رییس انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی نیز قیمت خوراک واحدها را مهم‌ترین چالش این صنعت عنوان کرد. مدیران برخی از مجتمع‌های پتروشیمی نیز به این نشست آمده بودند تا مشکلات خود را با اعضای کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران در میان بگذارند. در حالی که به نظر می‌رسد پتروشیمی صنعتی پول‌ساز و متمول در کشور است، صاحبان این بخش چنین اعتقادی ندارند و بر این موضوع اصرار دارند که پتروشیمی‌ها دیگر رونق گذشته را ندارند.

گزارشی از وضعیت پتروشیمی ایران و جهان
  مهدی شریفی‌نیک‌نفس مدیرعامل شرکت بازرگانی پتروشیمی چالش‌های این صنعت را از منظر تجارت و بازرگانی مورد نقد قرار داد وپیش از آنکه موقعیت امروز پتروشیمی کشور را مورد بازبینی قرار دهد، نگاهی به وضعیت این صنعت در جهان انداخت و گفت: بنا بر اعلام انجمن شيميايي آمريكا، ميانگين جهاني رشد ظرفيت صنايع شيميايي و پتروشيميايي جهان در سال 2015 معادل 3.6 درصد است كه بالاتر از سال‌هاي گذشته بوده و نشان‌دهنده رشد شديد ظرفيت در مناطق مختلف جهان است. وی با بیان اینکه طی سال گذشته، بيشترين طرح‌هاي جديد در منطقه خاورمیانه در كشورهاي عربستان، عمان و امارات متحده عربي به بهره‌برداري رسيده است، افزود: پيش‌بيني‌ها حاكي از آن است كه خاورميانه تا پایان سال 2016 میلادی با كمبود گاز به عنوان خوراك رو‌به‌رو شود.

شریفی ‌نیک‌نفس با اشاره به موقیعت ایالات متحده آمریکا در صنعت پتروشیمی، گفت: دسترسي آمريكا به خوراك گازي از منابع شيل گاز سبب رشد 330 درصدي صنايع فرآورش گاز طبيعي و ال‌ان‌جی (LNG) طي سال‌هاي 2012 تا 2014 شد. اين خوراك سبب سرمايه‌گذاري 100 ميليارد دلاري در صنايع پتروشيمي آمريكا با احداث واحدهاي جديد متانول، اتيلن و مشتقات آن مانند اوره و آمونياك و PDH شده است. به گفته وی، در حال حاضر 70 درصد اتيلن آمريكا از گاز اتان توليد مي‌شود در حالي كه اين رقم در شش سال گذشته تنها 45 درصد بوده است كه اين خود تهديدي براي كشورهاي دارنده منابع گازي در خليج فارس خواهد شد.

مدیرعامل بازرگانی پتروشیمی همچنین گریزی به آنچه که در منطقه آسیا در حال رخ دادن است، زد و افزود: چين درصدد ساخت چندين پايانه وارداتي ال‌ان‌جی است و قصد دارد تا سال 2018 سطح واردات ال‌ان‌جی خود را در مقايسه با سطح فعلي که 20 ميليون تن است، به  80 ميليون تن در سال برساند. به گفته شریفی نیک‌نفس، هندوستان نيز درصدد احداث چندين پايانه وارداتي است و قصد دارد تا سال 2018 در حدود 53 ميليون تن ال‌ان‌جی در مقايسه با 22 ميليون تن فعلي، وارد کند. این در حالی است که اين كشور بيش از 30 ميليارد دلار تا سال 2017 در واحدهاي پالايشگاهي سرمايه‌گذاري خواهد کرد. او همچنین به دو کشور دیگر آسیایی اشاره کرد و افزود: کشور مالزی يك طرح پتروپالايشگاهي با سرمايه‌گذاري 27 ميليارد دلاري و كشور اندونزي يك طرح 20 ميليارد دلاري پتروپالايشگاهي در دست اجرا دارد.

مقایسه وضعیت صنعت پتروشیمی در کشور روسيه با سایر کشورها در گزارش مدیرعامل بازرگانی پتروشیمی مغفول نماند. وی تصریح کرد که روسیه قصد سرمايه‌گذاري 55 ميليارد دلاري در مدرنيزه كردن صنايع پالايش و سرمايه‌گذاري 60 ميليارد دلاري به منظور توسعه پايانه‌هاي صادراتي ال‌ان‌جی را دارد. به گفته وی، مهمترين چالش‌هاي اين صنعت در روسیه قديمي بودن واحدها و عدم توان رقابت‌پذيري آنان در برابر رقباي آسيايي، خاورميانه و آمريكايي است.

شریفی نیک‌نفس، سپس به برخی چالش‌های پیش‌روی منطقه خاورمیانه در حوزه پتروشیمی اشاره کرد و دسترسي به خوراك رقابتي با توجه به پيدايش نفت و گاز شيل در آمريكاي شمالي، چگونگي سياست‌هاي توسعه صنايع پتروشيمي در اين منطقه با توجه به پيدايش نفت و گاز شيل در آمريكا و استفاده بيشتر چين از خوراك زغال سنگ و در آينده شيل گاز، را جزو مهم‌ترین چالش‌ها در آینده نزدیک عنوان کرد. وی همچنین كاهش نسبت قيمت نفتا به گاز اتان، تغيير شرايط سرمايه‌‎گذاري‌هاي كلان حتي احداث واحدهاي كراكر اتيلن به ظرفيت 5.7 ميليون تن در سال، كمبود نيروي كار، رشد هزينه‌هاي سرمايه‌گذاري و كوچك بودن بازارهاي محلي را از دیگر چالش‌های منطقه خاورمیانه برشمرد.

چالش‌های صنعت پتروشیمی ایران
عضو هیات نمایندگان اتاق تهران در ادامه، مزيت اصلي صنعت پتروشيمي ايران را توليد در مقياس جهاني با اتكا به دريافت خوراك فراوان با قيمت رقابتي عنوان کرد و گفت: افزايش قابل‌توجه و غيررقابتي قيمت خوراك دريافتي از واحدهاي بالادستي و تاثير آن بر سودآوري اين صنعت در ايران، یکی از مهم‌ترین چالش‌های این بخش است. شریفی ‌نیک‌نفس همچنین، بهره‌برداري از منابع جديد خوراك در جهان و سرمايه‌گذاري گسترده در صنعت پتروشيمي را برای ایران چالش‌برانگیز عنوان کرد، در حالی که كاهش جهاني بهاي انرژي و به‌دنبال آن افت شديد قيمت محصولات پتروشيمي نیز می‌تواند گوشه‌ای از اتفاقات آینده باشد.

مدیرعامل شرکت بازرگانی پتروشیمی عدم وجود برنامه‌ريزي بلندمدت و ديدگاه استراتژيك در بخش فروش را یکی از ناکامی‌های صنعت پتروشیمی کشور در دستیابی مناسب‌تر به بازارهای جهانی عنوان کرد و رقابت منفی در این حوزه را بلای جان تجارت محصولات پتروشیمی کشور دانست. به گفته وی، در حال حاضر شرکت‌ها و عرضه‌کنندگان ایرانی محصولات پتروشیمی در بازارهای جهانی، به صورت جزیره‌ای عمل کرده و چند صدایی به جای تک‌صدایی و جنگ قیمتی در میان شرکت‌های ایرانی حاکم شده است. شریفی نیک‌نفس، خطر مواجهه با تعرفه‌هاي آنتي دامپينگ، آنتي سوبسيد و موارد مشابه برای محصولات پتروشیمی ایران را دور از ذهن ندانست و در چنین شرایطی، نسبت به تضعيف برند جهاني صنعت پتروشيمي ايران هشدار داد.

برای رفع نگرانی‌ها چه باید کرد؟
تحکیم هم‌صدایی در بخش فروش در کنار حفظ استقلال شرکت‌های فعال صنعت پتروشیمی کشور، از راهکارهای مطرح شده از سوی مدیرعامل شرکت بازرگانی پتروشیمی بود. وی بر تعامل حداكثري بازيگران اصلي صنعت پتروشيمي كشور با يكديگر اشاره و بر پرهيز از رقابت كاذب و حركت‌هاي موازي و تقويت برند شناخته شده صنعت پتروشيمي ايران، تاکید کرد. به گفته این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، استفاده بهينه از ابزارهاي پيشرفته بازاريابي و فروش، حمايت دولت و نهادهاي ذيربط از تخصصي‌سازي فرآيند بازرگاني و توسعه ناوگان لجستيك كشور می‌تواند تا حدود زیادی گره افتاده به تجارت محصولات پتروشیمی ایران را باز کند. وی در پایان، ضمن تاکید بر هم‌افزایی گروه‌های فعال در صنعت پتروشیمی کشور، تنها راه تداوم رشد و توسعه صنعت پتروشیمی کشور در دنیای پر رقابت امروز را رسيدن به يك ذهنيت جهاني و حركت به سمت فضاي رقابتي از طريق هم‌افزايي مزيت‌ها و شايستگي‌هاي رقابتي شامل هم‌افزايي در بخش فروش، عمليات، سرمايه‌گذاري، ادغام‌ها و مديريت عنوان کرد.

سهم ایران در تولید محصولات پتروشیمی چقدر است؟
پس از سخنان مدیرعامل شرکت بازرگانی پتروشیمی پیرامون مهم‌ترین چالش‌ها و راهکارها صنعت پتروشیمی ایران، حسین حق‌گو کارشناس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران طی گزارشی، نمایی از وضعیت صنعت پتروشیمی در ایران را ارائه داد.بر اساس گزارش وی که مستند به مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و نیز معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران است، سهم كنوني ایران در توليد محصولات پتروشيمي در منطقه 22.2 درصد و در جهان 2.3 درصد است.به گفته وی، سهم صادرات محصولات پتروشیمی ایران در جهان حدود 0.67 درصد از حدود 10ميليارد دلار و سهم واردات در اين حوزه حدود 0.35 درصد از حدود 5.5 ميليارد دلار این بخش است. بدين ترتيب تراز بازرگاني كشور در اين حوزه حدود 4.5 ميليارد دلار مثبت است. توسعه صنايع مياني و تكميلي پتروشيمي در كنار اجراي طرح‌هاي بالادست و خودداري از ايجاد ظرفيت‌هاي جديد، انتخاب طرح‌هاي مناسب و مكان‌يابي صحيح آنها و نیز نقش تنظيم‌گري و رگولاتوري شركت ملي صنايع پتروشيمي از جمله راهکارهای مطرح شده از سوی وی در این نشست بود.

چالش خوراک مجتمع‌های پتروشیمی
دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی نیز در این نشست، مهم‌ترین گرفتاری واحدهای پتروشیمی در کشور را خوراک مجتمع‌ها عنوان کرد. احمد مهدوی با بیان اینکه مزیت بخش انرژی کشور، تنها خوراک است، افزود: در شرایطی که عرصه پیشرفت در سطح جهانی، با سرعت در حال جلو رفتن است، کشورهای دیگر هرگز منتظر ما نخواهند ماند تا به آنها نزدیک شویم، از این رو ایجاد هرگونه مانع بر سر راه توسعه کشور عقب ماندگی بیشتر از توسعه جهانی را برای کشور به همراه دارد. وی تصریح کرد: در حالی که هنوز بخش عمده‌ای از کشورهای جهان به محصولات پتروشیمی ایران نیازمند هستند، این نیاز اما همیشگی نیست و تا فرصت باقی است باید از این مزیت استفاده کرد و این در حالی است که عدم شفافیت در تعیین قیمت خوراک واحدهای پتروشیمی داخل کشور، به چالش جدی تولید و فروش محصولات این واحدها بدل شده است. مهدوی با بیان اینکه دولت، گاز تولیدی داخل کشور را به قیمت حدود 38 سنت به ترکیه صادرات می‌کند، گفت: دولت همچنان اصرار دارد که قیمت خوراک برای واحدهای پتروشیمی داخل کشور همان 13 سنت بماند و این در حالی است که نرخ خوراک گاز در قطر 5 سنت و در عربستان سعودی 3 سنت است. وی همچنین، مالیات بر ارزش افزوده را یکی دیگر از چالش‌های جدی واحدهای پتروشیمی در کشور عنوان کرد.

هدفگذاری 16 میلیارد دلاری برای صادرات پتروشیمی
مدیر کل صنایع شیمیایی و سلولزی وزارت صنعت، ‌معدن و تجارت نیز در این نشست، از هدف‌گذاری 16 میلیارد دلاری برای صادرات محصولات پتروشیمی کشور طی سال جاری خبر داد. پروین نباتی، تولید بخش پتروشیمی کشور طی سال گذشته را 48 میلیون تن عنوان کرد در حالی که به گفته وی، میزان مصرف کل کشور در این بخش حدود 28 میلیون تن در سال است. وی همچنین، میزان صادرات سال گذشته در بخش محصولات پتروشیمی را 20 میلیون تن و حجم واردات این بخش را 500 هزار تن اعلام کرد و افزود: ارزش واردات محصولات پتروشیمی طی سال گذشته، 700 میلیون دلار بوده است.وی در عین حال، از تدوین برنامه راهبردی صنعت پتروشیمی خبر داد که به گفته وی در مراحل پایانی است.

انتقادها از واحدهای پتروشیمی
در ادامه این جلسه و پیش از آنکه مدیران عامل دو مجتمع پتروشیمی دعوت شده به این نشست، نظرات و دیدگاه‌های خود را مطرح کنند، مهدی پورقاضی رییس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران برخی انتقادهای مطرح شده علیه واحدهای پتروشیمی را یادآوری کرد. او گفت: اینکه خوراک موردنیاز واحدهای پتروشیمی داخل کشور به قیمت 13 سنت به آنها داده شود در حالی که این محصول به نرخ 38 سنت به ترکیه صادرات می‌شود، توجیه اقتصادی ندارد اما با این وجود، گفته می‌شود که پتروشیمی‌ها خوراک ارزان می‌گیرند و محصولات تولیدی خود را نیز با قیمت‌شکنی در بازار صادراتی عرضه ‌می‌کنند. پورقاضی سپس افزود: از دیگر انتقادهایی که به واحدهای پتروشیمی گرفته شده، این است که این واحدها به اصل مشتری‌مداری چندان پایبند نیستند و چندین برابر سرمایه خود سود برده‌اند. وی همچنین با بیان انتقاد مطرح شده دیگری درباره واحدهای پتروشیمی، گفت: این موضوع مطرح است که مجتمع‌های پتروشیمی از آب‌های زیرزمینی در فرایند تولید خود استفاده می‌کنند و محیط زیست را به چالش کشیده‌اند. به دنبال یادآوری این انتقادات از سوی رییس کمیسیون، ابتدا مدیرعامل پتروشیمی زاگرس توضیحاتی داد. محمدرضا میراحمدی با بیان اینکه حاشیه سود این مجتمع پتروشیمی طی سال گذشته تنها 8.5 درصد بود، گفت: در نیمه دوم سال گذشته ضرر داشتیم. وی یکی از معضلات واحدهای پتروشیمی را قیمت خوراک گاز طبیعی عنوان کرد و افزود: در دنیا قیمت گاز مصرفی برای سوخت در مقایسه با نرخ خوراک گازی واحدهای پتروشیمی به مراتب بالاتر است چرا که تولید از اولویت بالاتری برخوردار است اما در ایران برعکس است و قیمت گاز برای مصارف خانگی ارزان‌تر از خوراکی است که برای تولید و ایجاد اشتغال و صادرات در واحدهای پتروشیمی مصرف می‌شود.

میراحمدی با اشاره به اینکه قیمت گاز در کشور ترکیه بالا است، گفت: بنابراین برای این کشور صرفه اقتصادی خوبی دارد که گاز را به قیمت 38 سنت خریداری کند. او درباره این انتقاد که فعالیت مجتمع‌های پتروشیمی، محیط زیست را تهدید می‌کند، افزود: تمامی واحدهای پتروشیمی کشور از آب دریا در عملیات تولید و فعالیت خود استفاده می‌کنند و به آب شرب و منابع زیرزمینی کاری ندارند. مدیرعامل پتروشیمی زاگرس در ادامه به برخی مشکلات واحدهای این بخش اشاره کرد و افزود: در حال حاضر، امکان گشایش اسناد اعتباری برای واحدهای پتروشیمی وجود ندارد و در عین حال هنوز مالکان کشتی‌های بزرگ اروپایی تمایلی برای شروع همکاری با ایران ندارند. وی معضل تبادل ارز را یکی دیگر از مشکلات این بخش عنوان کرد و گفت: در منطقه ویژه عسلویه همچنان موضوع مالیات بر ارزش افزوده به عنوان چالش بزرگ واحدهای تولیدی پابرجا است. مدیرعامل پتروشیمی امیرکبیر نیز توقف سرمایه‌گذاری خارجی در بخش پتروشیمی کشور را یکی از معضلات جدی این واحدها عنوان کرد. محمد احتیاطی با بیان اینکه تا نزدیک به یک دهه پیش، ارزش تولیدات نفتی ایران و عربستان مساوی بود، افزود: عربستان سعودی برای سال آینده تولید 80 میلیارد دلاری را هدفگذاری کرده است و قصد دارد در بخش پتروشیمی سرمایه گذاری عظیمی صورت دهد.

پتروشیمی بزرگترین مزیت صنعت ایران است
همچنین، سیدحسین سلیمی عضو کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران، بالاترین مزیت نسبی در کشور را صنایع پتروشیمی عنوان کرد و گفت: این در حالی است که بیشترین توجه دولت‌ها در ایران معطوف به صنعت خودروسازی شده است که تولیدات این بخش نیز دارای بالاترین مصرف سوخت در منطقه و جهان است. محمد اتابک دیگر عضو کمیسیون نیز با بیان اینکه پتروشیمی‌ها از ثبات لازم برای سرمایه‌گذاری خارج شده‌اند، گفت: بیشترین گرفتاری‌ها و مشکلات پیش آمده برای پتروشیمی‌ها ناشی از سوءمدیریت‌ها در این بخش است.

پیگیری رفع مشکلات پتروشیمی‌ها از سوی اتاق تهران
در پایان این نشست، رییس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران با جمع‌بندی موضوعات مطرح شده، از پیگیری مطالبات واحدهای پتروشیمی از سوی این کمیسیون و اتاق تهران خبر داد. پورقاضی با بیان اینکه مجتمع‌های پتروشیمی کشور از عدم گشایش ال‌سی تا ناتوانی در تبادل ارز، انتقاد دارند، افزود: بسیاری از واحدهای پتروشیمی هزینه‌های هنگفتی در حوزه محیط زیست انجام داده‌اند اما به گفته فعالان این بخش، همچنان عوارض سنگینی در بخش محیط‌زیست از آنها مطالبه می‌شود که باید در این زمینه رسیدگی شود.وی تصریح کرد: قیمت خوراک گاز طبیعی که نیاز اولیه تولید در واحدهای پتروشیمی است، عمدتاً با تاخیر معناداری اعلام می‌شود که این اتفاق منجر به ضرر و زیان واحدهای این بخش شده است. باید در این زمینه نیز با مشورت دولت راهکارهای مناسبی ارائه کرد. پورقاضی با تاکید بر اینکه صنایع بالادستی و پایین‌دستی صنعت نفت و پتروشیمی باید در تعامل با یکدیگر باشند، از پیگیری مشکلات این بخش از سوی اتاق تهران خبر داد.