بررسی های اگزیم نیوز نشان می دهند 30 تا 35 درصد کل صادرات ایران به طور تقریبی به دو کشور عراق و امارات متحده عربی صورت گرفته است با این حال میزان صادرات به این دو کشور در دوره های مختلف با فراز و نشیب های زیادی روبرو بوده است. در حال حاضر نیز سطح روابط ایران با امارات بعد از برخی مشکلات سیاسی بین ایران وکشورهای عربی منطقه در موقعیت شکننده ای قرار گرفته است. در مورد عراق نیز اوضاع چندان مناسب نیست و نگرانی هایی برای کاهش میزان صادرات به این کشور نیز احساس می شود.

 بررسی های اگزیم نیوز از روند صادرات به این دو کشور نشان می دهد در سه ماهه ابتدایی سال جاری میزان صادرات ما به عراق و امارات به ترتیب 6 و 11 درصد افت کرده است. هرچند در 4 ماهه امسال آمارهای حکایت از  رشد صادرات به عراق دارد اما واقعیت آن است که این بازار برای ما با یک نوسان و عدم ارامش روبرو است که این امر از عقبگرد نسبی ما در این دو بازار حکایت دارد. این در شرایطی است که امارات به دلیل اهمیتی که از منظر بندر بودن این کشور و ظرفیت های ترانزیتی آن برای ما دارد جزو بازارهای مهم محسوب می شود از طرفی در بازار عراق نیز مااز مزیت های مناسبی برای صادرات برخوردار بوده ایم که به نظر می رسد با ورود رقبای کارکشته ای از چین و ترکیه  این مزیت های رو به زوال است.

در این بین سیاست های عراق در مسیر کنترل صادرات سیمان به این کشور یکی از محدودیت های مهم در راه صادرات سیمان کشور بوده و هست. ابتدای امسال بود که دولت عراق با این استدلال که فروشندگان ایرانی سیمان خود را طی فرآیند دامپینگ به این کشور صادر می کنند و این موضوع  به زیان شرکت های تولیدکننده سیمان در این کشور شده است به اضافه این که قیمت سیمان نیز در این کشور کاهش یافته که توجیه اقتصادی تولیدکننده های آن را زیر سوال برده است. به این ترتیب دولت عراق با ایجاد ممنوعیت و محدودیت نسبت به صادرات سیمان به این کشور خواستار دریافت گواهی مبدأ برای این محصول شد.

در این رابطه یحیی آل اسحاق معتقد است بازار عراق برای توسعه، پیشرفت و آتیه کشور ما نقشی جدی دارد و یک بازار استراتژیک است و ایران برای بلندمدت به این بازار نیازمند است.

به گفته وی ما به کشور عراق نیازمند هستیم و این کشور نیز به ایران نیاز دارد و در هر دو کشور فرصت‌هایی است که با بهره‌گیری از آن‌ها می‌توان به توسعه دست پیدا کنیم.

رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق می گوید: عراق از نظر کمیت دومین بازار هدف صادراتی ایران است اما از نظر کیفی جایگاه اول را برای کشور ما دارد و باید تلاش کنیم تا مشکلات و مسائل حساس اقتصادی را در این زمینه حل کنیم و با ایجاد مدیریت واحد به توسعه روابط اقتصادی میان دو کشور کمک کنیم.

در طرف دیگر امارات یکی از سه شریم قدرتمند ایران قرار د ارد. امارات بیشتر در نقش بندری برای ترانزیت محصولات تولیدی ما است. با این حال همانطور که در نمودار مشخص استدر فاصله     سال های 90 تا کنون با یک روند رفت و برگشت روبرو شده است. به عبارتی میزان                                               صادرات ما به این کشور که در سال 90 در حدود 4.5 میلیارد دلار بود در سال 93 به                                                           3.93  میلیارد دلار رسید اما بار دیگر این روند در سال گذشته بهبود یافت. در هر حال سهم این کشور از صادرات ما در حدود 13 درصد است در حالیکه این سهم در بازار عراق تا 20 درصد هم می رسد.

این اما ر و ارقام در شرایطی است که امارات یکی از مهمترین کشورها و بنادر دنیا محسوب می شود.

به تحلیل اگزیم نیوز زیربخش­های اقتصادی ما پتانسیل بالقوه و خوبی برای صادرات دارند اما سیاست­های درستی در قبال آنها در پیش گرفته نمی­شود. جدا از سد تحریم­ها که در سال­های پایانی دهه 80 و ابتدایی 90 به یک مانع جدی در برابر پیشرفت اقتصادمان بدل گردیدند، سوء مدیریت خودمان در سطح کلان­ نیز تأثیر بسزایی در این وضعیت داشته است. نمونه بارز آن بازارهای جهانی زعفران، پسته و فرش است که در یک دهه گذشته فاصله معناداری با جایگاه اصلی خود پیدا کرده­اند. به تأیید کارشناسان افت کیفیت و نوسان شدید قیمت­ها دلایل اصلی این رخداد بوده­اند. البته اگر بخواهیم به طور دقیق­تر این مشکلات را شمارش کنیم باید چالش­های آن را از منظر داخلی و خارجی بررسی نماییم. مشکلات داخلی را مسایلی چون کیفیت تولید، قیمت گذاری، بسته بندی، ترابری و بازاریابی دربرمی­گیرند و مشکلات در عرصه بین ­الملل ما را هم مواردی نظیر محدودیت اقلام صادراتی، وجود رقبای توانمند، شناخت اندک از فرهنگ مصرفی در بازارهای هدف و ضعف تبلیغات تشکیل می­دهند.

در پایان اگر بخواهیم راهکاری برای رفع این مشکلات و در حقیقت توسعه صادرات بیان کنیم باید بگوییم لازم است در درجه اول درک درستی از وضعیت اقتصادی کشور داشته باشیم، چرا که ما در بسیاری از حوزه­ها پیش از آن که زیرساخت­های بنگاه­داری را مهیا کرده باشیم رویای کسب سهم از بازارهای جهانی را در سر پرورانده­ایم. ترکیه و امارات که از رقبای صادراتی ما محسوب می­شوند و در رده بندی­های جهانی رتبه­های به مراتب بالاتری از ما احراز کرده­اند، در درجه اول زیرساخت­های اقتصادی خود را درست بنا نهاده­اند. فقط به ذکر یک نمونه، به اذعان بانک جهانی رتبه ترکیه و امارات در حفظ سرمایه گذار در عرصه بین­الملل به ترتیب 20 و 49 است حال آن که ما در این رده بندی کشور 150 جهانیم! این البته یک نمونه کوچک از نواقص عدیده فضای کسب و کار ما است که لازم است برای رفع آنها اقدامات لازم را تدبیر نماییم.

طبیعتاً با از میان برداشتن موانع صادراتی و ترمیم ساز و کارهای بنگاه­داری در مسیر رو به رشد صادرات قرار خواهیم گرفت اما باید این را هم آویزه گوش خود نماییم که صادرات تابعی از شرایط مطلوب و معقول اقتصادی است.