رشته صنعتی تولید فرش ماشینی در کشور از معدود رشته هایی از صنعت نساجی است که در دهه اخیر و در دوران تحریم توانسته نسبت به سایر رشته های این صنعت از رشد و توسعه مناسبی برخوردار شود و از نظر کیفیت تولیدات، طرح و نقشه از موقعیت ممتاز و تنوع قابل قبولی برخوردار باشد و به خوبی خود را با آخرین پیشرفت‌های تکنولوژیکی دنیا مجهز نماید. این در حالیاست که اگر این صنعت در سطح تجاری بین المللی تاکنون نتوانسته به جایگاه در خور توجهی دست پیدا کند، نه به دلیل کیفیت کار بلکه به دلیل محدودیت های ایجاد شده برای اقتصاد کشورمان در دوران تحریم ها بوده است که خوشبختانه این محدودیت ها هم برطرف شده و می توان امیدوار بود که این رشته صنعتی بیش از پیش در بازارهای جهانی بدرخشد.

علیرضا حائری، کارشناس اقتصادی و عضو سابق انجمن نساجی در گفت و گو با اگزیم نیوز در خصوص تعداد واحدهای موجود و دارای پروانه بهره برداری در این صنعت گفت: در حال حاضر از بین ۹ هزار واحد صنعتی نساجی در کشور، بیش از هزار و دویست واحد صنعتی یعنی در حدود اندکی بیش از ۱۳ درصد آن دارای پروانه بهره‌برداری برای تولید فرش ماشینی هستند که در حدود هزار واحد آن در منطقه کاشان، آران و بیدگل مستقر است.

وی در ادامه افزود:  این امر نشان از توسعه مناسب این صنعت در کشور دارد و منطقه کاشان را تبدیل به قطب تولید فرش ماشینی در ایران و یکی از مناطق عمده تولیدکننده این محصول در جهان نموده است.

به گفته وی در حال حاضر مجموع ظرفیت نصب شده این صنعت در کشور بالغ بر حدود 120 میلیون متر مربع است و تولید عملی آن در سال 1394 بالغ بر حدود 90 میلیون متر مربع بوده که ارزش تولیدات سالیانه این محصول را به حدود 77 هزار میلیارد ریال و یا 2/2 میلیارد دلار می رساند و پیش بینی می شود در سال جاری تولید در همین محدوده باقی بماند.

حائری همچنین از فعالیت ۳۰۰ هزار نفر شاغل در بخش نساجی کشور یعنی چیزی در  حدود ۳۱ هزار نفر (حدود ۱۰ درصد) خبر داد و تصریح کرد: این رشته صنعتی با صادراتی در حدود ۳۵۰ میلیون دلار در سال در حدود اندکی بیش از ۴۰ درصد مجموع صادرات این صنعت را به خود اختصاص داده است.

وی افزود: به عبارت دیگر رشته صنعتی فرش ماشینی با سهم ۱۳ درصدی از واحدهای صنعتی نساجی و سهم  ۱۰ درصدی از اشتغال این صنعت، دارای سهم ۴۰ درصدی در صادرات و ارز آوری است که نشان از موقعیت ممتاز و پیشتاز آن در بین صنایع نساجی دارد.

به گفته این فعال اقتصادی این بخش از صنعت به درستی در میان ۵ رشته منتخب صنعت نساجی در برنامه راهبردی توسعه وزارت صمت دیده شده و تولید آن برای سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۴۰۴ به ترتیب ۹۵ و ۱۵۰ میلیون مترمربع هدفگذاری شده است. در حال حاضر مصرف بازار داخلی در حدود 55 میلیون متر مربع در هر سال تخمین زده می شود که ارزش آن معادل 47 هزار میلیارد ریال برآورد میگردد. همچنین با فرض رشد ترکیبی سالیانه 5 درصد، حجم تقاضای بازار داخل در سال 1404 در حدود 85 میلیون متر مربع پیش بینی می شود که با قیمت های امروز ارزشی بیش از 70 هزار میلیارد ریال خواهد داشت.

عضو سابق انجمن نساجی تصریح کرد: با فرض دستیابی به  هدف تولید۱۵۰ میلیون متر مربع فرش ماشینی در سال ۱۴۰۴ که خیلی هم دور از انتظار نیست و با فرض اینکه تا آن زمان، تقاضای سالیانه بازار داخلی نیز از 55 میلیون متر مربع فعلی به 85 میلیون متر مربع افزایش یابد، می توان تصور کرد که با مازادی معادل 65 میلیون متر مربع فرش ماشینی در سال در کشور روبرو باشیم که قابل صدور به بازارهای جهانی است و چنانچه قیمت هر متر مربع فرش ماشینی را در سال ۱۴۰۴ معادل ۳۰ دلار در نظر بگیریم به ارزش صادراتی در حدود 2میلیارد دلار دسترسی خواهیم داشت که می توان گفت تا حدودی در شان و اعتبار این رشته صنعتی در کشور خواهد بود. در این صورت ارزش کل تولیدات فرش ماشینی در کشور در سال 1404 معادل 4.5 میلیارد دلار تخمین زده می شود که با احتساب ارزش امروز دلار، معادل 157 هزار میلیارد ریال خواهد بود.

وی افزود: فراموش نکنیم که بر اساس اعلام رییس انجمن صادر کنندگان فرش ماشینی ترکیه، ارزش صادرات فرش ماشینی آن کشوردر سال 2014، بالغ بر 2.4 میلیارد دلار بوده است و هدف گذاری سال ۲۰۲۳ (ده سال آینده) برای صادرات فرش ماشینی آن کشور بالغ بر 5.5 میلیارد دلار است، این در حالی است که هدف گذاری صادراتی برای کل صنعت نساجی و پوشاک ایران در برنامه راهبردی وزارت صمت برای سال ۱۴۰۴ (ده سال آینده)، بالغ بر ۳ میلیارد دلار در نظر گرفته شده که یک میلیارد دلار آن اختصاص به صادرات پوشاک و یک میلیارد دلار آن اختصاص به صادرات فرش ماشینی و یک میلیارد دلار باقیمانده نیز به سایر محصولات نساجی اختصاص دارد؛ در حالیکه براحتی می توان برای فرش ماشینی در سال ۱۴۰۴، صادرات 2 میلیارد دلاری و حتی بیشتر در نظر گرفت.

علیرضا حائری با اشاره به اینکه صادرات ایران در این بخش عمدتاً به کشورهای افغانستان، عراق و ترکمنستان  انجام می‌گیرد گفت: با توجه به کیفیت مطلوب این محصولات، طرح و نقشه بدیع ایرانی و چشم انداز روشن پس از لغو تحریم ها، این انتظار می‌رود که صادرکنندگان این محصول با تنوع بخشی به بازارهای صادراتی خود، شاهد افزایش صادرات این محصول به بازارهای اتحادیه اروپا و سایر نقاط جهان نیز باشیم. البته در این بازه زمانی ورود به بازارهای اتحادیه اروپا و حتی آمریکا مستلزم تلاش بیشتر در جهت شناخت سلیقه مردم به لحاظ طرح و رنگ، نقشه و ترکیب مواد اولیه در بازارهای هدف است و در این خصوص نقش رایزنان بازرگانی و بخش تجاری سفارتخانه های ایران بسیار پررنگ خواهد بود.

به عقیده این فعال اقتصادی برگزاری نمایشگاه‌های مرتبط با این صنعت به ویژه نمایشگاه بین المللی کفپوش، موکت، فرش ماشینی و صنایع وابسته، که شاهد برگزاری هشتمین دوره آن در سال جاری خواهیم بود و همچنین سایر نمایشگاه های منطقه ای می تواند تأثیر بسزایی در نمایش توانمندی داخلی و توسعه تولید و صادرات آن داشته باشد. امید است با ارتقای سطح خدمات‌رسانی، کاهش هزینه‌های برگزاری و تسهیل حضور شرکتهای خارجی در این قبیل نمایشگاه ها، گام‌های مؤثرتری در راه مشارکت تمامی واحدهای داخلی و خارجی در این رویداد بین المللی برداشته شود.

وی افزود: تعریف جوایز و مشوق های صادراتی در کنار برقراری مجدد خطوط اعتباری بین المللی بانکی و استفاده از تسهیلات یوزانس در جهت تامین نقدینگی و تهیه ارزانتر مواد اولیه با کیفیت، از مواردی است که می تواند در دوران پسا تحریم در جهت افزایش کیفیت و کاهش قیمت تمام شده به تولیدکنندگان داخلی کمک کرده و ایشان را جهت حضور قویتر و موثر تر در بازارهای رقابت جهانی مجهزتر نماید.

حائری در آخر افزود: تلاش به منظور جذب سرمایه گذار و شریک خارجی می تواند علاوه بر تامین مالی طرح های ایجادی و توسعه ای، نقش موثری در ارتقاء سطح علمی مدیریت، نفوذ بیشتر در بازارهای جهانی، اتصال به برند های معروف و شناخته شده بین المللی و در نتیجه افزایش صادرات ایفا نماید.ایجاد دفتری تخصصی در بدنه وزارت صنعت، معدن و تجارت بمنظور شناسایی نقاط ضعف و ترمیم آن و همچنین ایجاد تشکلی مردم نهاد و مستقل از تولیدکنندگان و صادر کنندگان این محصول بمنظور پیگیری مطالبات این بخش می تواند نقش اساسی در تبلور این صنعت در دوران پسا برجام بازی نماید.

به عقیده حائری، صنعت فرش ماشینی کشور به لحاظ کیفیت محصولات و تنوع نقشه و طرح، این قابلیت و پتانسیل را دارد که با اندکی توجه بیشتر، به یکی از رشته های ممتاز در عرصه درخشش هنر ایرانی در عرصه های جهانی و به عنوان  پرچمدار صادرات صنعت نساجی در پسا برجام تبدیل شود.