مالیات قسمتی از درآمد یا دارایی‌ افراد است که به منظور پرداخت مخارج عمومی و اجرای سیاست‌های مالی در راستای حفظ منابع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور به موجب قوانین و به وسیله اهرم های اداری و اجرایی دولت وصول می‌شود. پرداخت مالیات از مهمترین عوامل رشد و توسعه جامعه محسوب می شود و موجب رونق اقتصادی، تحقق عدالت اجتماعی، افزایش خدمات و عمران و آبادانی کشور می شود. اما متاسفانه ساختار مالیاتی در کشور ما دارای چالش هایی است . در این خصوص خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی اگزیم نیوز گفتگویی با دکتر بیژن بید آباد، کارشناس ارشد مسایل اقتصادی داشته است.

عده ای ناکارا بودن سیستم مالیاتی را به عنوان دلیلی برای مالیات گریزی افراد عنوان می کنند، نظر شما در این خصوص چیست؟

ناکارا بودن سیستم مالیاتی عملا در قالب نکات فنی مالیاتی مطرح است. معمولا دولت ها  به اشتباه برای افزایش درآمد مالیاتی اقدام به افزایش نرخ های مالیاتی می نمایند. این موضوع علی القاعده در برخی از اقلام مالیات مثلا مالیات بر ارث تا رقم 60 درصد نیز تقنین شده است. هر قدر نرخ مالیات افزایش یابد نسبت پرداخت های مالیاتی و عملکرد نرخ ها نزولی می شوند. این موضوع در تحقیقات مفصلی در بسیاری از کشورها به اثبات رسیده است. یعنی چنانچه نرخ مالیات را افزایش دهیم باید منتظر پیچیدگی های مختلف و حتی مسایلی که منجر به فساد ممیزین مالیاتی می شود باشیم. مشکلی که در ایران نیز به چشم می خورد کوچک بودن پایه مالیاتی و بالا بودن نرخ هاست. در شرایط فعلی که مالیات بر ارزش افزوده به طور ناقص وارد نظام مالیاتی کشور شده می توان قدم های بزرگ تری را با مکانیزه نمودن معاملات و ثبت درآمدها و هزینه های مودیان و پرداختی به عوامل تولید برداشت. وقتی نظام مالیاتی کشور مکانیزه شود عملا روش تشخیص علی الراس که روش بسیار غلطی است الزاما از دور خارج شده و وضع مالیات براساس اسناد حسابداری و معاملاتی افراد صورت خواهد گرفت.
مالیات بر ارزش افزوده صحیح و نه آنچه در ایران تحت عنوان مالیات بر ارزش افزوده شکل گرفته است و در اصل نوعمی مالیات بر فروش است، می تواند شرایط لازم برای مکانیزه کردن نظام مالیاتی کشور را فراهم آورد. وقتی نظام مالیات بر ارزش افزوده صحیح بصورت مکانیزه برقرار شود پایه مالیاتی به شدت گسترش می یابد. از سوی دیگر دولت باید نرخ های مالیاتی را به شدت کاهش دهد و مالیات را بر ارزش افزوده ناشی از معاملات اخذ کند. نظام مالیات بر ارزش افزوده یک نظام زنجیره ای است یعنی اگر فرد قبل مالیات خود را نپردازد عملا مالیات وی به نفر بعدی تحمیل می گردد لذا افراد، خود به عنوان ممیزین مالیاتی عمل نموده و از نفر قبل درخواست گواهی پرداخت مالیات می نمایند. این روش خود موجب اصلاح سیستم مالیاتی کشور می شود. از این رو پیشنهاد می شود که نرخ مالیاتی عشر بر ارزش افزوده وضع گردد. این موضوع بدین معنی است که دولت عملا از هر واحد ارزش افزوده ایجاد شده در اقتصاد در هر مرحله از مبادله و معامله مبلغ 10 درصد مالیات بر ارزش افزوده ایجاد شده بگیرد.

در خصوص مالیات عشر بر ارزش افزوده صحبت کردید لطفا در خصوص ویژگی های آن توضیحی بفرمایید.

مالیات عشر بر ارزش افزوده ویژگی های فنی و مثبت بسیار زیادی با خود بهمراه دارد. در درجه اول نظام صحیح مالیات بر ارزش افزوده که یک نظام عادلانه مالیاتی است و بهترین اصابت های مالیاتی را دارد برقرار می شود. از سوی دیگر رقم پایین مالیات و واحد بودن نرخ مالیات برای عموم فعالیت ها باعث رفع پیچیدگی نظام مالیاتی شده و تخلفات موجود ناشی از نظام چندنرخی مالیاتی را برطرف می کند. همچنین وقتی نظام مالیاتی عشر بر ارزش افزوده در کشور وضع گردد نهادهایی که به بهانه های مختلف و ارتباطات سیاسی خود در حال حاضر از پرداخت مالیات خودداری می نمایند در زنجیره معاملات شفاف شده و دولت می تواند از این نهادها و بنیادها و و بقاع متبرکه که غالبا مالیات گریز هستند مالیات دریافت کند. مسلم است اگر گروه هایی در کشور به دلیل ارتباطات سیاسی خود اقدام به پرداخت مالیات ننمایند رغبتی برای عموم افراد برای پرداخت مالیات وجود نخواهد داشت.

نکته دیگری که در خصوص مالیات ستانی وجود دارد عدم اظهار صحیح مالیات توسط مودیان است، برای رفع این چالش چه پیشنهاداتی ارایه می شود؟

در بانکداری راستین سیستمی تحت عنوان سیستم کشف پولشویی ابداع و مطرح شده است. سیستم کشف پولشویی که جزییات تفصیلی آن موجود است عملا اطلاعات مالیاتی افراد را با حساب های بانکی و تراکنش های انجام شده بصورت مکانیزه تطبیق می دهد. با توجه به اینکه هر معامله منوط به انجام دریافت و پرداخت پولی است، برای ارقام بالاتر از یک سطح معین عملا به ازای هر معامله یک تراکنش بانکی وجود دارد و سیستم کشف پولشویی می تواند بصورت مکانیزه این دو قلم داده اطلاعاتی یعنی رقم معاملاتی را با تراکنش بانکی هر شخص تطبیق نموده و مظنون به تخلف را معرفی نماید. لذا این سیستم نیز باید در حاشیه اصلاحات فوق به نظام مالیاتی کشور الحاق گردد تا مانع از اعلام کذب مالیات توسط مودیان شود.
اجرای این سیاست ها عزم ملی و اقدام قاطع دولت را می طلبد. در سال های گذشته به وضوح مشاهده شد که هرگاه دولتی سعی کرد تا نظام مالیاتی کشور را مکانیزه نماید گروه های فشار و صاحب منافع عملا با فشارهای پنهان و آشکار اجازه ندادند که نظام مالیاتی کشور اصلاح شود. لذا می طلبد که دولت عزم قاطعی را در این ارتباط با توجه به موارد ذکر شده به کار گیرد.

به نظر شما دولت ها چگونه می توانند فرهنگ مالیات دهی را در جامعه گسترش داده، مانع از مالیات گریزی افراد شوند؟

از لحاظ روحی و روانی پرداخت مالیات توسط افراد بیش از هر چیز به نگرش آن ها به عملکرد عمومی دولت در همه هزینه ها باز می گردد. وقتی مردم ببینند مالیات های پرداختی آنان در جهت رشد و توسعه اقتصاد کشور و محیط زندگی آنان صرف می شود رغبت بسیار زیادی به پرداخت آن پیدا می کنند. و این موضوع مبنای اصلی اتکای دولت به درآمدهای مالیاتی می تواند باشد. وسعت عملکرد دولت از جمیع وجوه زیر نظر مودیان مالیاتی است. برای مثال وقتی دولتی اقدام به پرداخت های مالی و اعانه ای به دیگر کشورها نماید یا وقتی مفرهای نشت درآمدهای دولت در زمینه های فساد، تبانی و اختلاس باز باشد یا دولت بدون شایستگی لازم حقوق و دستمزد غیرمتعارف به مدیران عالی رتبه خود پرداخت نماید یا منابع مالی خود را در زمینه هایی سرمایه گذاری کند که منافع گروه های خاص در آن باشد و نه منافع عامه عمدتا پدیده مالیات گریزی تشدید می گردد. لذا قبل از هر چیز برای ایجاد و برقراری ارتباط روحی و روانی بین مودیان مالیاتی و دولت، ابتدا خود دولت باید اقدام به برقراری انضباط مالی در درون خود نماید و شفافیت مالی خود را به شدت افزایش دهد تا هر مودی به راحتی احساس کند که مالیات های پرداختی وی عملا سبب بهبود اوضاع زندگی خود، خانواده، جامعه و کشور خود می شود.