صادرات محصولات لبنیاتی اگرچه یک سیاست مهم در راستای توسعه صادرات کشور بوده است اما غالبا با اشکالات فراوانی روبرو است. کارشناسان معتقدند به رغم آن که کشور ما در این زمینه از پتانسیل های بالایی برخوردار است اما موانع در این مسیر کم نیستند؛ موانعی که می توانند زمینه های محدودیت در این صنعت را فراهم کنند. با این حال تجربه اخیر صادرات محصولات لبنی به روسیه یکی از موضوعاتی بود که نشان داد حتی در یک بازار بکر همچون بازار روسیه ما قادر به جای گیری مناسبی نبوده ایم و همین مسأله باعث شده است فرصت های این بازار از دست بروند. در این بین با آن که انتظار می رفت صادرات محصولات لبنی به روسیه در سال جاری به حدود یک میلیارد دلار برسد اما خبرهای اخیر نشان می دهند به تدریج و با برگشت صادرکنندگان ترکیه به بازار روس ها این زمینه ها از دست رفته یا کمرنگ شده باشد.

کارشناسان معتقدند قیمت تمام شده محصولات ایرانی یکی از موضوعات مهمی است که متأسفانه در کشور ما قدرت رقابتی را از تولیدکنندگان ایرانی می گیرد. علاوه بر آن کیفیت شیر به عنوان ماده اولیه شرکت های لبنیاتی مسأله دیگری است که می تواند روی صادرات تولیدکنندگان ایرانی اثر بگذارد. کارشناسان معتقدند موضوع دیگر تفاوت های بین تولیدات ایرانی و نیاز خارجی ها است. به عقیده آنها تنها بازاری که تقریبا به تقاضای ایران نزدیک است بازار عراق می باشد و انتظار می رود از این نظر تولیدکنندگان و فعالان بازار بتوانند تغییراتی در تولیدات خود ایجاد کنند. این در حالی است که از منظر ساختاری نیز چالش هایی در بخش صادرات محصولات لبنیاتی مشاهده می شود چالش هایی که بیشتر در حوزه های حمل و نقل، نگهداری و ترخیص، فروش و بازاریابی و ... است. در این بین یارانه صادرات لبنیات به میزان 200 میلیارد تومان موضوعی بود که معاون وزیر جهاد کشاورزی روز گذشته در گفتگو با ایسنا از آن خبر داد.

در این رابطه حسن رکنی می گوید: با افزایش تولید لبنیاتی که در کشور وجود دارد برای تعادل بخشی به عرضه و تقاضای این محصول از مبدأ تولید یعنی واحدهای دامپروری تولید کننده شیر خام تا صنایع لبنی و بازار مصرف دو راه وجود دارد که یکی افزایش زمینه جذب شیر خام در داخل کشور است و دیگری ورود فعالانه در زمینه صادرات لبنیات برای افزایش کمی و کیفی آن در راستای هدفگذاری‌های صورت گرفته در این زمینه است که البته هم اکنون ۳۵ کشور دنیا مخاطب و مشتری محصولات لبنی ایران هستند و روز به روز در حال افزایش است.

به گفته وی طی دو سال اخیر محدودیت‌هایی در این زمینه به وجود آمد، چرا که رقابت سنگینی در بازارهای صادراتی لبنیات ایران بین کشورهای صادرکننده لبنیات به وجود آمده است که به عنوان مثال می توان به نیوزلند یا برخی دیگر از کشورهای اروپایی اشاره کرد که محصولات لبنی خود را با قیمت های پایین‌تری در بازارهای جهانی و به کشورهای مختلف عرضه می کنند؛ بنابراین هنگامی که می خواهیم بازارهای صادراتی خود را در این زمینه حفظ کنیم باید مزیت نسبی و برتری برای محصولات لبنی ایران ایجاد کنیم.

معاون وزیر کشاورزی در ادامه با اشاره به این که در بازارهای صادراتی چند فاکتور مانند ثبات قراردادهای منعقد شده، قیمت و مزیت نسبی از این نظر برای مشتریان خارجی و کیفیت از اهمیت بالایی برخوردار است گفت: برای لبنیات ایرانی با توجه به اینکه کارخانه های لبنی تنوع و کیفیت بالایی در زمینه تولید و صادرات انواع محصولات لبنی دارند باید از طرق مختلف بتوانیم قدرت رقابت لبنیات ایرانی را در بازارهای جهانی افزایش دهیم، چرا که زمانی تنها محصول لبنی صادرشده از ایران شیر خشک بود اما از سال ۱۳۹۳ تا کنون تنوع مناسبی در عرضه این محصولات به بازارهای جهانی ایجاد شده است؛ به گونه ای که محصولات لبنی مانند پنیر، خامه، ماست، دوغ، انواع شیرهای طعم دار و ... به سبد صادراتی لبنیات ایرانی اضافه شده است.

رکنی با تأکید بر این که زمانی که می‌خواهیم بازار صادراتی خود را در این زمینه حفظ کنیم باید مزیت نسبی داشته باشیم افزود: با توجه به اینکه طی یک‌سال و نیم گذشته با چالشی به نام افزایش رقابت‌های کشورهای مختلف در بازارهای منطقه‌ای لبنیات مواجه بوده‌ایم باید بتوانیم در راستای حفظ و افزایش صادرات لبنیا قیمت تمام‌شده یا عرضه این محصولات برای صادرات را به گونه‌ای کنترل کنیم که قدرت رقابت در بازارهای جهانی داشته باشد و به این بدین معنی است که یا باید قیمت تمام‌شده تولید به شکلی کاهش پیدا کند که به راحتی میسر نیست و با توجه به برخی محدودیت‌هایی که پیدا کرده‌ایم حاصل زحمت و دسترنج تولیدکننده است که باید آن را پرداخت کنیم یا اینکه بتوانیم از حمایت یارانه‌ای یا مشوق صادراتی برای محصولاتی که می خواهد صادر شود استفاده کنیم.

وی در عین حال اعلام کرد: در این راستا وزارت جهاد کشاورزی پیشنهاد خود را مبنی بر اختصاص ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار به عنوان یارانه یا مشوق صادراتی به دولت تقدیم کرده و پس از دفاعیات مناسب وزیر کشاورزی در هیات دولت و تصمیم‌گیری نهایی در ستاد تنظیم بازار و وزارت جهاد کشاورزی مقرر شد تا این ۲۰۰ میلیارد تومان به عنوان یارانه صادراتی لبنیات اختصاص پیدا کند.

معاون وزیر در ادامه در رابطه با جزییات تخصیص این رقم ادامه داد: بر این اساس مقرر شد تا ۵۰ میلیارد تومان از این یارانه به سازمان مرکزی تعاون روستایی اختصاص پیدا کند تا شیر خام مازاد واحدهای دامپروری را خریداری و ضمن قراردادی که با صنایع لبنی دارد آن را به شیر خشک تبدیل و صادر کند. همچنین ۱۵۰ میلیارد تومان از این یارانه مقرر شد به صادرکنندگان لبنیاتی که به طور فعال در زمینه صادرات حضور دارند اختصاص یابد تا بتوانیم حجم محصولات صادراتی‌مان را نسبت به شرایط موجود افزایش دهیم که خوشبختانه طرح همین موضوع پیش از تصویب آن باعث جهشی شد در صادرات لبنیات اثرگذار بود و بسیاری از کارخانه‌های لبنی صادرکننده انگیزه بیشتری برای صادرات پیدا کردند تا بتوانند حضور خود را پررنگ‌تر کنند.

به گفته رکنی در این راستا مقرر شد تا ۱۰ روز پس از ابلاغ مصوبه یارانه لبنیات از سوی دولت آیین‌نامه اجرایی آن تدوین و از سوی قائم‌مقام بازرگانی وزیر جهاد کشاورزی نهایی و ابلاغ شود که البته کارشناسان معاونت امور دام نیز در جلسات تبیین این آیین‌نامه اجرایی حضور دارند و امیدواریم این یارانه صادراتی بتواند جهشی در صادرات لبنیات ایجاد کند و صنایع لبنی بتوانند مزیت نسبی در بازارهای جهانی نسبت به دیگر کشورها داشته باشند.