پیشبرد دیپلماسی مرزی میان ایران و پاکستان که ماحصل آن افزایش معابر مرزی و احداث بازارچه‌های مشترک در این مناطق است، بیانگر عزم قوی دو کشور برای تامین منافع مشترک به رغم مشکلات و چالش‌ها تلقی می‌شود.

تهران و اسلام‌آباد با توجه به مشکلات مربوط به تحریم‌های غیرقانونی آمریکا که همواره از سوی رهبران پاکستان مورد سرزنش‌ قرار گرفته و خواستار لغو فوری آن هستند، به فکر افزایش تجارت در مرزهای مشترک افتاده و در این راستا پیشبرد طرح بازارچه‌های مرزی و در کنار آن سازوکار تهاتر را نیز در دستور کار قرار دادند.

دولت‌های ایران و پاکستان در اقدامی هماهنگ و همسو اواخر آذر ۹۹ اقدام به گشایش دومین مرز رسمی در منطقه ریمدان-گبد کردند و سپس احداث بازارچه‌های مرزی توسط هر دو کشور در قلمروی یکدیگر کلید خورد. در گام سوم و در نخسین روز از اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ سومین گذرگاه مرزی رسمی ایران و پاکستان در نقطه پیشین-مند نیز افتتاح شد.

گفتنی است، گام‌های هماهنگ سران ایران و پاکستان برای تقویت تجارت دوجانبه و توجه به بهبود زندگی مرزنشینان که مهم‌ترین عامل حفظ امنیت نوار مشترک مرزی، مبارزه با فقر و دیگر آسیب‌های اجتماعی محسوب می‌شود، نشان می‌دهد که تحریم‌ها و یا تحرکات طرف ثالث برای تحت تاثیر قرار دادن روابط دوجانبه و کارشکنی این عناصر در مسیر توسعه همکاری‌های اقتصادی دو همسایه در مقابل عزم و اراده دو دولت و دو ملت همسایه و برادر بی‌اثر است.

گام‌های ایران و پاکستان برای روان‌سازی تجارت و کمک به تسهیل رفت و آمد مردم

مشاهدات میدانی از گذرگاه «پیشین-مند» به عنوان سومین مرز رسمی ایران و پاکستان حاکی است که تجارت مرزی مطابق گام‌های هماهنگ دو کشور ادامه دارد و رفت و آمد ساکنان بومی به مناطق مرزی مقرر شده نیز با روانی انجام می‌شود.

پیشین نقطه مرزی ایران و مند به عنوان نقطه مرزی ایران به عنوان گذرگاه رسمی دو کشور محسوب می‌شود. این مرز در منطقه ردیگ از توابع شهر مند در ایالت بلوچستان پاکستان واقع شده است. مند در حدود ۱۱۵ کیلومتری شهر تربت است. مقر نیروهای سپاه مرزی (جنوب) نیز در شهر واقع شده است. فاصله کویته مرکز ایالت بلوچستان تا تربت حدود ۷۸۰ کیلومتر می‌باشد.

رفت و آمد تجار محلی، مردم بومی و همزمان تردد کامیون‌های دو کشور در مرز پیشین بدون هیچ وقفه‌ای انجام می‌شود و همگام با این فعالیت‌ها، زیرساخت‌های مرزی در طرف ایران شامل ساختمان پایانه مرزی به نحو احسن احداث شده و عملیات احداث بازارچه‌های مرزی در دو سوی مرز نیز ادامه دارد.

می توان گفت ۸۰ درصد کار ساخت بازارچه مرزی در سمت پاکستان انجام شده است و در کنار آن احداث این طرح تجاری در خاک ایران نیز ادامه دارد.

براساس طرح بازارچه احداث شده در طرف پاکستانی، ۳۰ غرفه در این مجموعه ساخته شده و در کنار آن جایگاه ویژه‌ای برای دیدار تجار دو کشور، استراحت و اقامه نماز در نظر گرفته شده است.

همچنین فضای خاصی برای تسهیل جلسات بین خریداران و معامله گران نیز ساخته شده است. بازرگانانی که از طرف ایران می‌آیند به منطقه خاصی محدود می‌شوند که از آنجا نمی‌توانند برای ورود به پاکستان به بیرون بروند.

کار ساخت بازارچه مرزی در سمت ایران نیز با سرعت در حال انجام است و کامیون‌ها و بولدوزرهای ایرانی در حال کار برای تکمیل کار ساختمانی هستند.

۹۹ درصد کار حصارکشی مرزهای مشترک با ایران توسط پاکستان نیز در این منطقه تکمیل شده است. به گفته فرمانده نقطه مرزی پاکستان هماهنگی خوبی میان مسوولان مرزبانی دو کشور برای تکمیل این پروژه وجود دارد.

سرهنگ «مخدوم شهزاد» فرمانده مرزی مند-پیشین از سپاه مرزی پاکستان اظهار داشت: نیروهای ایران و پاکستان دیدارهای سازنده‌ای دارند و ما از کیفیت کار ساخت و ساز طرف ایرانی و زیرساخت‌های مرزی آنان شگفت زده هستیم.

وی افزود: مسوولان پاکستانی در حال ساخت یک ساختمان مدرن در قلمروی مرزی خود هستند تا بتوانیم میزبان خوبی برای برگزاری جلساتی با برادران ایرانی باشیم.

این مقام نظامی دستور کار اصلی بازارچه‌های مرزی را تسهیل تجارت میان ایران و پاکستان عنوان کرد و افزود: کار ساخت و ساز در بازارچه‌های مرزی با سرعت بالا در حال انجام است و حدود ۸۰ درصد کار این پروژه انجام شده است. دستور کار ما در این پروژه، تسهیل تجارت بین ایران و پاکستان است.

وی ادامه داد: روزانه حدود ۱۱۰ کامیون از مرز پیشین ایران وارد نقطه مرزی مند در پاکستان شده و پس از تخلیه کالا به سمت ایران می‌روند. کامیون‌های ایرانی پس از تخلیه کالاهای خود، محموله تجاری پاکستان را بارگیری و آن را به مشتریان خود در داخل ایران می‌رسانند.

سرهنگ مخدوم شهزاد گفت: در حال حاضر برخی از محصولات پتروشیمی، میوه‌ها، خوراکی‌ها و لبنیات از طرف ایرانی وارد پاکستان می‌شود، کالاهایی که نیاز اصلی ساکنان ایالت بلوچستان به شمار می‌رود به همین دلیل ما درصدد مدیریت و تقویت این فرآیند هستیم.

برخی از رانندگان کامیون‌های ایرانی در مرز نیز با ابراز خرسندی از گشایش سومین مرز، گفتند: باز شدن گذرگاه مرزی مند-پیشین کار آن‌ها را آسان کرده و این به آن‌ها کمک می‌کند تا با اقوام خود در بلوچستان پاکستان ملاقات و ارتباط آسانی میان تجار دو منطقه برقرار کنند.

سرتیپ «شهزاد شفیع» جانشین فرمانده سپاه مرزی (جنوب) پاکستان در ایالت بلوچستان نیز روابط دو کشور به ویژ در حوزه مدیریت مرزی را بسیار مهم خواند و افزود: پروژه حصارکشی مرزی یک عزم ملی ما است که به نفع دو کشور همسایه می‌باشد.

وی تاکید کرد که تسهیل برای مردم محلی در هر دو سوی مرز و کمک به گسترش تجارت دوجانبه محور اصلی مدیریت مرزی ما به شمار می‌رود.

این مقام نظامی پاکستان اظهار داشت: این پروژه باعث افزایش تجارت دوجانبه و منطقه‌ای می‌شود و لذا اطمینان داریم که استفاده از ظرفیت‌های مرزی باعث تقویت بیش از پیش روابط بین دو ملت برادر ایران و پاکستان شود.

باید گفت، افزایش مرزهای رسمی ایران و پاکستان به ۳ گذرگاه طی ۲ سال اخیر نقطه عطفی در همکاری‌های دو همسایه و فصل جدیدی در مبادلات تجاری مرزی به رغم شرایط کرونایی است.

لزوم مانع برداری در مسیر همکاری‌های دوجانبه از جمله تداوم مبادلات مرزی و تدوین برنامه مشترک برای عبور از شرایط سخت مانند تحریم و بحران کرونا، امری اجتناب‌ناپذیر است که مسئولان بلندپایه دو کشور همسایه نسبت به آن غافل نبوده و با اقدامات موثر و به موقع باعث شدند تا همکاری‌های تجاری و بازرگانی ایران و پاکستان با سطح‌مطلوب برسد.

پیگیری و اجرای توافق مقام‌های عالی رتبه جمهوری اسلامی ایران و پاکستان برای افزایش حجم تجارت دو کشور به ۵ میلیارد دلار رویا نیست. خیلی به واقعیت نزدیک، و با کمی تلاش و مدیریت به راحتی قابل تحقق است. نکته و ویژگی مهم در خصوص روابط تجاری ایران و پاکستان این است که دو کشور رقیب تجاری نیستند بلکه مکمل یکدیگرند به گونه‌ای که پاکستان تولیداتی دارد که می‌تواند نیازهای ایران را تامین کند و ایران هم محصولاتی تولید می‌کند که پاکستان به آن نیاز دارد.

آمادگی ایران برای برداشتن گام‌های بلندتر در مسیر گسترش همکاری‌های دوجانبه

«حسن درویش وند» سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در شهر کویته با ابراز اطمینان از تلاش‌های دو کشور همسایه برای تقویت روابط تجاری به ویژه استفاده از ظرفیت‌های مرزی، گفت: فعال‌سازی بازارچه‌های مرزی از اولویت‌های ایران و پاکستان برای تحکیم مناسبات تجاری و اقتصادی است.

وی تاکید کرد: ما ایجاد بازارچه‌های مرزی را فقط در چارچوب‌های تجاری و منطق اقتصادی نباید ارزیابی کنیم بلکه در این زمینه باید به بحث اشتغالزایی و پیامدهای آن بیش از پیش توجه کنیم. از این رو نهادهای مرتبط در این راستا به ویژه وزارت امور خارجه و وزارت کشور در دو سال گذشته برای فعال نمودن بازارچه‌های مرزی تلاش زیادی به عمل آورده‌اند که امیدواریم به زودی شاهد به بار نشستن این تلاش‌ها باشیم.

این دیپلمات ایرانی اظهار داشت: علاوه بر بازارچه‌های مرزی ما به دنبال استفاده از راهکاری‌های موثر دیگر هم برای بهره برداری از ظرفیت‌های مشترک و افزایش حجم تجارت بین دوکشور هستیم. در این ارتباط به نظر می‌رسد با ارائه تسهیلات به تجار دو کشور، تشویق بیشتر بخش خصوصی و حل مسائل مالی می‌توانیم شاهد افق‌های روشن‌تری در روابط تجاری با همسایه شرقی خود باشیم.

درویش وند تاکید کرد: ظرفیت‌های قوی برای تحکیم همکاری‌های ایران و پاکستان در حوزه انرژی، سرمایه گذاری و زیرساخت به ویژه در استان‌های همجوار مرزی گسترده است و از آن جایی که بهره برداری از این توانمندی ها برای هردو طرف سودمند بوده و مورد حمایت مردم و بلکه خواست آن هاست. لذا جمهوری اسلامی ایران همواره آمادگی خود را برای برداشتن گام‌های بلندتر اعلام کرده است.

وی گفت: مسوولان پاکستانی در دو سال گذشته گام‌های عملی خوبی در این رابطه برداشته‌اند و مطمئن هستیم این مسیر را ادامه خواهند داد خوشبختانه ما این موضوع را در اظهارات اخیر عالی‌ترین مسولان کشور دوست و برادر پاکستان شنیدیم و این بشارت خوبی برای فعالان جامعه تجاری دو کشور بود و در ارتباطاتی که با تجار منطقه داریم آن‌ها از این جهت بسیار خرسند بودند.

سرکنسول کشورمان با اشاره به آماده شدن دو استان همجوار سیستان و بلوچستان و بلوچستان پاکستان برای برگزاری دور جدید نشست‌های تخصصی تجارت مرزی در آینده نزدیک افزود: در پرتوی سیاست‌های همسایه محور دولت مردمی، این گونه نشست‌ها می‌تواند همکاری‌های دو کشور را تقویت کرده و با از میان برداشتن موانع و مشکلات موجود، دامنه این همکاری‌ها را هرچه‌ گسترده‌تر کند.

گفتنی است، «شهباز شریف» بیست و دوم فروردین امسال پس از انتخاب به عنوان نخست وزیر جدید از سوی نمایندگان مجلس پاکستان با تشریح برنامه‌های دولت خود برای تقویت روابط با کشورهای همسایه و منطقه اعلام کرد: از تقویت روابط با کشور دوست و برادر جمهوری اسلامی ایران به ویژه در بخش تجارت حمایت می‌کنیم.

وی روابط پاکستان با جمهوری اسلامی ایران را مهم و برادرانه دانست و تاکید کرد: ما از تقویت روابط دوجانبه تجاری دو کشور حمایت می‌کنیم.