به نظر می رسد با از سرگیری دوباره روابط اقتصادی ترکیه و روسیه، شرایط بار دیگر برای تجار ایرانی سخت شده باشد این در حالی است که به عقیده کارشناسان تجاری، ایران حتی در غیاب ترکیه نیز نتوانست در حوزه تجارت با روسیه کاری از پیش ببرد. متأسفانه عدم توفیق تجار ایرانی در صادرات به روسیه در شرایطی است که تمهیدات کافی و نسبتا مناسب از طرف مجموعه عوامل و سیاست گذاران تجاری اندیشیده شده بود اما گویا هیچ کدام آنها موثر واقع نشده است.

افزایش اصلی صادرات ایران به بازار مصرف روزانه روسیه بیشتر در بخش سبزیجات و محصولات باغی به‌ویژه هندوانه، فلفل دلمه، گل‌کلم، کیوی و خیار صورت گرفته است که در مراکز توزیع و همچنین در فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ نیز با پرچم ایران به عنوان کشور تولید کننده معرفی و عرضه می‌شود.

همچنین با توافق‌های صورت گرفته بین مسکو و تهران، صادرات انبوه لبنیات، گوشت مرغ، برخی فرآورده‌های آبزیان، شکلات، خرما و خشکبار هم به روسیه جریان دارد. هر چند با توجه رفع تحریم‌های مسکو علیه آنکارا، دوباره تولید کنندگان ترکیه به بازار مصرف روسیه باز می‌گردند که سبب افزایش رقابت‌ها در‌این‌عرصه خواهد شد. روسیه و ترکیه در سال 2014 حدود 30 میلیار دلار روابط اقتصادی داشتند که تحریم‌های بخش غذایی، کشاورزی و باغی سبب شد بخش اصلی ارزش آن کاهش یابد که در کنار لغو نظام سفر بدون روادید اتباع دو کشور و همچنین توقف فعالیت‌های شرکت‌های ترک در روسیه، می‌توانست حتی تا حدود 10 میلیارد دلار سقوط کند.

برخی منتقدان در گذشته نیز اعلام می کردند که در مقایسه با حجم بالای تجارتی که تا پیش از این روسیه با ترکیه داشت و مقایسه آن با تجارت 2 میلیارد دلاری ایران نمی توان گفت ایران جایگزین مناسبی برای ترکیه در بازار روسیه خواهد بود، با این حال در مقایسه با سهم کوچک ایران از تجارت روسیه، می شد این سهم تا چند برابر رشد را تجربه کند. در این میان اما ایجاد دوباره روابط تجاری ترکیه و روسیه باز هم درهای صادرات محصولات ایرانی به این کشور را می بندد. این در حالی است که روسیه نیازمند واردات محصولاتی از ترکیه است که ایران به راحتی قادر به جایگزینی بخشی از آن بوده و هست با این حال به نظر می رسد این فرصت از دست رفت.

کارشناسان در این رابطه معتقدند مهمترین دلایل شکست بازار روسیه در ماه های اخیر را می توان در دلایل فنی تولید، دلایل اقتصادی، دلایل لجستیکی و دلایل برنامه ریزی جستجو کرد. به طوریکه تولید و صادرات محصولات با کیفیت های نه چندان بالا و البته نامأنوس با فرهنگ کشوری مثل روسیه از یک طرف، قیمت های تمام شده بالا از طرف دیگر، ضعف ساختاری به خصوص در بحث حمل و نقل از طرف دیگر و در نهایت عدم برنامه ریزی بلندمدت و معطوف شدن به روندهای کوتاه مدت همگی از موضوعاتی بودند که باعث شد بازار روسیه تقریبا از دست رفته تلقی شود.   

به گزارش اگزیم نیوز کاوه زرگران، رییس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران، در این رابطه معتقد است در تاریخ صادرات غیرنفتی ایران، سابقه نداشته است که دولت کشوری به طور رسمی و کتبی از ایران بخواهد که بخشی از بازار کشورش را تامین کند.

زرگران با اشاره به اینکه بازار روسیه در بخش غذا و محصولات کشاورزی به ارزش 40 میلیارد دلار است، افزود: با توجه به رفع تنش میان روسیه و ترکیه، ما فرصت حضور در بخشی از این بازار را با توجه به سابقه و نفوذ اقتصادی ترکیه، عملاً از دست داده‌ایم. اگرچه هنوز در برخی محصولات شانس مناسبی داریم.

به گفته وی، بیش از 95 درصد بازار محصول گوجه‌فرنگی روسیه در اختیار ترکیه است و ایران می‌توانست از فرصت چند ماهه اخیر و اخراج ترکیه از این بازار به خوبی استفاده کند اما حال با بازگشت دوباره محصولات ترک، در این حوزه امکان رقابت برای محصول گوجه فرنگی ایران باقی نمی‌ماند.

این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، دلیل عمده ناکامی ورود محصولات کشاورزی ایران به بازار روسیه طی دست‌کم هشت ماه اخیر را کندی و کاهلی دستگاه‌های دولتی برای هموارسازی ورود بخش‌خصوصی به این عرصه عنوان کرد، اگرچه او رقابت منفی تجار و بازرگانان ایران را نیز در این ناکامی موثر دانست.

زرگران قیمت بالای تمام شده تولیدات ایرانی را چالش مهم در این عرصه عنوان کرد و افزود: این در حالی است که برخی از محصولات تولید داخل، نمی‌توانستند گواهی تایید روسیه برای ورود به این بازار را دریافت کنند. رییس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران با بیان اینکه اگرچه در برخی از محصولات کشاورزی از جمله مواد خام کشاورزی و همینطور گوجه‌فرنگی، شانس حضور در بازار روسیه را از دست داده‌ایم، تصریح کرد که به‌رغم بازگشت ترکیه به این بازار، هنوز تمام فرصت‌ها برای ایران از بین نرفته سایر محصولات تولید داخل از جمله لبنیات، می‌تواند سهم مناسبی از این بازار را به دست آورد.

زرگران خاطرنشان کرد که برای تحقق این امر، دولت باید یارانه صادراتی را احیا کند تا تجار و صادرکنندگان ایرانی بتوانند با قیمت مناسب، امکان رقابت با دیگر کشورها در بازار روسیه را داشته باشند.