پویا فیروزی عضو اتاق بازرگانی مشترک ایران و کره جنوبی در مصاحبه خبرنگار اگزیم نیوز عنوان کرد: باتوجه به اینکه در بحث لجستیک و حمل و نقل بین المللی معمولا محموله برگشتی نداریم و روابط اقتصادی ما یک طرفه است لذا کرایه حمل و نقل بین المللی که افزایش پیدا کند صادرکنندگان یا واردکنندگان باید کرایه رفت و برگشت محموله را یک جا بپردازند و کل هزینه تمام شده کالای ایرانی در بازارهای صادراتی و هزینه تمام شده کالاهای وارداتی به کشور افزایش قابل توجهی خواهد داشت، این موضوع را از این جهت می گویم که فارغ از بحث افزایش هزینه های حمل و نقل داخلی و جهانی، هزینه های حمل و نقل بین المللی ایران اضافه تر خواهد شد، زیرا عدم موازنه جریان تجارت و یک طرفه بودن روابط ما با بازارهای صادراتی و تامین کنندگان موجب می شود هزینه حمل و نقل ما از افزایش شاخص جهانی بیشتر شود. عملا هر نوع افزایش در هزینه های حمل و نقل بین المللی موجب افزایش بیشتر قیمت تمام شده کالاهای ایرانی نسبت به رقبای منطقه ای در بازارهای خارجی خواهد شد، ضمن اینکه باید حساب نماییم نوع حمل، شیوه لجستیک و انبارداری در کشور ما تقریبا ثابت است یعنی از شیوه های متنوع لجستیک در ایران استفاده نمی شود به عنوان مثال برای صادرات به اتحادیه اروپا عمدتا از حمل و نقل دریایی استفاده می کنیم و از حمل کامیونی و ریلی استفاده نمی شود. در نتیجه این عدم تنوع در رویکرد لجستیکی مدیریت هزینه ها را سخت تر می کند. بنابراین قیمت تمام شده کالای ایرانی در بازارهای صادراتی مزیت رقابتی خود را از دست می دهد.

دبیر کل اتاق بازرگانی مشترک ایران و کره جنوبی با اشاره به لزوم اعطای یارانه به صادرکنندگان در بحث هزینه های لجستیکی، عنوان کرد: راه حل این وضعیت این است که باید تمهیداتی اندیشیده شود؛ ضمن اینکه شرکت هایی که بحث لجستیک را انجام می دهند باید این مسائل را  مدیریت کنند، از طرف دیگر دولت هم می تواند به صورت یارانه، البته نه به صورت ریالی بلکه به صورت یارانه خدمتی این نوع مشکلات پیش روی صادرکنندگان را جبران نماید، این مدیریت هزینه باید شامل تمام قسمت های لجستیک اعم از هزینه های انبارداری، هزینه های حمل و نقل داخلی و خارجی  و... شود و اگر هم دولت خدماتی در این حوزه ارائه می دهد بهتر است از محل درآمدهای دولت تامین شود زیرا تعیین قیمت دستوری برای کنترل هزینه به شرکتهای خصوصی این حوزه فشار وارد خواهد کرد.

فیروی با تاکید بر لزوم مطالعه دقیق و آکادمیک بر هزینه های تجاری ایران مطرح کرد: از طرف دیگر در زمینه هزینه های تجارت خارجی در ایران تا به حال تحقیق آکادمیک و دقیقی انجام نشده است درنتیجه اعداد این حوزه حدودی تعیین می شوند یعنی برای تعیین هزینه های تجارت در ایران باید عدد دقیق بر اساس تحقیقات آکادمیک مشخص شود، در جهان هزینه لجستیک به طور متوسط بین 10 تا 15 درصد قیمت تمام شده کالاها را شامل می شود، این هزینه 15 درصدی شامل کل هزینه های حمل و نقل، نگهداری، انبارداری و لجستیک مالی و... می شود اما در ایران این هزینه ها به مراتب بالاتر است و دلیلش اینکه برای حوزه لجستیک در کشور ما یک مدیریت کلان صورت نگرفته است، آنچه که تا امروز شکل گرفته براساس هزینه-فایده ای بوده که تجار و بازرگانان خودشان براساس تجربه انجام می دهند به عنوان مثال برای واردات کالا از کشور چین اگر از مسیر فلان وارد کنیم برای ما ارزان تر تمام می شود برای صادرات باید از مسیر دیگری که نزدیک تر است، استفاده کنیم. ولی واقعیت امر این است که هفت اصل لجستیک باید رعایت شود از قبیل کالای درست، در زمان درست، به شیوه درست، به قیمت مناسب، در مکان مناسب، به مقدار مناسب و با کیفیت مناسب. مجموعا این اصول لجستیک در ایران رعایت نمی شود.

وی در ادامه افزود: یکی از مهم ترین مسائلی که بحث تجارت در ایران دارد این است که "هزینه تجارت" به صورت آکادمیک و مطالعاتی محاسبه نشده است و این مساله را ما به سازمان های متولی این حوزه مانند سازمان توسعه تجارت گفته ایم، به این صورت که مشخص نیست یک واحد کالای صادراتی ما و به ازای آن یک واحد کالایی که به کشور وارد می کنیم در نهایت هزینه تمام شده خدمات بازرگانی به صورت کلی از صفر تا صد چقدر است و همین موجب شده چون ما هزینه تمام شده را نمی دانیم پس امکان مدیریت آن و بهینه سازی آن نیز وجود ندارد، چیزی که اینجا جبران شده است صرفا تجربه بازرگانان باسابقه در این حوزه است که به عنوان مثال نسبت به سال گذشته هزینه بیشتری می کنند پس تغییراتی در مدیریت هزینه های خود ایجاد می کنند یا زمان فرآیند تجاری آنها به طول می انجامد که منجر به از دست رفتن هزینه فرصت آنها می شود پس دوباره در شیوه های تجاری های خود بازنگری می کنند و تقریبا تمام این فرآیند به صورت تجربی کسب می شود ولی مطالعه ای برای تعیین هزینه تجارت به صورت کلی یا برای هر دسته از کالاهای ایرانی در بحث صادرات و واردات وجود ندارد، به عنوان مثال ممکن است هزینه تجارت محصولات کشاورزی ما با فلان کشور بسیار معقول و به صرفه باشد ولی برای کالاهای معدنی این هزینه صرفه اقتصادی خود را از دست بدهد و وجود این شاخص هزینه تجارت موجب می شود بازرگانان پیش از اقدام به تجارت یا کسب تجربه از وارد آمدن خسارت جلوگیری کرده و به بیشینه کردن سود اقتصادی بپردازند. در نتیجه جای این مطالعات در کشور ما بسیار خالی است و اگر چنین مطالعه ای انجام بگیرد و شاخصی برای هزینه تجارت برای هر کالا و برای هر کشور مشخص شود تا بهتر بتوانیم هزینه های تجارت خارجی را مدیریت کنیم. واقعیت امر این است که خدمات لجستیک و حمل و نقل یک کسب و کار مشتق است چون تا تجارتی نباشد خدمات لجستیکی هم نیست و چون خودش یک کسب و کار مشتق است برای همین برای صاحب کالای ایرانی و صادرکننده ایرانی این محاسبه هزینه تجارت شفاف و دقیق نیست مگراینکه خود تاجر یا بازرگان باتوجه به کالایی که وارد یا صادر می کند و مسیر های که این کار را انجام می دهد به صورت تجربی به یک محاسبه ای دست یافته باشد و باتوجه به شرایط متلاطم بازارهای بین المللی، تحریم های ظالمانه اقتصادی و حوادثی مانند شیوع ویروس کرونا متغیرهای زیادی در بحث تعیین هزینه های تجارت دخیل هستند و بهینه سازی این هزینه در ظرف زمانی خودش انجام می گیرد و استفاده از رویکرد تجربی و متوصل شدن به تجربیات گذشته راهگشا نخواهد بود و مطالعه دقیقی هم برای تعیین "فرمول هزینه های تجارت خارجی" و "متغیرهای تاثیرگذار" بر آن در کشور ما وجود ندارد و امکان مدیریت و بهینه سازی هزینه های خدمات لجستیکی هم نیست.

محمد پورسردار