تلاش برای رسیدن به اهداف چشم‌انداز ۲۰ ساله و ایجاد ظرفیت‌های جدید در جهت توسعه صادرات غیرنفتی همواره از جمله راهبردهای بلندمدت کشور در عرصه اقتصاد در طول سال‌های اخیر بوده است. در تحقق این مهم، ارتقای فضای کسب و کار، توسعه و ارتقای خدمات پشتیبانی صادرات، توسعه بنگاه‌های شایسته صادراتی، توسعه محصولات جدید صادراتی، ماندگاری در بازارها و تنوع بازارهای صادراتی و در نهایت ماندگاری در بازارها و تنوع بازارهای صادراتی باید مورد توجه قرار گیرد. در این راستا اگزیم نیوز با کیومرث فتح الله کرمانشاهی، رییس کمیسیون توسعه صادرات خانه اقتصاد ایران گفتگویی انجام داده است که در ادامه می خوانید:

جایگاه صادرات غیرنفتی را در اقتصاد ایران چگونه ارزیابی می کنید؟

همان طور که در دوران تحریم دیدیم نفت از بشکه ای 130 تا 140 دلار به یک سوم کاهش یافت و تا بشکه ای 20 دلار هم رسید و اکنون مجدد در حدود ۵۰ دلار به سر می برد. این نشانگر آن است که اقتصاد نفتی همواره می تواند پا به پای مسائل سیاسی پرنوسان باشد و برای کشور به عنوان ریسک و خطر محسوب شود. تنها راه گریز از این ریسک توسعه صادرات غیرنفتی است. بدین ترتیب باید بنیان تولید که پشتوانه صادرات غیرنفتی است را تقویت و رونق بخشیم. در این راستا توجه و حمایت از صنایع کوچک و متوسط (SME ها) از اهمیت بسزایی برخوردار است. بر همین اساس تقویت کالا و خدمات دانش بنیان موجب ایجاد اشتغال، ارزش افزوده و ارزآوری می شود.

به عقیده جنابعالی برای توسعه صادرات غیرنفتی چه راهکارهایی وجود دارد؟

معتقدم تا جایی که امکان دارد باید از خام فروشی جلوگیری کنیم. به عبارت دیگر باید مواد اولیه ای که به صورت خام صادر می شود را در اختیار صنایع پایین دستی قرار دهیم که این صنایع مهمترین عامل رشد و ترقی برای کشور محسوب می شوند تقویت و گسترش یابند. اقتصاد وابسته به نفت موجب شده امروز بسیاری از صنایع وبنگاه های تولیدی ورشکسته یا تعطیل شوند. به روایتی 36 هزار واحد تولیدی در کشور با مشکل روبه رو هستند، که از این تعداد حدود 17 تا 18 هزار تعطیل و نیمه تعطیل هستند.

برهمین اساس بهترین انگیزه برای خروج اقتصاد از رکود تحریک تقاضای صادراتی است. لازمه این تحریک تقاضا مراوده بیشتر با دیگر کشورها است.به گفته وی تا زمانی که دوگانگی در حرف و عمل مسوولین باشد، اقتصاد مقاومتی در حد شعار خواهد بود.بر همین اساس ابتدا مسوولین باید به اقتصاد مقاومتی اعتقاد وسپس ظرفیتها و پتانسیل ها را در نظر گرفته و درنهایت حمایت های تعرفه ای و غیرتعرفه ای از تولیدات را سرلوحه کار خود قرار دهند تا صنایع رقابتی شدن و اصول رقابت را یادبگیرند تا درآینده ای نزدیک که ایران به wto پیوست قدرت رقابت با سایر کشورها داشته باشد، در غیراین صورت از چرخه و حضور در بازارهای بین المللی حذف و محو خواهند شد.

به عقیده شما عوامل تسهیل گر فضای کسب و کار چه مواردی است؟

 تجارت فرامرزی یکی از 10 شاخصه بهبود فضای کسب و کار است که همه ساله از سوی بانک جهانی اندازه گیری و گزارش می شود. در شاخص تجارت فرامرزی، تعداد اسناد موردنیاز، مدت زمان صرف شده و هزینه ها برحسب دلار برای صادرات یک کانتینر 20فوتی از مبدا تا مقصد اندازه گیری می شود. بر همین اساس ما باید همواره به دنبال تسهیل تجارت و بهبود فضای کسب و کار باشیم و در همین رابطه موثرترین عملکرد مقررات زدایی است. در طول سالهای متمادی مجلس قوانین بی شماری وضع کرده، اکنون نوبت مجلس جدید است تا در جهت بهبود فضای کسب و کار قوانین مخل را لغو و حذف کند. با اتخاذ تدابیر این چنینی و برداشتن سنگلاخ های جاده تجاری سرعت را برای اهالی کسب و کار افزایش می دهیم.

 همچنین مکانیزم های اقتصادی کشور از جمله مباحث پولی، بانکی، بیمه ای، مالیاتی، قوانین ومقررات کار می تواند تسهیل گر فضای کسب و کار باشد. در چند سال گذشته بحث رکود اقتصاد کشور به شدت پر رنگ شده و اکنون این سوال مطرح می شود که چگونه در این شرایط  درآمد مالیاتی کشور افزایش یافته است؟ اینکه ما به سمتی برویم که درآمدهای مالیاتی افزایش یابد خیلی خوب است. معتقدم درکنار صادرات غیرنفتی یکی از قسمتهایی که می تواند از فروش نفت خام و همچنین خام فروشی مواد اولیه جلوگیری کند، افزایش درآمدهای مالیاتی است. اما در شرایط کنونی کشور، این عامل چگونه امکان پذیر شده است جای تعجب و سوال دارد. پاسخ به این پرسش آن است که ما برای واحدهای تولیدی مشکل ایجاد کرده و مانع فعالیتهای آنها شده ایم و تنها دلیل عملکرد ضعیف این واحدها در فضای کسب و کار نیز همین قضیه است.

چه عواملی در عدم دسترسی ایران به بازارهای اروپایی نقش دارند؟

معتقدم تحریم ها کاملا لغو نشده و سایه شوم آن همچنان بر سر ایران قرار دارد.علی رغم تعهداتی که بعد از برجام و توافق هسته ای داده شد همچنان تحریم های بانکی و نقل و انتقالات به قوت خودش باقیست و در این بین هنوز بسیاری از بانک های بین المللی، اروپایی و آمریکایی با ایران مراوده ندارند. بدترین تحریم ها علیه ایران، تحریم های پولی، بانکی، بیمه ای و حمل  و نقل بود. پیش بینی می شد بعد از لغو تحریم ها 10 تا 15 درصد تجارت خارجی کاهش پیدا کند که متاسفانه چنین اتفاقی تاکنون رخ نداده است. در واقع از جمله موانعی که باعث شده نتوانیم به بازارهای اروپایی نفوذ کنیم نقل و انتقالات پولی است. ما باید در نهایت با 5 قاره مبادلات تجاری داشته باشیم و در این بین بازارهای وارداتی و  صادراتی را به هیچ عنوان محدود نکنیم حتی اگر حجم تجارت خارجی ما افزایش یافت جای نگرانی ندارد البته به شرط اینکه صادرات غیرنفتی همواره از واردات کشور بیشتر باشد. اگر چنین اتفاقی رخ دهد بدین منظور است که صادرات غیرنفتی از واردات پیشی گرفته و تراز تجاری بدون نفت مثبت است. در این حالت خواهیم دید که مسیر درست را انتخاب کرده ایم و راه برای توسعه صادراتی و اقتصادی کشور هموار می شود.

رقم صادرات غیرنفتی بسیار پایین بوده و در اندازه اقتصاد ایران نیست.

به اعتقاد من، رقم صادرات غیرنفتی نه در شان مردم ایران و نه در خور اقتصاد فعال و پویای ایران است. کشور ما از ظرفیت های خوبی برخوردار است به عنوان نمونه از ویژگی های خوب ایران می توان به 11 اقلیم موجود در این کشور، قرار گرفتن بر سر چهارراه عالم دنیا، وجود عناصر معدنی بسیار مهم و با ارزش و درنهایت به خیل عظیم  نیروی جوان، خلاق و تحصیلکرده اشاره کرد. در کشور ما تعداد مخترعین و دانشمندان کم نیست اما سرمایه کافی در اختیار ندارند. به عبارت دیگر دانشمند یا مخترع به اندازه تبدیل ایده به محصول سرمایه در اختیار دارد اما برای تجاری سازی محصول خود به تسهیلات نیاز دارد. حمایت از این اقشار با تسهیلات دورقمی و گاها با قیمت تمام شده 18 درصد امکان پذیر نیست بلکه معتقدم باید تسهیلات تک رقمی در اخیتار آنها قرار داد.

متاسفانه اقتصاد ما غیرشفاف و رانتی است و تا زمانی که مشکلات مرتفع نشود شرایط به همین منوال خواهد بود. در یک بازده زمانی ده سال ما روند خوبی در صادرات داشتیم چه شد که اکنون به این اندازه فاصله گرفتیم و موقعیت صادرات روز به روز بدتر می شود. در ابتدای سال افزایش صادرات تا مرز 50 میلیارد دلار هدف گذاری شد اما با توجه به روندی که اکنون شاهد آن هستیم دسترسی به این هدف ممکن نخواهد بود.

کالاهای صادراتی بدون ارزش افزوده هستند و یعنی همه مواد صادراتی جزو مواد اولیه است.

این ضعف بزرگ کشور و در حقیقت صادرات ما را نشان می دهد، پیرو عواملی که ذکر شد ما نباید مواد اولیه را به صورت خام صادر کنیم، زمانی که صنایع پایین دستی نیازمند مواد اولیه هستند صادرکردن این مواد به خارج از کشور بی توجهی بزرگی نسبت به این صنایع است. برای توضیح این مطلب، اخیرا خبری منتشر شد مبنی بر اینکه اتحادیه اروپا در رابطه با دامپینگ فولاد ایران شکایت کرده و در حال پیگیری آن است و در حقیقت این حکایت از آن دارد که ما حاضریم فولاد، پتروشیمی و مواد حاصل را با قیمتی پایین تر از قیمت جهانی صادر کنیم اما در اختیار صنایع داخلی خود قرار ندهیم. اگر به دنبال اشتغال، ارزش افزوده و... هستیم باید بیش از پیش از صنایع کوچک و متوسط حمایت کنیم.