نزدیک به یک ماه قبل قاسم محسنی، عضو هیأت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار تهران در گفتگو با ایلنا خبر از آماده بودن بسترهای لازم برای تشکیل بازار آتی ارز داد. این در حالی است که  هنوز این پیشنهاد عملیاتی نشده و در کش و قوس تک نرخی شدن ارز مانده است. بورس کالای ایران می تواند نرخ فروش محصولات را در فضایی شفاف و بدون ابهام مشخص کند. به نظر می رسد تک نرخی شدن ارز موقعیت مناسبی برای عملی شدن این طرح باشد. همچنین بورس کالای ایران می تواند نقش پررنگی در شفافیت معاملات ارزی از نظر مشارکت کنندگان داخلی و خارجی داشته باشد و بدون وجود  آن  اقتصاد ایران و بازار سرمایه از مزایای ورود سرمایه گذاران خارجی محروم خواهد بود. باید ها و نباید های  بازار آتی ارز را از زبان آقای محمد  اسکندری معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی  در گفتگو با اگزیم نیوز می شنویم.

• با توجه به شمارش معکوس برای تک نرخی شدن ارز، به نظر شما راه اندازی بازار آتی ارز چه تاثیری بر این تصمیم گیری دارد؟

از نگاه بانک مرکزی،  یکی از ملاحظات اصلی راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی و به طور خاص بازار قراردادهای آتی ارز تک نرخی شدن نرخ ارز،  می باشد. راه اندازی بازار آتی ارز شاید بتواند به واقعی تر شدن قیمت ارز در بازار تک نرخی کمک نماید و از التهابات آن بکاهد که این موضوع خود می تواند با توجه به آمادگی بورس کالای ایران برای راه اندازی بازار آتی ارز، اطمینان خاطر بیشتری را در سیاستگذاران بازار ارز برای ایجاد یک بازار کم التهاب تر و کم نوسان تر، دارای ابزارهای پوشش ریسک، ایجاد نماید. توصیه این است که این دو موضو ع به موازات یکدیگر پیش برود تا در زمان تک نرخی شدن ارز شاهد راه اندازی این بازار برای پوشش ریسک و امکان مدیریت بهتر بازار ارز در زمان مقتضی نیز باشیم.

•  با وجود اینکه بارها بورس کالا از آمادگی خود برای راه اندازی بازار آتی خبر داده است چرا همچنان تغییری در این زمینه رخ نداده است؟

همانگونه که گفته شد اصل موضوع به موضع بانک مرکزی در این خصوص بر می گردد که ملاحظات مختلفی از جمله راه اندازی بازار بین بانکی، تعمیق این بازار و تک نرخی شدن ارز را در کنار ملاحظاتی همچون برقراری روابط کارگزاری بین بانک‌ها مطرح نموده بودند. حال با توجه به حل یکی از موضوعات اصلی که همان رفع تحریمها می باشد، زمینه برای اکثر موضوعات مربوط به روابط بین المللی فراهم شده است و به نظر می رسد تک نرخی شدن ارز را می توان به منزله تحقق اکثر ملاحظات بانک مرکزی برای راه اندازی بازار آتی ارز نیز دانست. فقط در زمینه راه اندازی بازار بین بانکی به نظر می رسد که این امر یک هدف دشوار می باشد و بهتر است با راه اندازی بازار ارز کمک به راه اندازی بازار فوروارد بین بانکی نیز در دستور کار قرار گیرد. به نظر می رسد شرط اصلی راه اندازی بازار آتی را می توان وجود بازار قوی نقدی دانست که با ارز تک نرخی محقق می شود.

البته لازم به ذکر است با توجه به امکان تعریف دارایی های پایه مختلف برای بازار آتی ارز، حتی نیازی به تک نرخی شدن ارز نبوده است که این موضوع در گزارشهای ارایه شده به مسئولان و از جمله شورای عالی بورس منعکس گردیده است چرا که در صورت انتخاب یکی از انواع ارز کاغذی یا حواله های با مبدأ مشخص می توان یک دارایی پایه با نرخ مشخص را به عنوان مبنای قیمت نقدی در نظر گرفت.

همین موضوع باعث ایجاد تأخیر در راه اندازی این بازار در بورس کالای ایران شده است که به نظر می رسد علی رغم تأخیر ایجاد شده، هم اکنون زمینه برای راه اندازی توأم با اجماع این بازار فراهم شده است. به هر ترتیب بورس کالا زمان زیادی است که زمان بندی و مدل راه اندازی خود را به شورای عالی بورس و هیأت مدیره سازمان ارائه نموده است و در انتظار تصمیم نهادهای تصمیم گیر در این حوزه است.

• چالش هایی که تا کنون تولید کنندگان صنعتی و معدنی با نرخ ارز دارند شامل چه مواردی است؟

از چالش های مهم، همواره امکان پوشش نوسانات نرخ ارز بوده است. شاید نگاهی به سالهای گذشته و وامهای ارزی اخذ شده توسط تولید کنندگان برای طرح های توسعه‌ای آنها که در صورتهای مالی آنها انعکاس یافته است بهترین شاهد بر این مدعا باشد که نرخ ارز و نوسانات آن باعث ایجاد یک فضای مبهم و پیش بینی ناپذیری عملیات بسیاری از واحدهای صنعتی و معدنی و تحمیل هزینه های تسعیر ارز بر آنها شده است. همچنین در مواردی که خرید و فروش بر دو مبنای متفاوت ریالی و ارزی و یا بالعکس می باشد نیز همواره نوساناتی در سودآوری کسب و کارها ایجاد می شود که وجود آن به هر حال ایجاد نوعی  عدم  توازن در سودآوری بخشهای مختلف اقتصادی می نماید که در نهایت و سرجمع آن به ضرر کل اقتصاد می باشد و ریسک اقتصاد را افزایش داده و جذابیت سرمایه گذاری در آن را کاهش می دهد. با توجه به موضوع بحث و اهمیت این موضوع، شاید اشاره به همین موضوع اساسی در این مورد کفایت نماید.

•  بازار آتی از چه مزیت هایی در برابر بازارهای نقدی برخوردار است؟ وبه نظر شما مکانیزم بازار آتی برای کنترل ریسکهای ارزی موفق خواهد بود یا خیر؟

جذابیتهای بازار آتی برای معامله گران با هدف سودآوری در مقابل پوشش دهندگان ریسک باعث حضور فعالتر آنها در این بازار می شود که با توجه به وجود اهرم در این بازار، تخمین های  دقیقتر آنها را به دلیل وجود فرصتها و ریسکهای بیشتر برای آنان الزامی می سازد. همین تخمین های دقیق تر این معامله گران باعث ایجاد دقت در برآوردها  از یک سو و کاهش التهابات و نوسانات این بازار از سوی دیگر می شود. از سویی دولت نیز به عنوان یک فعال این بازار می تواند با نگاه به آینده و براساس عرضه و تقاضای واقعی موجود در بازار آتی، نسبت به مدیریت نوسانات ارز اقدام نماید و از یک بازیگر منفعل به بازیگری فعال و آن هم بر مبنای پیش بینی های مبتنی بر عرضه و تقاضای واقعی تر تبدیل شود. همچنین در این روش نیاز کمتری به استفاده از ذخایر کاغذی و فیزیکی ارز برای مدیریت نوسانات بازار وجود دارد که این خود باعث کاهش هزینه های نگهداری و نقل و انتقال فیزیکی ارز و ریسکهای خاص آن می شود.

و البته ذکر این نکته لازم است که این موضوع یک رفتار تجربه شده در دنیا می باشد و بهتر و مطلوب تر آن  است که از این رهگذر، حضور فعال و سازنده بخش خصوصی در این بازار تقویت شود به گونه ای که نیاز به کمترین سطح دخالت بانک مرکزی در این بازار باشد و فعالیت بخش خصوصی در این بازار خود ایجاد کننده یک بازار آرام و مبتنی بر عرضه و تقاضای واقعی ارز باشد. به نظر می رسد در صورت رعایت قواعد این بازار توسط فعالان آن و همچنین نهادهای ناظر و سیاستگذار، در مدت قابل قبولی بتوانیم به این هدف مهم نایل آییم.