات و کشف نوع نیاز صادرکنندگان دانست و گفت: اصولا بحث تشویق هم با مساله آمار ارائه شده از صادرات در ارتباط است. ما وقتی قصد تحلیل اقتصادی داریم، باید هر نوع کالای خدماتی که قرار است مورد حمایت قرار بگیرد را به لحاظ شرایط آن مورد بررسی و کارشناسی قرار دهیم. ممکن است یک کالا نیاز به حمایت نقدی داشته باشد و کالای دیگر حمایت های غیر نقدی و کالای سوم ترکیبی از هر دو مشوق را لازم داشته باشد.

حاجی آقا میری بر لزوم همفکری و نظرخواهی از متخصصین بخش خصوصی در تعیین سیاست های تشویقی برای صادرکنندگان تاکید کرد و افزود: باید در این حوزه مجموعه ای از متخصصین در رشته های مختلف اظهار نظر کنند و دولت بر مبنای این نظرات حرفه ای بسته های حمایتی را اعلام کند نه اینکه پشت درهای بسته توسط کسانی که تنها به لحاظ تئوریک بر صادرات اشراف دارند بسته حمایتی را تعریف کنند. قطعا نظر افرادی که عملا درگیر مشکلات صادراتی هستند با کسانی که بصورت تئوریک مباحت را دنبال کرده اند فرق دارد و بیشتر به کار می آید.

وی ادامه داد: نقش بخش خصوصی در تصمیم گیریهای حوزه تولید و صادرات بسیار مهم است. در مساله بسته های حمایتی متاسفانه تا به حال این اتفاق نیفتاده و دولت پشت درهای بسته  تصمیم می گیرد و ابلاغ می کند و غالب تصمیم گیری های دولت بر اساس توانایی مالی اش در تخصیص بودجه برای حمایت از صادرات است. این نشان دهنده عدم جدیت و قطعیت دولت برای حمایت از صادرات است چون ما مکررا می شنویم که دولت بودجه کافی برای حمایت از صادرات ندارد.

حاجی اقا میری گفت: تشکل های بخش خصوصی حرف های زیادی در این باره دارند. مهمترین آن متر و معیاری است که دولت برای صادرکننده نمونه تعیین کرده و بخش خصوصی آن را قبول ندارد و باید مورد بازبینی قرار بگیرد. مثلا چرا باید از بخش های غیر خصوصی حمایت شود؟ یا چه دلیلی دارد که  صادرکنندگان میعانات گازی و پتروشیمی جزو صادرکنندگان نمونه قرار بگیرند؟ این بخشها به اندازه کافی از سوی دولت حمایت شده و  از رانتها بر خوردار می شوند و لزومی به تشویق بیشتر ندارند.  

وی در ادامه اظهار داشت: ما هیچ وقت نپذیرفتیم که اقتصاد کشورمان برای اصلاح نیاز به خصوصی شدن دارد. حتی در دولت اصلاحات نیز به این مهم بی توجهی شد. صحبت های زیادی در این زمینه شد اما در عمل اتفاق خاصی نیفتاده است.

حاجی آقا میری گفت: ما همیشه در اتاق بازرگانی این مساله را مطرح کرده ایم که اتاق باید در برگزاری روز ملی صادرات با سازمان توسعه تجارت همکاری نزدیک داشته باشد. چطور این مراسم برگزار می شود در حالیکه بزرگترین تشکل بخش خصوصی در آن نقشی ندارد و نقش پارلمان بخش خصوصی به 20 دقیقه سخنرانی رئیس اتاق تقلیل یافته است؟ اثری از مشارکت و همفکری در این زمینه دیده نمی شود. در گذشته یک نماینده از تشکل در این برنامه شرکت می کرد ولی اینکه چقدر رای این نماینده در نتایج دخیل بود محل تامل است. بسیاری از کارهایی که در جهت سوق دادن سیاستگذاری ها به سمت بخش خصوصی است، تشریفاتی و در حد حرف است و اقدامی در این زمینه رخ نداده است.

حاجی آقا میری نقش موسسات و نهادهای مالی حامی صادرات از جمله بانک توسعه صادرات را در حمایت از صادرات، مهم ارزیابی کرد و در عین حال انتقاداتی را نیز به آنها وارد دانست. وی در اینباره گفت: بانک توسعه صادرات بر طبق قوانینی که برایش تعریف شده عمل می کند که گاها این قوانین واقع بینانه نیستند. سیاست بانک مبتنی بر حمایت و ارائه تسهیلات به شرکت های خصولتی است و عملا کمک بانک توسعه صادرات به جایی که نیاز هست نمی رسد. سودهای بانکی بالا و وثائق سنگینی که از صادرکننده طلب می شود، صادرکننده را از دریافت تسهیلات منصرف می کند. چون عملا صادرکننده قادر به انجام تعهدات درخواستی این بانک نیست.

وی افزود: گاهی بانک این سوال را مطرح می کند که چرا منابع در نظر گرفته شده برای حمایت از صادرات جذب نمی شود. باید گفت دلیل این اتفاق این است که بازیگران اصلی صادرات کشور به دلایل ذکر شده از حمایت محرومند و این منابع به کسانی تعلق می گیرد که رانت های مختلف را از طرق گوناگون جذب می کنند و بانک توسعه صادرات نیز یکی از این راههاست. البته ماهیت وجودی و برکت بانک توسعه صادرات را نباید نادیده بگیریم. وجود این بانک برای صادرات کشور دلگرم کننده است اگر در روند فعالیت و ارائه خدمات آن سیاست سهل گیرانه تری در نظر گرفته شود. چون می تواند شکاف ناشی از غیر واقعی بودن نرخ ارز که منجر به زیان صادرکننده است و توان رقابت را در بازار جهانی از آن می گیرد را با حمایت خود پر کند.

رئیس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران اظهار امیدواری کرد روز ملی صادرات پیش رو با وجود تغییری که در مدیریت سازمان توسعه تجارت رخ داده و حضور آقای تاج زاده در راس این مجموعه، تفاوت فاحشی با سالهای قبل شاهد باشیم. وی گفت: من فکر می کنم سازمان توسعه تجارت باید به نقش تشکل های تخصصی اهمیت بیشتری بدهد و با توان حمایتی که دارد، وضعیت صادرات را دگرگون سازد.