به گزارش خبرنگار "اگزیم نیوز"، زنگ خطر تحریم های نفتی برای نخستین بار در زمان مصدق از سوی انگلیس به صدا درآمد. از آنجا بود که وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی بیش از پیش احساس شد که با آغاز انقلاب اسلامی و جنگ هشت ساله و تحریم هایی که به همراه داشت، شدت پیدا کرد و به چشم آمد.

از همین جهت یکی از مباحثی که همواره و مکرر مقام معظم رهبری به آن پرداخته است، عدم اتکا به درآمدهای نفت و اقتصاد غیرنفتی است. شاید نخستین بار ۲۴ خرداد ۱۳۶۸ قبل از روی کار آمدن دولت سازندگی بود که ایشان گفتند: من برخلاف بعضی از تحلیل‌ها، احتمال می‌دهم که دشمن برای این‌که مردم را از ادامه‌ این راه و این حضور مأیوس و پشیمان کند، حتی مشکلات جدید اقتصادی را بر ما تحمیل نماید. هیچ بعید نیست مشکلاتی را برای فروش نفت، تهیه‌ مواد اولیه و کالاهای ضروری به وجود آورد، تا فشار را بر مردم زیاد کند. دولت و مجلس و مسئولان باید دست به دست هم دهند و بهترین راه‌ها و موفق‌ترین شیوه‌ها را جستجو کنند، تا مشکلات اقتصادی مردم کم شود.

اعتیاد صد ساله به مادّه‌ مخدّر نفت

آخرین اشارات ایشان به دولت سیزدهم برمی گردد که فرمودند: مسئله‌ ای که باز این هم خیلی مهم و البتّه بلندمدّت است، مسئله‌ رشدِ اقتصادیِ بدونِ نفت است؛ مثل این کشورهایی که نفت ندارند، رشد اقتصادی هم دارند، پیشرفت اقتصادی هم دارند، کم هم نیستند. این مادّه‌ مخدّر نفت از صد سال پیش تا حالا متأسّفانه ما را معتاد کرده؛ یعنی واقعاً یک اعتیاد بسیار سختی است. این البتّه در کوتاه‌ مدّت ممکن نیست و در بلندمدّت محقّق می شود و کار امروز و فردا و کار یک دولت هم نیست؛ یعنی اگر دولت ها همّت کنند، ممکن است مثلاً در طولِ دو دولتِ هشت‌ساله این کار تحقّق پیدا کند. البتّه بنده یک روزی سال ها پیش این را مطرح کردم؛ اگر از آن روز شروع می شد، امروز بدون شک وضع کشور وضع دیگری بود؛ دنبال نشد.

به عقیده بسیاری از کارشناسان اقتصادی، با وجود اینکه تحریم اثرات بسیار سنگینی را بر بدنه اقتصاد کشور و معیشت مردم وارد کرد، اما فرصتی مغتنم برای شناسایی نقاط شکننده اقتصاد شد، نفت یکی از این نقاط بود. از این رو لزوم توجه کارشناسان اقتصادی و نفتی را برای ارائه راهکارهای عملی برای جداکردن اقتصاد از این نعمت طبیعی را می طلبد. نعمتی که به تعبیر رهبر معظم انقلاب یک ماده مخدر است.

براساس این گزارش، برخی کشورهای فاقد ذخایر نفتی با برداشتن موانع از پیش روی صنایع خود، نه تنها باعث تقویت اقتصاد خود شدند، بلکه نادرستی این گزاره که برای توسعه، کشورها نیازمند نفت هستند را نیز نشان دادند. با این وجود، انرژی اساسا ریل و زیرساخت توسعه است و مولفه‌ بسیار مهمی در اقتصاد جهانی و در کشور ما محسوب می شود، اما برای رسیدن به اقتصاد غیرنفتی، رسیدن به انرژی های جایگزین و همچنین پیشرفت روزافزون تکنولوژی، باعث شده که نیاز اغلب اقتصادها به نفت نسبت به گذشته کاهش پیدا کند.

در کشور ما، طی سال های اخیر تلاش هایی برای کاهش تدریجی اثر نفت بر اقتصاد ایران صورت گرفته و دولت ها و مجلس ها، در این زمینه تکالیفی را تعیین و اجرا کردند. با این حال، تا به امروز از نقش محوری نفت در درآمدهای کشور، از بودجه های سنواتی چندان کاسته نشده است. البته در یکی دو سال اخیر، موازنه سهم نفت و مالیات از بودجه در حال تغییر به نفع مالیات و کاهش تدریجی سهم نفت است.

مجید ناصری نژاد عضو کمیسیون انرژی مجلس در گفتگو با خبرنگار "اگزیم نیوز"، با اشاره به اینکه اتکا به توان داخلی برای رشد اقتصادی باعث کاهش وابستگی به نفت خواهد شد، گفت: کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی در اقتصاد نیازمند اتکا به توان داخلی برای رشد اقتصادی است. در دولت دوازدهم اعتقادی به توان و ظرفیت های داخلی وجود نداشت و همه چیز به غرب گره خورده بود.

عضو کمیسیون انرژی مجلس ادامه داد: در این زمینه قوانینی در مجلس به تصویب رسیده و نیاز به اجرایی شدن دارد؛ البته قوانینی موازی و دست و پاگیر در این موضوع وجود دارد که نیاز به بازنگری و اصلاح دارد. در عین حال، راه مشخص است و راهکارهای اجرایی برای رسیدن به اقتصاد غیرنفتی نیز وجود دارد.

وی افزود: در این مسیر مدیران متصدی اجرایی کردن قوانین در تحقق اقتصاد غیرنقتی نقش بسزایی دارند، اما قوانین برای اجرا در راهروهای وزراتخانه ها بعضا می مانند و در نهایت به شعار تبدیل می شوند.

ناصری نژاد گفت: هنوز اقتصاد ما تک محصولی است و با تمام پتانسیل هایی که در صنعت پتروشیمی داریم همچنان خام فروشی می کنیم و در صورتی می توانیم صادرکننده فرآورده های نفتی باشیم، اما در حال حاضر برای نیازهای حمل و نقل بنزین وارد می شود.

این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: پتروشیمی ها نیز به اسم بخش خصوصی محصولات خود را به دولت می فروشند که این یک ورشکستگی محض است. ظرفیت های زیادی در بخش های معادن، گردشگری، کشاورزی و بنادر در کشور وجود دارد که با جذب سرمایه گذار و کسب درآمد حاصل از آنها می توان به عنوان جایگزینی مناسب برای درآمدهای نفتی در اقتصاد ایران نام برد.